زیست چینه نگاری و دیرینه بوم شناسی سازند تاربور در ناحیه سمیرم، جنوب غرب اصفهان

رخساره‌های رسوبی

مقاله 4، دوره 8، شماره 1، شهریور 1394، صفحه 85-106   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/sed.facies.v8i1.14627

نویسندگان

رضا عزیزی^{* 1}؛ امرالله صفری²؛ حسین وزیری مقدم³

¹دانش آموخته کارشناسی ارشد چینه و فسیل شناسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

²استادیار گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

³استاد گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

سازند تاربور یک واحد کربناته سرشار از روزن‌داران کف‌زی بزرگ به سن مایستریشتین است که در حوضه زاگرس نهشته شده است. جهت مطالعه زیست چینه نگاری و دیرینه بوم شناسی این سازند، برشی در فاصله 5 کیلومتری جنوب غرب سمیرم مورد بررسی قرار گرفته است. این سازند در ناحیه مورد مطالعه با ضخامت 462 متر از سنگهای کربناته و آواری تشکیل شده است. مرز زیرین سازند تاربور با واحد آواری قرمز رنگ (S2) به صورت تدریجی و هم شیب و مرز بالایی آن با سازند کشکان هم‌شیب و ناپیوسته است. بر اساس جامعه سنگواره‌ای به دست آمده از سازند تاربور بیوزون Omphalocyclus-Loftusia-Siderolites calcitrapoides assemblage Zone تشخیص داده شده است کـه قابل انطباق با بیوزون شماره 37 (Whnd, 1965) و مؤید سن مایستریشتین می‌باشد. از طرفی با توجه به اندازه‌گیریهای مورفومتریک و تشخیص گونه‌های شاخص Loftusia، Omphalocyclus و Orbitoides می‌توان سن بیوزون منسوب به سازند تاربور را در برش مذکور به صورت دقیق‌تر به مائستریشتین پسین نسبت داد. با توجه به نوع فونا و موقعیت قرار‌گیری این منطقه در زمان مذکور در عرضهای جغرافیایی پایین می‌توان تجمعات کلروزوئن ـ کلروآلگال را برای تجمعات سازند تاربور در این برش در نظر گرفت و پراکندگی تجمعات فورامول را می‌توان احتمالاً ناشی از افزایش ورود مواد مغذی و متأثر از روان‌آبهای سطحی در نظر گرفت.

کلیدواژه‌ها

زیست چینه نگاری؛ سازند تاربور؛ سمیرم؛ روزن‌داران؛ رودیست؛ مائستریشتین

مراجع

افقه، م.، 1381. مطالعه میکروبیواستراتیگرافی سازند تاربور در شمال ـ شمال شرق و جنوب شرق شیراز. پایان ‌نامه دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، 180 ص.

امیری بختیار، ح.، 1386. لیتواستراتیگرافی و بایواستراتیگرافی سازند تاربور در ناحیه فارس. پایان‌نامه دکتری، دانشگاه شهید بهشتی، 439 ص.

امیری بختیار، ح.، صادقی، ع.، شمیرانی، ا.، وزیری مقدم، ح.، صفری، ا.، 1386. انتخاب و معرفی برش چینه‌ای کوه چهل چشمه خرامه شیراز به عنوان برش مکمل سازند تاربور. مجله علوم دانشگاه شهید چمران اهواز، 15 ص.

بامداد، ل.، 1386. زیست چینه‌نگاری، میکروفاسیس و محیط‌های رسوبی سازند تاربور در ناحیه ناغان (جنوب غرب شهرکرد). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان، 69 ص.

بلوچستانی، ف.، 1374. بیواستراتیگرافی رسوبات کرتاسه بالایی جنوب ـ جنوب غربی بروجن (ناحیه گردبیشه). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان، 168 ص.

حسینـی مـرنـدی، ح.، 1373. بیواستراتیگرافی رسـوبـات کـرتـاسـه بـالایـی جـنـوب شـرق دریـاچـه بختگان (ناحیه خرامه). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان، 150 ص.

خزاعی، ا.ر.، یزدی، م.، لوزر، ه.، 1388. دیرینه شناسی و دیرینه زیست جغرافیای مرجانهای اسکلراکتینیا در واحدهای کربناته رودیست‌دار سازند تاربور، برش سمیرم. رخساره‌های رسوبی، 2: 25-40.

خزاعی، ا.، 1389. چینه‌نگاری زیستی و دیرین‌بوم شناختی رودیستهای کرتاسه فوقانی تاربور در ناحیه سمیرم و گردبیشه. پایان‌نامه دکتری، دانشگاه اصفهان، 212 ص.

خسروتهرانی، خ.، افقه، م.، 1383. مطالعه میکروبیواستراتیگرافی سازند تاربور در نواحی شمال ـ شمال خاوری و جنوب خاوری شیراز. فصلنامه علوم زمین، 53: 74-87.

دانشیان، ج.، فضلی، ل.، باغبانی، د.، 1389. زیست چینه نگاری روزن بران رسوبات سازندهای گورپی و تاربور در شمال شرق جهرم. پژوهشهای چینه نگاری و رسوب شناسی، 38: 89-102.

رشیدی، ع.، 1381. بیواستراتیگرافی و محیط رسوبی سازند گورپی و سازند تاربور در نواحی سمیرم و بروجن بر اساس فرامینیفر و پالینومورف. پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان، 95 ص.

شهریاری گرائی، س.، 1388. زیست چینه‌نگاری، میکروفاسیس و محیطهای رسوبی سازند تاربور در ناحیه گردبیشه (جنوب و جنوب غرب بروجن). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان، 236 ص.

صفری، ا.، 1384. چینه‌نگاری زیستی، محیطهای رسوبی و چینه‌نگاری سکانسی سازند تاربور در زاگرس مرکزی (شهرکرد تا شیراز). پایان‌نامه دکتری، دانشگاه اصفهان، 148 ص.

طبائی، م.، وزیری مقدم، ح.، رشیدی، ع.، 1384. بیواستراتیگرافی نهشته‌های مرز سازندهای گورپی و تاربور در نواحی بروجن و سمیرم. علوم دانشگاه تهران، 31: 181-197.

عبیات، ا.، 1386. میکروبیواستراتیگرافی و چینه نگاری سکانسی سازند تاربور در شمال غربی و جنوب شرقی خرم آباد. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز، 183 ص.

عسگری پیربلوطی، ب.، 1377. بیواستراتیگرافی رسوبات کرتاسه فوقانی (سازند تاربور) در دوراهان از توابع استان چهارمحال و بختیاری. پایان‌نامه کارشناسی ‌ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد، 148 ص.

علوی، م.، 1375. نقشه زمین شناسی بروجن، مقیاس 1:250000. انتشارات سازمان زمین شناسی کشور.

کلانتری، ا.، 1371. سنگ چینه‌ای و رخساره‌های میکروسکپی زاگرس. انتشارات شرکت ملی نفت ایران، 421 ص.

مطیعی، ه.، 1372. زمین شناسی ایران: چینه‌شناسی زاگرس. انتشارات سازمان زمین‌شناسی کشور، 536 ص.

مغفوری مقدم، ا.، 1384. دیرینه شناسی و محیط دیرینه سازند تاربور در اطراف خرم آباد. فصلنامه علوم زمین، 58: 38-45.

مغفوری مقدم، ا.، 1389. معرفی رودیستهای سازند تاربور در برشهای سمیرم و خرم آباد. فصلنامه علوم زمین، 77: 63-66.

نجفی، ع.، 1376. چینه‌شناسی و بیواستراتیگرافی کرتاسه فوقانی و مرز کرتاسه ـ پالئوژن در جنوب شرق شیراز (ناحیه کوهنجان). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان، 164 ص.

وزیری مقدم، ح.، صفری، ا.، شهریاری، س.، طاهری، ع.، خزاعی، ا.ر.، 1389. معرفی رسوبات آواری ـ کربناته و آواری قرمز رنگ ماستریشتین در ناحیه زاگرس مرتفع (سمیرم ـ اردل). مجله علوم دانشگاه تهران، 36: 103-117.

Abramovich, S., G. Keller, T., Adatte, W., Stinnesbeck, L., Hottinger, D., Stüben, Z., Berner, B., Ramanivosoa, & Randriamanantenasoa, A., 2002. Age and paleoenvironment of the Maastrichtian to Paleocene of the Mahajanga Basin, Madagas-car: a multi-disciplinaryapproach. Marine Micropaleontology, 47: 17-70.

Alegret, L., & Thomas, E., 2001. Upper Cretaceous and lower Paleogene benthic foraminifera from northeastern Mexico. Micropaleontology, 47: 269-316.

Bassi, D., Hottinger, L., & Nebelsick, H., 2007. Larger Foraminifera from the Upper Oligocene of the Venetian area, northeast Italy. Palaeontology, 50 (4): 845-868.

Baumfalk, Y.A., 1986. The evolution of Orbitoides media (Foraminiferida) in the Late Campanian. Journal of Foraminiferal Research, 16: 293-312.

Beavington-Penney, S.J., & Racey, A., 2004. Ecology of extant Nummulitids and other larger benthic foraminifera: applications in palaeoenvironmental analysis. Earth Science Reviews, 67: 219-265.

Brandano, M., & Corda, L., 2002. Nutrients, sea level and tectonics: constrains for the facies architecture of a Miocene carbonate ramp in central Italy. Terra Nova, 14: 257-262.

Carannante, G., Esteban, M., Milliman, J., & Simone, L., 1988. Carbonate lithofacies as paleolatitude indicators: problems and limitations. Sedimentary Geology, 60: 333-346.

Flugel, E., 2010. Microfacies of carbonate rocks. Springer-Verlag, Berlin Heidelberg Germany, 976 p.

Geel, T., 2000, Recognition of stratigraphic sequence in carbonate platform and slope deposits: empirical models based on microfacies analysis of Palaeogene deposits in southeastern Spain. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 155: 211-238.

Görmüş, M., 1998. Türkiye Erken-Orta Maastrihtiyen örneklerinde Orhitoides parametreleri ve bunların zaman-mekan içerisindeki değişimi üzerine bir tartışma. Türkiye Jeoloji Bülteni, 41: 1: 85-97.

Haynes, J., 1987. Foraminifera: Blackwell Scientific Publication, 433 p.

Hottinger, L., 1983. Processes determining the distribution of larger foraminifera in space and time. Utrecht Micropaleontological Bulletin, 30: 239-253.

Hottinger, L., 1997. Shallow benthic foraminiferal assemblages as signals for depth of their deposition and their limitation. Bull. Soc. Geol. France, 168: 491-505.

James, G.A., & Wynd, J.G., 1965. Stratigraphic nomenclature of Iranian oil consor-tium agreement area. American Association Petroleum Geology Bulletin, 49: 2182-2245.

Jorissen, F.J., Stigter, H.C., & Widmark, J.G.V., 1995. A conceptual model explaining benthic foraminiferal microhabitats. Marine Micropaleontolog, 26: 3-15.

Kauffman, E.G., & Johnson, C.C., 1988. The morphological & Ecological Evolution of Mid. & Upp. Cretaceous Reef Building Rudistids: Palaios, Reef Issue, 3: 194-246.

Khazaei, A.R., Skelton, P.W., & Yazdi, M., 2010. Maastrichtian Rudist fauna from Tarbur formation (Zagros region-SW Iran): Preliminary observations. Turkish Journal of Earth Sciences, 19: 703-719.

Loblich, A. R., &Tappan, H., 1998. Foraminiferal genera and their classification. Van Nostrand Reinhold Company, New York, 970 p.

Maghfouri-Moghadam, I., Zarei-Sahamieh, R., Ahmadi-Khalaji A., & Tahmasbi, Z., 2009. Microbio-stratigraphy of the Tarbur Formation, Zagros basin, Iran.Journal of Applied Science, 9: 1781-1785.

Meriç, E., & Görmüş, M., 2001. The Genus Loftusia. Micropaleontology, 47 (1): 1-71.

Meriç, E., Ersoy, S., and Görmüş, M.,2001. Palaeogeographical distribution of the species of Loftusia (Foramin iferida) in the Tethyan Ocean during the Maastrichtian (Late Cretaceous). Cretaceous Research, 22: 353-364.

Moro, A., Skelton, P.W., & Cosovic, V., 2002. Palaeoenvironmental setting of Rudists in the Upper Cretaceous (Turonian-Maastrichtian) Adriatic carbonate platform (Croatia), based on sequence stratigraphy. Cretaceous Research, 23: 489-50.

Musscatine, L., & Porter, J.W., 1977. Reef corals: mutualistic symbioses adapted to nutrient poor environments. Bioscience, 27: 454-460.

Mutti, M., & Hallok, P., 2003. Carbonate system along nutrient and temperature gradient: Some sedimentological and geochemical constraits. International Journal of Earth-Science, 92: 465-475.

Özcan, E., 2007. Morphometric analysis of the genus Omphalocyclus from the Late Cretaceous of Turkey: new data on its stratigraphic distribution in Mediterranean Tethys and description of two new taxa. Cretaceous Research, 28: 621-641.

Özcan, E., & Özkan-Altiner, S., 1999. The genus Lepidorbitoides and Orbitoides: evolution and stratigraphic significance in some Anatolian Basins. Geological Journal, 34: 275-286.

Pomar, L., 2001. Ecological control of sedimentary accommodation: Evolution from a carbonate ramp to rimmed shelf, Upper Miocene, Balearic Islands. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 175: 249-272.

Pomar, L., Brandano, M., & Westphal, H., 2004. Environmental factors influencing skeletal grain sediment associations: a critical review of Miocene examples from the western Mediterranean. Sedimentology, 51: 627-651.

Rajabi, P., Safizadeh, M., & Noroozpour, H., 2011. Microbiostratigraphy and microfacies of Tarbour Formation in Makhmal-kuh (North East of Khorram Abbad-Iran). Journal of Basic and Applied Scientific Research, 1 (10): 1724-1431.

Renema, W., & Troelstra, S.R., 2001. Large foraminifera distribiution on a meso-trophic carbonate shelf in SW Sulawes (Indonesia). Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 175: 125-146.

Van Hinte, J.E., 1965. An approach to Orbitoides. Proceedings, Amsterdam, Koninklijke Neder-landes Akademie van Wetenschappen, Series B, 68: 57-70.

Vaziri-Moghaddam, H., Safari, A., &Taheri, A., 2005. Microfacies, Paleoenviro-nments and Sequence stratigraphy of the Tarbur Formation in Kerameh area, SW Iran. Carbonates and Evaporites, 20: 131-137.

Widmark, J.G.V., 1997. Deep-sea benthic foraminifera from Cretaceous-Tertiary boundary strata in the south Atlantic ocean. Taxonomy and Paleoecology, Fossils & Strata. 43: 1-94.

Wilson, M.E.J., & Vecsei, A., 2005. The apparent paradox of abundant foramol facies in low latitudes, their environmental significant and effect on platform development. Earth Science Review, 69: 133-168.

Wynd, J.G., 1965. Biofacies of the Iranian consortium-agreement area. Iranian Offshore Oil Company, Tehran, Report 1082.