فرهنگ سازمانی و نقش آن در کارکرد نهادهای اجتماعی: برّرسی نگرش کارکنان سازمان کتاب‌خانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقاله 6، دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 28، اسفند 1395، صفحه 213-236   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jss.v13i2.54310

نویسندگان

حسین خسروی^{* 1}؛ انسی کرامتی²

¹دانشگاه فردوسی مشهد

²دانشگاه فرهنگیان، پردیس شهید هاشمی‌نژاد مشهد

چکیده

فرهنگ حاکم بر یک کتاب‌خانه که در تأمین نیازهای مراجعان آن نقشی انکارناپذیر دارد، تعیین‌کنندۀ حیات یا ممات آن کتاب‌خانه به عنوان نهادی اجتماعی است. هدف ازاین پژوهش، برّرسی نگرش مدیران و کارمندان سازمان کتاب‌خانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی نسبت به چه‌گونگی فرهنگ سازمانی موجود و مطلوب دراین سازمان است. پژوهش حاضر توصیفی و از نوع پیمایشی محسوب می‌شود. نمونۀ مورد برّرسی 175 نفر از کارکنان واقع در کتاب‌خانۀ مرکزی، موزه و مرکز اسناد آستان قدس رضوی بودند که براساس اصل در دسترس‌پذیری انتخاب شدند. ابزار مورد استفاده، پرسش‌نامۀ فرهنگ سازمانی کامرون و کوئین بود و اطّلاعات به‌دست‌آمده از آن توسّط آزمون‌های آماری فریدمن، لوین و تجزیه‌و‌تحلیل واریاس چندگانه، مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج به‌دست‌آمده نشان داد که بین دیدگاه کارکنان و مدیران درمورد الگوی فرهنگ سازمانی موجود، تفاوت معناداری وجود نداشته و هردو گروه معتقداند که الگوی فرهنگ سلسله‌مراتبی بر سازمان حاکم است. هم‌چنین، بین دیدگاه کارکنان و مدیران در مورد الگوی فرهنگ سازمانی مطلوب، تفاوت معناداری وجود نداشته و هر دو گروه معتقداند که الگوی فرهنگ گروهی به عنوان بهترین الگو برای کارکرد مؤثّر این سازمان مورد نیاز است.

کلیدواژه‌ها

فرهنگ سازمانی؛ نهاد اجتماعی؛ سازمان کتاب‌خانه‌ها؛ موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی

مراجع

1. آزاد، ا. (1365). کتاب‌خانه به منزلۀ نهادی اجتماعی. جستارهای ادبی، (74)، 390-379

2. اکبری، پ. (1389). برّرسی نقش فرهنگ در سازمان. فصل‌نامۀ کار و جامعه، 122 (3)، 72-59

3. الوانی، م. (1391). مدیریت عمومی. تهران: نی

4. امانی، غ. (1386). اهمّیت کتاب و کتاب‌خانه و تأثیر مطالعه در روند تکامل جامعه از دیدگاه اسلام و قرآن. پیام کتاب‌خانه، 7 (4)، 13-6

5. امیرکبیری، ع. و طهرانی، ه. (1385). برّرسی اثر عوامل فرهنگی (براساس مدل DOCS) بر روی رضایت شغلی و عملکرد کارکنان، مورد مطالعه: سازمان تأمین اجتماعی (اداره کل درمان غیر مستقیم استان تهران). دوفصل‌نامۀ مطالعات مدیریت صنعتی،5 (14)، 223-201

6. امین بی دختی، ع.، مکوندحسینی، ش. و احسانی، ز. (1389). برّرسی رابطۀ بین فرهنگ سازمانی و مدیریت دانش درسازمان آموزش‌وپرورش شهرستان سمنان. فصل‌نامۀ راهبرد، 20 (59)، 216-191

7. جواهری، ح. (1384). نقش و اهمّیت کتاب‌خانه در مراکز آموزشی و پژوهشی. مجلّۀ اصلاح و تربیت، (45)، 19-18

8. حریری، ن. و جعفری، م. (1390). رابطۀ فرهنگ سازمانی و ساختار سازمانی در سازمان اسناد و کتاب‌خانۀ ملّی جمهوری اسلامی ایران. مطالعات ملّی کتابداری و سازمان‌دهی اطّلاعات، 90 (3)، 138-132

9. خسروی، ف. (1381). مقدّمه‌ای بر آسیب‌شناسی در کشورهای جنوب. فصل‌نامۀ کتاب، 13 (3)، 125-116

10. خسرویار، ا. (1390). برّرسی تأثیر جوّ سازمانی بر رفتار شهروندی (مورد مطالعه: سازمان آموزش‌وپرورش استان گلستان). پایان‌نامۀ منتشرنشدۀ کارشناسی ارشد علوم اداری و اقتصادی. دانشگاه فردوسی مشهد. مشهد، ایران

11. رایت، س. (1385). مردم‌شناسی سازمان‌ها. (پ. ایزدی، مترجم). تهران: سروستان

12. رضوی، ع. و رحیمی‌دوست، غ. (1386). نقش دانشگاه در افزایش میزان مطالعه از دیدگاه دانشجویان. روان‌شناسی و علوم تربیتی، 7 (2)، 71-49

13. روح‌الامینی، م. (1378). زمینۀ فرهنگ‌شناسی. تهران: عطار

14. زارعی متین، ح. (1388). مدیریت رفتار سازمانی پیشرفته. تهران: آگاه

15. زوارقی، ر. (1391). برّرسی نقش و جایگاه کتاب‌خانه‌های عمومی در توسعۀ فرهنگ کارآفرینی. کتاب ماه کلّیات اطّلاعات (ارتباطات و دانش‌شناسی)، 6 (11)، 100-94

16. سالاری، م. (1391). واکاوی و تبیین عوامل عمدۀ مؤثّر بر فرهنگ مطالعه در ایران و ارائۀ مدلی مناسب برای توسعۀ آن. رسالۀ منتشرنشدۀ دکتری کتابداری و اطّلاع‌رسانی. دانشگاه فردوسی مشهد. مشهد، ایران

17. سعیدی کیا، م. (1388). فرهنگ مشوّق نوآوری در سازمان. تدبیر، (209)، 61-57

18. شعبانی، ا. و فاضل، م. (1381). مطالعات غیردرسی دانش‌آموزان متوسّطه و شناسایی عوامل موثّر بر آن از نظر دانش‌آموزان در شهرستان شهرضا. فصل‌نامۀ کتاب، 13 (2)، 56-47

19. صافی، ق. (1379). تأثیر کتاب‌خانه‌های عمومی در گسترش فرهنگ مطالعه. کتابداری، (14)، 14-5

20. عباداللهی، ن. (1382). خدمات و اهمّیت کتاب‌خانه‌های عمومی. پیام کتاب‌خانه، 13 (3 و 4)، .21-15

21. عباسی، ز. (1388). تأثیر الگوی فرهنگ سازمانی حاکم در کتاب‌خانه‌های مرکزی دانشگاهی بر میزان فراهم‌کردن شرایط لازم برای اجرای مدیریت دانش. رسالۀ منتشرنشدۀ دکتری کتابداری و اطّلاع‌رسانی. دانشگاه فردوسی مشهد. مشهد، ایران

22. غفاری، س. (1380). اهمّیت و تأثیر کتاب‌خانه‌های عمومی. پیام کتاب‌خانه، 42 (11)، 80-77

23. فدایی، غ. (1389). نقش کتاب‌خانۀ مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران در تولید دانش. کتاب ماه، 14 (1)، 95-92

24. فولادوند، خ. (1386). برّرسی جوّ سازمانی با سلامت روانی کارکنان بیمارستان‌های دولتی شهرستان ایلام. مجلّۀ دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه ایلام، 15 (1)، 50-44

25. قلی پور، آ. (1393). جامعه‌شناسی سازمان‌ها: رویکرد جامعه‌شناختی به سازمان و مدیریت. تهران: سمت

26. قناویزچی، م. و داورپناه، م. (1386). برّرسی عوامل تسهیل‌کننده و بازدارندۀ مطالعه و رابطۀ نگرش به مطالعه و کتاب‌خوانی با الگوی انگیزشی مزلو. کتابداری و اطّلاع‌رسانی، 10 (4)،110-89

27. کاوسی، ا. و قیومی، ع. (1388). مهندسی فرهنگ در سطح سازمان‌های ایرانی. تهران: معاونت پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی

28. کردنائیج، ا. (1381). طرّاحی و تبیین مدل تعاملی استراتژی، فرهنگ سازمانی و محیط در سازمان‌های صنعتی کشور. رسالۀ منتشرنشدۀ دکتری مدیریت استراتژیک. دانشگاه تربیت مدرّس. تهران، ایران

29. کیانی خوزستانی، ح.، رضایی شریف‌آبادی، س. و سام، ش. (1389). برّرسی وضعیت مطالعۀ زنان شاغل و خانه‌دار شیراز. کتابداری و اطّلاع‌رسانی، 13 (1)،150-133

30. گرین، ج.، الیویرا، م. (1380). کاربرد آزمون‌های آماری در پژوهش‌های علوم رفتاری: راهنمای دانشجویان. (ع. دلاور و م. پژمان، مترجمان). تهران: ارسباران.

31. گلشن فومنی، م. (1389). جامعه‌شناسی سازمان‌ها و توان سازمانی. تهران: آگاه

32. محمّدپور، ل. (1387). جامعه‌شناسی سازمان‌ها (شناخت سازمان‌ها از دیدگاه جامعه‌شناسی). آستارا: دانشگاه آزاد اسلامی واحد آستارا

33. مکتبی فرد، ل. (1385). نقش کتاب‌خانه‌های عمومی در تحقّق اهداف فرهنگی برنامه‌های توسعه‌ای ایران1383-1368. فصل‌نامۀ کتاب، (66)، 290-269

34. ورمزیار، ر. (1377). فرهنگ سازمانی و تأثیر آن بر اثربخشی سازمان. پایان‌نامۀ منتشرنشدۀ ارشد علوم اداری و مدیریت دانشگاه شهید بهشتی. تهران، ایران

35. یوزباشی، ع. و نوروزی، م. (1391). نگاهی بر ضرورت فرهنگ مدیریتی شایسته‌سالار در سازمان: پیش‌بایست‌ها، چالش‌ها و پیامدها. مهندسی فرهنگی، 6 (64 و 63)، 125-110

36. Adeyoyin, S. O. (2006). Managing the library’s corporate culture for organizational efficiency, productivity and enhanced service. Library Philosophy and Practice, 8(2), 1-14

37. Berrio, A. A. (2003). An organizational culture assessment using competing values framework: A profile of Ohio State University extension. Journal of Extension, 41(2), 1-15. 3. Cameron, K. S., & Quinn, R. E. (2011). Diagnosing and changing organizational culture (Based on competing values framework). CA: Jossey-Bass

38. Garcia, B. M. (2007). Organizational leadership in academic libraries: Identifying culture types and leadership roles (Unpublished doctoral dissertation). Marshall University, West Virginia, USA

39. Glass, R. H., Cliffor, N., Harris, B., & Rose, C. (2000). The role of public libraries in local economic development. Lawrence: Institute for Public Policy and Business Research, University of Kansas

40. Henri, J., Warning, P., & Leung, Y. H. (2007). A scalable model for developing reading habits in children through libraries in rural China. Retrieved fromwww .cysff.org/ 2007_Reading_Model_Final.pdf

41. Igwe, K. N. (2011). Reading culture and Nigeria's quest for sustainable development. Retrieved from http://digitalcommons.unl. edu/ cgi/ viewcontent .cgi? article= 1500&context= libphilprac

42. Kaarst, B., Michelle, L., Nicholson, S., Von, D., Gisela, M., & Stanton, J. M. (2004). Organizational culture of libraries as a strategic resource. Journal of Library Trends, 53(1), 33-53

43. Krashin, S. (2005). The decline of reading in America, poverty and access to books and the use of comics in encouraging reading. Retrieved from www. sdkrashen.com/ content/ articles/decline_of_reading.pdf

44. Pifster, J. (2009). Managing organizational culture for effective internal control (From practice to theory). Journal of Accounting Review, 86(2), 738-741

45. Robbins, S. P. (1991). Organizational behavior: Structure, design, application. New Jersey: Prentice Hall International

46. Shein, E. H. (2010). Organizational culture and leadership. CA: Jossey-Bass

47. Shepstone, C., & Currie, L. (2008). Transforming the academic library: Creating an organizational culture that fosters staff success. Retrieved from http:// connection. ebscohost. com/ c/ articles/ 34034637/ transforming -academic- library- creating-organizational- culture -that-fosters-staff-success