تعیین روابط شدت، مدت، فراوانی و سطح درگیر با خشکسالی در شمال غرب ایران

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 3، دوره 3، شماره 2 - شماره پیاپی 10، مرداد 1393، صفحه 91-110   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geo.v3i2.29691

نویسندگان

پرویز رضائی^{* 1}؛ محمود روشنی²؛ سیده مهشید امیرآبادیزاده³

¹دانشگاه آزاد اسلامی - واحد رشت

²دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت ، رشت، ایران

³دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت

چکیده

پژوهش حاضر جهت بررسی ویژگی های خشکسالی و تعیین روابط شدت، مدت ، فراوانی و سطح درگیر با خشکسالی در منطقه شمال غرب ایران صورت گرفته است. بدین منظور آمار مورد نیاز برای انجام این تحقیق از سازمان هواشناسی کل کشور و مدیریت منابع آب به مدت 22 سال(اکتبر1988 تا سپتامبر2009 ) اخذ گردید. سپس داده ها به روش رگرسیون در نرم افزار Excelبازسازی و نیز از شاخص استاندارد شده بارش(SPI) جهت تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شده است. نتایج حاصل از روش SPI نشان داد که فراوانی وقوع خشکسالی در شدت های ضعیف و متوسط طی سیکل زمانی مورد نظر، بیشتر رخ داده اند. رابطه مدت فراوانی حاکی از وجود همبستگی معکوس بین دو ویژگی خشکسالی بوده و همبستگی مقادیرSPI در 20 ایستگاه مورد مطالعه نشان دهنده همزمانی وقوع خشکسالی در ایستگاه های مجاور هم بوده است و با افزایش فاصله میزان آن کاهش می یابد. همچنین با ایجاد ماتریسی با ابعاد ، که سطرها نشان دهنده زمان و ستون ها نیز ایستگاه ها را نشان می دهند، اقدام به گروه بندی بین ایستگاهی ضرایب ترسالی و خشکسالی به 4 خوشه مجزا شده است. در واقع گروه بندی ایستگاه ها در چهار دسته مجزا حاکی از اختلاف برون گروهی بین ایستگاه های هر گروه و عدم اختلاف یا اختلاف ناچیز درون گروهی ایستگاه های هر گروه است. از این رو می توان گفت شرایط ترسالی و خشکسالی از لحاظ مکانی و زمانی در ایستگاه های هر گروه تقریبا یکسان و در بین گروه ها متفاوت است. همچنین معادلات رگرسیونی بدست آمده با استفاده از متغیر مستقل مدت نشان می دهد که روند حاکم بین این دو، در تمامی ایستگاه ها معکوس بوده و صرفاً از معادله خطی درجه یک پیروی نمی کند. زیرا افزایش ناگهانی فراوانی خشکسالی در مدت های 4 و 5 ماهه روند عمومی کاهش را تغییر داده و از حالت خطی خارج می کند. از طرف دیگر میزان کاهش فراوانی متناسب با افزایش مدت خشکسالی نبوده و در آن شیب های مختلف مشاهده می شود. سپس یک دوره زمانی 8 ماهه( ماه فوریه تا سپتامبر2007 ) انتخاب و بر مبنای طبقات خشکسالی - ترسالی، منطقه مورد مطالعه در قالب 8 نقشه پهنه بندی گردید.

کلیدواژه‌ها

خشکسالی؛ بارش؛ شاخص استاندارد شده بارش؛ شدت؛ فراوانی؛ شمال غرب ایران

مراجع

روشنی، محمود و اسلامی، علیرضا؛ 1388. پایش منطقه ای خشکسالی (مطالعه موردی: سواحل جنوبی دریای خزر). همایش منطقه ای بحران آب و خشکسالی. 30 و 31 اردیبهشت 1388. دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت.

سازمان هواشناسی کشور. سالنامه‌های هواشناسی از سال 1988تا 2009.

کاویانی، محمد رضا و علیجانی، ﺑﻬلول؛ ١٣٧٦. مبانی آب‌وهوا شناسی. انتشارات سمت.

مسعودیان، سید ابوالفضل؛ ١٣٧٧. بررسی نظام تغییرات زمانی مکانی بارش در ایران. پایان‌نامه دوره دکتری. استاد راهنما: غیور حسنعلی. رشته جغرافیای طبیعی. دانشگاه اصفهان

وزارت نیرو.آمار هواشناسی ایستگاه های منطقه از سال 1988تا 2009

Bonaccorso.B, Bordi. I, Cancelliere. A, Rossi. G and Sutera. A, 2003. Spatial variability of drought: An analysis of the SPI in Sicily. Water Resources Management 17, 273-296.

Dalezios. N.R, Athanasios. L, Lampros. V, Elias. L, 2000, Severity duration frequency analysis of droughts and wet periods in Greece. Hydrology Sciences Journal 45(5), 751-768.

Edward. DC, McKee. TB, 1997. Characteristics of 20th century drought in the United States at multiple timescales, Colorado State University: Fort Collins, Climatology Report No 97-2.

Hughes. B.L, Saunders. M.A, 200. drought climatology for Europe, International Journal of Climatology 22,1571-1592

IR.OF IRAN Meteorological Organization, Meteorological yearbooks from 1988 to 2009.

Kim.D.W, Byun. H.R, 2009. Future pattern of Asian drought under global warming scenario. Journal of Theatrical and Applied Climatology, Published online 98:1-2, 137-150.

Loukas. A, Vasiliades. L, Tzabiras. J, 2008. Climate change effects on drought severity. Advances in Geosciences 17, 23- 29.

Masoodian.S. A, 1998. Investigation of temporal – spatial precipitation variations systems in Iran, Ph.D thesis, Esfahan University

Michael. J. H, 2007. What is drought: drought in dices, climate impacts specialist, National Drought Mitigation Center.

Ministry of Energy, weather data stations in the region from 1988 to 2009.

Pashiardis. S, Michael ides. S, 2008. Implementation of the standardized precipitation index (SPI) and the reconnaissance drought index (RDI) for regional drought assessment: A case study for Cyprus. European Water 23/24, 57-65.

Q. He, "A Review of Clustering Algorithms as Applied in IR", Graduate School of Library and Information Science University of Illinois at Urbana-Champaign, 1999/6+IRG.

Roshani. M, Ramazanipour. M, Tatina. M and Robati. M, 2012. Characteristics of drought in three recent decades in north of Iran, Guilan province. American – Eurasian Journal of Agriculture and Environment Science 12(1):115-122.

Roshani. M, Eslami. A, 2009. The Regional monitoring of drought (case study: southern coast of Caspian Sea), Regional conference of water and drought crisis, 20 and 21 April 2009, Eslamic Azad university of Rasht branch.

Tsakiris. G, Vangelis. H, 2004. Towards a Drought Watch System based on Spatial SPI. Journal of Water Resources Management 18, 1-12.

Yildiz, O, 2009. Assessing temporal and spatial characteristics of droughts in the Hirfanli dam basin, Turkey. Academic Journal of Scientific Research and Essay, Volume 4, (4), 249-255..