نقش نخبگان تولیدی - تجاری در ارتقاء محلات رو به زوال شهری (نمونه موردی: محله ایثار شهر مشهد)

جغرافیا و توسعه فضای شهری

مقاله 14، دوره 5، شماره 1 - شماره پیاپی 8، شهریور 1397، صفحه 281-298   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gusd.v5i1.74133

نویسندگان

جواد فرهادی؛ احمد زنگانه^* ؛ موسی کمانرودی؛ محمد سلیمانی مهرنجانی

دانشگاه خوارزمی

چکیده

بررسی جمعیت شهر مشهد طی سال‌های 1365 تا 1390 نشان می‌دهد، این شهر طی سال‌های گذشته شاهد کاهش جمعیت در بخش مرکزی و افزایش آن در لبه‌ها بوده است. پدیده خروج جمعیت و مشاغل، با عنوان زوال شهری مشخص می شود. مسئله اصلی پژوهش حاضر این است که بر خلاف این روند کلی، محله ایثار در محدوده رو به زوال شهر، موفق به نوسازی و ارتقاء شده است. بررسی نقش نخبگان اقتصادی در این ارتقاء، موضوع اصلی این پژوهش است. این تجربه به جهت مستند سازی الگویی به نسبت وفق و وسعت بخشیدن به ادبیات احیای بافت‌های نابسامان شهری، توسعه بر مبنای بخش خصوصی، مشارکت خصوصی– عمومی و حکمروایی خوب شهری دارای اهمیت می‌باشد. این تحقیق بر حسب نوع، توصیفی- تحلیلی و از نظر روش، علی پس از وقوع می‌باشد که از بررسی‌های کتابخانه‌ای، اسنادی و پیمایشی در تبیین موضوع استفاده نموده است. علاوه بر داده‌های میدانی و سرشمارهای رسمی، در این پژوهش، 97 پرسشنامه بین مدیران فروشگاه‌های راسته بازار ایثار توزیع گردید که به  53 درصد از آنها پاسخ داده شد. همچنین روابط فضایی و غیر فضایی به وسیله رگرسیون عمومی و فضایی آزمون گردید. بررسی‌ها نشان می‌دهد، ائتلاف نخبگان تجاری – تولیدی محله ایثار(ماشین رشد)، با سرمایه‌گذاری اولیه و توسعه کسب و کار، موجب افزایش ارزش املاک، جذب و نگاه داشت جمعیت، همچنین ارتقاء کالبدی، اقتصادی، اجتماعی و افزایش سرانه کاربری‌های خدماتی محله شده‌اند.

کلیدواژه‌ها

زوال شهری؛ ماشین رشد شهری؛ نخبگان؛ ارتقاء محله؛ محله ایثار مشهد

مراجع

1. اسمیت، ن. (1390). مرزبندی نوین شهری، بهسازی بافت شهری از راه اسکان جمعیت مرفه در شهرهای کینه توز. ترجمه حسام زند حسامی. تهران، ایران: انتشارات دانشگاه تهران.

2. پیکتی، ت. (1393). سرمایه. ترجمه اصلان قودجانی. تهران، ایران: انتشارات نقد فرهنگ.

3. حبیبی، س. م. و مقصودی، م. (1389). مرمت شهری. تهران، ایران: انتشارات دانشگاه تهران.

4. دودینگ، ک. (1390). قدرت. ترجمه عباس مخبر. چاپ سوم. تهران، ایران: انتشارات آشیان.

5. سیدی فرخد، س. م. (1392). نگاهی به جغرافیای تاریخی شهر مشهد. مشهد، ایران: انتشارات مرکز پژوهش‌های شورای شهر.

6. سیف الدینی، ف. (1381). فرهنگ واژگان برنامه ریزی شهری و منطقه ای، شیراز، ایران: مرکز نشر دانشگاه شیراز.

7. شهرداری منطقه 4 شهرمشهد. (1397). نقشه منطقه ایثار. مشهد، ایران: شهرداری مشهد.

8. عسکری، ع. (1390). تحلیل آمار فضایی با Arc GIS. تهران، ایران: انتشارات سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران.

9. کلارک، د. (1392). زوال شهری. ترجمه احمد زنگانه و همکاران. تهران، ایران: انتشارات جهاد دانشگاهی واحد خوارزمی.

10. کلنیوسکی، ن. (1393). شهرها و جامعه. مترجم محمد حسن خطیبی بایگی، تهران، ایران: انتشارات تیسا.

11. لطفی، س. (1390). تبارشناسی بازآفرینی شهری. تهران، ایران: انتشارات آذرخش.

12. مدرس رضوی، م. و همکاران. (1386). مشهد در آغاز قرن چهاردهم خورشیدی. مشهد، ایران: نشر آهنگ قلم.

13. مرکز آمار ایران. (1365 تا 1390). نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن. تهران، ایران: مرکز آمار ایران.

14. مرکز آمار ایران. (1395). نتایج مقدماتی سرشماری عمومی نفوس و مسکن. تهران، ایران: مرکز آمار ایران.

15. مرکز آمار ایران. (1397). قابل دسترسی در www.amar.org.ir

16. مومنی. م. و فعال قیومی. ع. (1389). تحلیل های آماری با استفاده از spss. تهران، ایران: مومنی.

17. نهاد مطالعات و برنامه ریزی شهرداری مشهد. (1397). لایه های اطلاعات مکانی. مشهد، ایران: شهرداری مشهد.

18. Bassett, K., & Harloe, M. (2006). Swindon: The rise and decline of a growth coalition. In M. Harloe, C. Pickvance., & J. Urry (Eds.), Place, policy and politics: Do localities matter? (pp. 33-47). London, England: Routledge.

19. Carter, T., & Polevychok, C. (2006). Understanding disinvestment and decline. Retrieved from http://ius.uwinnipeg.ca/CRC/Understanding%20Disinvestment%20and%20Decline.pdf

20. Clark, J. (2001). Six urban regime types: The effects of state laws and citizen participation on the development of alternative regimes. Public Administration Quarterly, 25(1), 3-48.

21. Davies, J. S. (2003). Partnerships versus regimes: Why regime theory cannot explain urban coalitions in the UK. Journal of Urban Affairs, 25(3), 253-270.

22. Dowding, K. (2001). Explaining urban regimes. International Journal of Urban and Regional Research, 25(1), 7-19.

23. Elkins, D. R. (1995). The structure and context of the urban growth coalition. Policy Studies Journal, 23(4), 583-600.

24. Friedrichs, J. (1993). A theory of urban decline: Economy, demography and political elites. Urban Studies, 30(6), 907-917.

25. Heying, C. H. (1995). Civic elites, civic institutions and the urban growth dynamic (Unpublished doctoral dissertation). University of North Carolina, Chapel Hill, NC.

26. Kuyucu, T. (2018). Politics of urban regeneration in Turkey: Possibilities and limits of municipal regeneration initiatives in a highly centralized country. Urban Geography, 39(8), 1152-1176.

27. Miszczyk, A. (2013). Specialized growth: Planning and politics in Rochester MN and the growth machine theory. Cities in the 21st Century, 3(1), 567-579.

28. Pacione, M. (2005). Urban geography: A global perspective. London, England: Routledge.

29. Pitkin, B. (2001). Theories of neighborhood change: Implications for community development policy and practice. Los Angeles, LA: UCLA Advanced Policy Institute

30. Smit, E. (2014). Neighborhood regeneration in a declining city: The case of Detroit (Unpublished doctoral dissertation). Utrecht University, Utrecht, the Netherlands.

31. van Beckhoven, E., Bolt, G., & van Kempen, R. (2009). Theories of neighborhood change and decline: Their significance for post-WWII large housing estates in European cities. In R. Rowlands, S. Musterd, & R. van Kempen (Eds.), Mass housing in Europe: Multiple faces of development, change and response (pp. 20-50). London, England: Palgrave Macmillan.

32. Weir, M. (2001, December). Metropolitan coalition – Building strategies. Paper presented at the Urban Seminar Series on Children’s Health and Safety, Harvard University.

33. Weir, M., Wolman, H., & Swanstrom, T. (2005). The calculus of coalitions: Cities, suburbs, and the metropolitan agenda. Urban Affairs Review, 40(6), 730-760.