اثرات تنش خشکی روی برخی خصوصیات مورفولوژیک تعدادی از ژنوتیپ‌های نخود (Cicer arietinum L.) در شرایط گلخانه

پژوهشهای زراعی ایران

مقاله 10، دوره 3، شماره 2 - شماره پیاپی 6، 1384، صفحه 277-290   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gsc.v3i2.1311

نویسندگان

احمد نظامی¹؛ سید حسین حسینی¹؛ علی معصومی^{* 2}؛ محمد کافی¹

¹دانشگاه فردوسی مشهد

²دانشگاه پیام نور خراسان رضوی

چکیده

پایین بودن عملکرد نخود در کشور، اغلب به دلیل کشت ارقام کم محصول و حساسیت آن به تنش‌های مختلف محیطی می باشد. تنش خشکی به عنوان مهمترین تنش در کاهش عملکرد نخود مطرح شده است. این تحقیق با هدف بررسی تحمل به خشکی 9 ژنوتیپ نخود (MCC101 ، MCC174 ، MCC276 ، MCC477 ،MCC327 ، MCC476 ، جم ، کرج 31- 60 – 12 و ILC482 ) در 5 سطح خشکی ( 3/0 - ، 3- ، 6- ، 9- ، 12- بار ) به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با 4 تکرار در سال 1382 تحت شرایط گلخانه‌ای انجام شد. اعمال تنش خشکی پس از مرحله گیاهچه ای، متناسب با سطوح پتانسیل خشکی و منحنی رطوبتی خاک مورد نظر انجام شد. در این آزمایش صفاتی از قبیل ارتفاع گیاه، طول و تعداد شاخه جانبی، تعداد برگ، تعداد گل و غلاف در طول دوره رشد گیاه اندازه گیری شد. که همه آنها در مراحل اولیه اعمال تنش بین ژنوتیپ ها تفاوت معنی دار ی از خود نشان دادند . با گذشت زمان بروز اثرات خشکی، در پایان فصل رشد این صفات بین سطوح خشکی نیز تفاوت معنی دار داشتند. برتری سطح بدون تنش (3/0- بار ) در طول فصل رشد در مورد این صفات همواره برقرار بود. در مورد هر صفت، بین ژنوتیپ ها تنوع زیادی دیده شد. تسریع درگلدهی و غلاف دهی در شرایط تنش نسبت به شرایط عدم تنش در اکثر ژنوتیپ ها مشاهده شد. از آنجا که تعداد گل تعیین کننده تعداد دانه و در نتیجه عملکرد می باشد، می‌تواند پارامتر مطلوبی در ارزیابی ژنوتیپ های متحمل به شرایط تنش باشد. با توجه به تنوع پاسخ ژنوتیپ‌ها در محدوده پتانسیل 3- تا 6- بار می‌توان این بازه را به عنوان بهترین محدوده ارزیابی ژنوتیپ ها برای تحمل به تنش، تحت شرایط این آزمایش ذکر کرد‌. در تنش های شدیدتر خشکی، وزن غلاف، دانه و شاخص برداشت به حداقل رسید. بین ژنوتیپ ها در این مرحله نیز تنوع زیادی مشاهده شد اما ژنوتیپ های MCC477 ، MCC276 و ILC482 درمیان سایر ژنوتیپ ها از شاخص های رشدی بالاتری برخوردار بودند، بعضی از ژنوتیپ ها هم مثل MCC101 و MCC174 به شرایط تنش پاسخ بهتری دادند ودر این شرایط شاخص های رشدی آنها کمتر تحت تاثیر تنش قرار گرفت.