رابطۀ سرمایۀ اجتماعی و توان‌مندی روانی در زنان سرپرست خانوار شاغل در مراکز کوثر شهرداری تهران

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقاله 2، دوره 14، شماره 1 - شماره پیاپی 29، شهریور 1396، صفحه 1-32   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jss.v14i1.25860

نویسندگان

مهدی کرمانی^* ؛ محمد مظلوم خراسانی؛ حسین بهروان؛ محسن نوغانی دخت بهمنی

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

زنان سرپرست خانوار فقیر یکی از گروه‏های آسیب‏پذیر جامعه هستند. این زنان علاوه بر نقش‏های متداول برای زنان در خانواده، متولی نقش‏های مربوط به سرپرستی خانوار نیز هستند. از این رو، تلاش برای توان‌مندسازی آن‌ها از اولویت ویژه‏ای برخوردار است. در این بین، برخورداری از آمادگی ذهنی و روانی پیش‌شرطی اساسی برای شکوفایی قابلیت‏های فردی در دیگر عرصه‏های زندگی است. بر این اساس، تحقیق حاضر با هدف بررسی رابطۀ سرمایۀ اجتماعی و توان‌مندی روانی در زنان سرپرست خانوار در قالب پژوهشی پیمایشی متشکل از 324 زن شاغل در مراکز کارآفرینی و مهارت‏آموزی کوثر شهرداری تهران، صورت پذیرفته‏است. برای اخذ نمونه، ابتدا مراکزی به صورت تصادفی از لیست مراکز موجود انتخاب و سپس کارکنان هر مرکز تمام‌شماری شده‌اند. این روند تا تحقق حجم نمونۀ تعیین‌شده ادامه یافته است. ابزار گردآوری اطلاعات نیز پرسش‏نامۀ محقق‌ساخته بوده است. داده‏های حاصل با روش‏های آماری تحلیل هم‌بستگی و تحلیل هم‌بستگی کانونی تجزیه‌وتحلیل شده‏اند. یافته‏های تحقیق در مجموع مؤید هم‌بستگی متوسط بین مؤلفه‏های مختلف سرمایۀ اجتماعی و توان‌مندی روانی بوده‏ است. در عین حال، هم‌بستگی‏ بین «توانایی تصمیم‏گیری» و «اعتماد به نفس» با مؤلفه‏های مختلف سرمایۀ اجتماعی قوی‏تر از سایر مؤلفه‏های توان‌مندی روانی بوده‏ است. در بین متغیرهای زمینه‏ای نیز در اغلب موارد سن اثر منفی و مدت سرپرستی، درآمد و تحصیلات دارای اثر مثبت بر مؤلفه‏های توان‌مندی روانی بوده‏اند. همچنین، تحلیل هم‌بستگی کانونی، نشان‏دهندۀ‏ نقش تبیین‏کنندگی سرمایۀ اجتماعی بر توان‌مندی روانی است.

کلیدواژه‌ها

سرمایۀ اجتماعی؛ توا‌ن‌مندی روان؛ سلامت روان؛ زنان سرپرست خانوار

مراجع

1. ازکیا، م. و غفاری، غ. (1383). توسعۀ روستایی با تأکید بر جامعۀ روستایی ایران. تهران: نشر نی.

2. اوفه، ک. (1384). چگونه می‌توان به شهروندان اعتماد داشت؟. سرمایۀ اجتماعی اعتماد دموکراسی و توسعه. (ا. خاکباز و ح. پویان، مترجمان). تهران: نشر شیرازه.

3. چلبی، م. (1375). جامعه‌شناسی نظم. تهران: نشر نی.

4. چلبی، م. و مبارکی، م. (1384). تحلیل رابطۀ سرمایۀ اجتماعی و جرم در سطوح خرد و کلان. جامعه‌شناسی ایران، 6 (2)، 44-3.

5. خواجه دادی، ا.، شریفیان ثانی، م.، شیانی، م. و کریملو م. (1387). رابطۀ سرمایۀ اجتماعی و سلامت مادران. رفاه اجتماعی. 8 (30 و 31)، 102-83.

6. سلطانی، ط. و مژده، ج. (1387). بررسی رابطۀ بین سرمایۀ اجتماعی و سلامت روانی (مورد مطالعه: دانشجویان دانشکدۀ علوم اجتماعی دانشگاه شیراز). مدیریت و توسعه، (68 و 69)، 121-107.

7. سیدان، ف. و عبدالصمدی، م. (1390). رابطۀ سرمایۀ اجتماعی و سلامت روان زنان و مردان. رفاه اجتماعی، 11 (42)، 254-229.

8. شجاع، م.، نبوی، س. ح.، کسانی، ع. و باقری یزدی س. ع. (1390). تحلیل عاملی سرمایۀ اجتماعی و رابطۀ آن با سلامت روان سالمندان منطقۀ 9 شهر تهران. مجلۀ دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی، (3)، 90-81.

9. قاسمی‌پور، م. و جهانبخش گنجه، س. (1389). رابطۀ سرمایۀ اجتماعی و سلامت روان در دانشجویان شهرستان خرم‌آباد. مجلۀ علمی‌پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی لرستان (یافته)، 12 (1)، 64-57.

10. کامران، ف. و ارشادی، خ. (1388). بررسی رابطۀ سرمایۀ اجتماعی شبکه و سلامت روان. پژوهش اجتماعی، 2 (3)، 54-29.

11. کبیر، ن. (1389). تأملی در سنجش قدرت‌مندشدن زنان: منابع، عاملیت، دست‌آوردها. (ف. صادقی، مترجم). توان‌مندی زنان: نقدی بر رویکردهای رایج توسعه. تهران: نشر آگه.

12. کسل، ف. (1383). چکیدۀ آثار آنتونی گیدنز. (ح. چاوشیان). تهران: انتشارات ققنوس.

13. کیوان آرا، م.، توکلی، ن.، سموعی، ر. و توکلی، ف. (1391). رابطۀ بین سرمایۀ اجتماعی با سطح بهداشت روانی. مدیریت اطلاعات سلامت، 9 (7)، 1065-1058.

14. لهسائی زاده، ع. و مرادی، گ. (1386). رابطۀ سرمایۀ اجتماعی و سلامت روان در مهاجران. رفاه اجتماعی، 7 (26)، 180-161.

15. مالوتره، آ.، بوندر، ک. و شولر، س. ر. (1389). سنجش توان‌مندی زنان به عنوان یک متغیر در توسعۀ بین‌المللی. (ه. مداح و ف. محمد، مترجمان). توان‌مندی زنان: نقدی بر رویکردهای رایج توسعه. تهران: نشر آگه.

16. Albertyn, R. M. (2005). Increased accountability through monitoring empowerment programs. Journal of Family Ecology and Consumer Sciences, 33(1), 31-36.

17. Berry Brittany, M. (2011). The protective role of psychological empowerment on tobacco use behaviors (Unpublished master’s thesis). Virginia University, Richmond, VA.

18. Fujiwara, T., & Kawachi, I. (2008). Social capital and health: A study of adult twins in the US. American Journal of Preventive Medicine, 35(2), 139-144.

19. Fukuyama, F. (1995). Trust: The social virtues and the creation of prosperity New York: Free Press.

20. Grootaert, C., Narayan, D., Jones, V.N. & Woolcock, M. (Ed.). (2004). Measuring social capital: An integrated questionnaire, World Bank Working Paper (No. 18), Washington D.C.: World Bank Publications.

21. Harpham, T., Grant, E., & Thomas, E. (2002). Measuring social capital within health surveys: Key issues. Health Policy and Planning, 17(1), 106-111.

22. Hjollund, L., & Svendsen, G. T. (2000). Social capital: A standard method of measurement. Denmark: The Aarhus School of Business.

23. Kabeer, N. (2003). Gender mainstreaming in poverty eradication and the millennium development goals: A handbook for policy-makers and other stakeholders. Canada: Commonwealth Secretariat, International Development Research Centre (IDRC).

24. Kawachi, I., & Berkman, L. F. (2001). Social ties and mental health. Journal of Urban Health, 78(3), 458-467.

25. Kerri, M., Kerr, P. D. S., Cheater, F., & Morgan, A. (2013). The role and impact of social capital on the health and wellbeing of children and adolescents: A systematic review. Scotland, UK: Glasgow Centre for Population Health, Glasgow Caledonian University.

26. Kvinnofroum (2001). Measuring women’s empowerment: A report from a pilot project on methods for measuring women’s empowerment in Southern Africa. Sweden, Stockholm: Funded by UNDP.

27. Lin, N. (2001). Building a network theory of social capital. In N., Lin, K. S., Cook, & R. S. Burt (Eds.), Social capital: Theory and research. New York: Transaction Publishers.

28. Morgan, A., & Swann, C. (2004). Social capital for health: Issues of definition, measurement and links to health. London: Health Development Agency.

29. Paxton, P. (1999). Is social capital declining in the United States? A multiple indicator assessment. American Journal of Sociology, 105(1), 88-127.

30. Putnam, R. D., Leonardi, R., & Nanetti, R. Y. (1994). Making democracy work: Civic traditions in modern Italy. New Jersey, United States: Princeton University Press.

31. Spreitzer, G. M. (1995). Psychological empowerment in the workplace: Dimensions, measurement, and validation. Academy of Management Journal, 38(5), 1442-1465.

32. Whiteside, M. (2009). A grounded theory of empowerment in the context of Indigenous Australia (Unpublished doctoral dissertation). Australia: James Cook University.

33. Wilkinson, R. G., & Marmot, M. (Eds.). (2003). Social determinants of health The solid facts. Denmark: WHO Regional Office for Europe. Retrieved from http://www.euro.who.int /data/ assets/ pdf_file/ 0005/ 98438/ e81384.pdf

34. Woolcock, M. (1998). Social capital and economic development: Toward a theoretical synthesis and policy framework. Theory and Society, 27(2), 151-208.

35. Woolcock, M., & Narayan, D. (2000). Social capital: Implications for development theory, research, and policy. The World Bank Research Observer, 15(2), 225-249.