مشخصات چینه‌شناسی، سنگ‌نگاری و رخساره‌ای نهشته‌های بوکسیتی - لاتریتی تاش و آستانه در البرز شرقی: رهیافتهای دیرینه ‌محیطی

رخساره‌های رسوبی

مقاله 4، دوره 8، شماره 1، شهریور 1394، صفحه 71-84   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/sed.facies.v8i1.33187

نویسندگان

غلامحسین شمعانیان^* ؛ زینب منفرد؛ هادی عمرانی

گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه گلستان، گرگان، ایران

چکیده

نهشته‌‌های بوکسیتی ـ لاتریتی تاش و آستانه به ترتیب در 40 کیلومتری شمال شاهرود و 30 کیلومتری شمال غرب دامغان واقع شده‌اند. نهشته بوکسیتی تاش به شکل یک افق چینه‌سان در بین سنگ‌آهکهای سازند روته و سنگ‌آهکهای دولومیتی سازند الیکا قرار دارد،‌ در حالی که‌ نهشته لاتریتی آستانه به صورت چینه سان بین سنگ آهکهای دولومیتی الیکا و شیل و ماسه سنگهای سازند شمشک واقع شده است. بافتهای پلیتومورفیک و میکروگرانولار از فراوان ترین عناصر بافتی زمینه و اووئیدها، پیزوئیدها و پلتها از مهمترین عناصر بافتی متمایز در این نهشته‌ها است. تجزیه و تحلیلهای بافتی، هر دو خاستگاه برجازا و نابرجازا را برای این نهشته‌ها نشان می‌دهد. بر اساس شواهد سنگ ‌نگاری و رخساره‌ای، نهشته‌های تاش و آستانه به ترتیب به پنج و سه واحد مجزا قابل تفکیک می‌باشند. نهشته تاش به طور عمده از دیاسپور، آناتاز، کائولینیت، هماتیت،‌ گوتیت و برتیرین و نهشته آستانه از کوارتز،‌ هماتیت،‌ گوتیت، کائولینیت و آناتاز تشکیل شده‌اند. یافته‌های چینه‌شناسی، سنگ ‌نگاری و رخساره‌ای نشانگر سه مرحله اصلی در سرگذشت تشکیل نهشته تاش و دو مرحله اصلی در تشکیل نهشته ‌آستانه است. در مرحله اول، مواد بوکسیتی،‌ لاتریتی و کانیهای رسی بر اثر فرآیندهای لاتریت‌زایی و بوکسیت‌زایی درجازا از سنگ منشأ تشکیل شده‌اند. در مرحله دوم، بخشی از این مواد به حفرات کارستی انتقال یافته و با نهشت خود یک افق بوکسیتی ضخیم در منطقه تاش و عدسیهای لاتریتی در منطقه آستانه را ایجاد نموده‌اند. سرانجام در مرحله سوم که تنها در نهشته تاش رخ داده،‌ شست‌وشوی برجا و سیلیکازدایی باعث بهبود کیفیت کانسنگ و افزایش مقدار آلومینا تا 52 درصد شده است.

کلیدواژه‌ها

بوکسیت؛ ‌ لاتریت؛ ‌ تجزیه و تحلیلهای بافتی‌؛ شواهد رخساره‌ای؛ تاش؛ آستانه

مراجع

آقانباتی، ع.، 1383. زمین شناسی ایران. سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، 606 ص.

امینی، ل.، شمعانیان، غ.ح.، رقیمی، م.، جعفر زاده، ر.،1390. بررسیهای کانی شناسی، زمین شناسی و پیدایشی کانسارهای بوکسیت کارستی جاجرم. مجله بلورشناسی و کانی شناسی ایران، 3: 413ـ426.

حبیب زاده، ا.، شمعانیان، غ.ح.، عمرانی، ه.، 1393. تجزیه و تحلیل عناصر بافتی در بوکسیتهای کارستی جاجرم: ترکیب و شرایط تشکیل. مجله زمین شناسی اقتصادی، 6 (1): 163ـ176.

شهرابی، م. 1369. نقشه زمین شناسی چهارگوش 1:250000 گرگان. سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور.

کلاگری، ع.ا.، عابدینی، ع.، موذن، م.، 1382. زمین شناسی و کانی شناسی افق بوکسیتی قپی در غرب میاندوآب، آذربایجان غربی. مجله بلورشناسی و کانی شناسی ایران، 2: 165-185.

کلاگری، ع.ا.، عابدینی، ع.، مؤذن، م.، 1383. سنگهای دیاباز منشأ عمده واحد بوکسیتی پرموتریاس در قپی، غرب میاندوآب، آذربایجان غربی، ایران. نشریه علوم دانشگاه تربیت معلم، 2: 387-400.

لاسمی، ی.، داود، ج.، نادر، ک.، 1379. بررسی سازند الیکا در غرب البرز شرقی، ناحیه غزنوی. چهارمین همایش انجمن

زمین شناسی ایران، تبریز، صص. 198- 202.

معین السادات، س.ح، رضوی ارمغانی، م.ب.، 1372. زغال سنگ. سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، 286 ص.

Argenio, B., & Mindszenty, A., 1995. Bauxites and related paleokarst: Tectonic and climatic event markers at regional unconformity. Eclogae Geologicae Helvetiae, 88: 453-499.

Bardossy, G., & Aleva, G.J.J., 1990.Lataritic bauxite. Developments in Economic Geology. Elsevier, Amesterdam, 624p.

Bardossy, G., 1982. Karst Bauxites–Bauxite deposits on carbonate rocks. Developments in Economic Geology. Elsevier, Amesterdam, 441p.

Berberian, M., & King, G.C.P., 1981. Towards a paleogeography and tectonic evolution of Iran. Earth Science, 18: 210-265.

Calagari A.A., & Abedini A., 2007. Geochemical investigation on Permo-Triassic bauxite horizon atKanisheeteh of Bukan, West-Azarbaidjan, Iran. Geochemical Exploration Journal, 94: 1-18.

Boni, M., Rollinson, G., Mondillo, N., Balassone, G., & Santoro, L., 2013. Quantitative Mineralogical Characterization of Karst Bauxite Deposits in the Southern Apennines, Italy. Economic Geology, 108: 813-833.

Boulange, B., 1984. Les formation bauxitiqueslateritiques de Cote d’lvoire. Lesfacies.Leur transformation, leur distribution etl’evolution du modele. Travet Doc, ORSTOM, Paris, 341p.

Ghavidel-Syooki, M., Hasanzadeh, J., & Vecoli, M., 2011. Palynology and isotope geochronology of the Upper Ordovician- Silurian successions (Ghelli and Soltan-Maidan Formation) in the Khoshyeilagh area, eastern Alborz Range, northern Iran. Review of Palaeobotany and Palynology, 164: 251-271.

Herrmann, L., Anongrak, N., Zarei, M., Schuler, U., & Spohrer K., 2007. Factor and processes of gibbsite formation in Nortern Thailand. Journal of Asian Earth Sciences, 71: 279-291.

Johns, W.D., Grim, R.E., & Bradly, W.F., 1954. Quantitative estimation of clay minerals by diffraction methods. Journal of Sediment Petrology, 24: 242-251.

Maclean, W.H., Bonavia, F.F., & Sanna, G., 1997. Argillite debris converted to bauxite during karstweathering: evidence from immobile element geochemistry at the Olmedo Deposit, Sardinia. Mineralum Deposita, 32: 607-616.

Mollai, H., 2011. Role of Mineralogy and Geochemistry in the Beneficiation of Jajarm Bauxite from North East Iran: Comparison with some other Bauxite Deposits of the World. Iranian Journal of Earth Sciences, 3: 153-167.

Muttoni, G., Gaetani, M., Kent, D.V., Sciunnach, D., Angiolini, L., Berra, F., Garzanti, E., Mattei, M., & Zanchi, A., 2009. Opening of the Neo-Tethys Ocean and the Pangea B to PangeaA transformation during the Permian. GeoArabia, 14: 17-48.

Nazari, H., 2006. Analyse de la tectoniquerecente et active dansl' Alborz Central et la region de Teheran: Approche morphotectonique et paleoseismologique. Science de la terreet de l’eau.Montpellier, 247p.

Öztrük, H., Hein, J.R., & Hanilci, N., 2002 . Genesis of the Dogankuzu and Mortaz bauxite deposits, Turides, Turkey, Separation Al, Fe and Mn implication for passive margin metallogeny. Economic Geology, 97: 1063-1077.

Petrascheck, W.E., 1989. The genesis of allochthonous Karst-type bauxite deposits of southern Europe. Mineralum Deposita, 24: 77-81.

Reolid, M., Abad, I., & Martin Garcia, J. M., 2008. Palaeoenvironmental implications of ferruginous deposit related to a Middle-Upper Jurassic discontinuity (Prebtic Zone, Betic Cordillera), Southern Spain. Sedimentary Geology, 203: 1-16.

Zarasvandi, A., Charchi, A., Carranza, E.J.M., & Alizadeh, B., 2008. Karst bauxite deposits in the Zagros Mountain Belt, Iran. Ore Geology Reviews, 34: 521-532.