شق القمر در ترازو

علوم قرآن و حدیث

مقاله 2، دوره 46، شماره 1، مرداد 1396، صفحه 9-39   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/naqhs.v46i1.11795

نویسنده

محمد بهرامی^*

پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

شق القمر به عنوان یکی از معجزات پیامبر معرفی شده است. این معجزه به آیه شریفه «اقْتَرَبَتِ السَّاعَةُ وَانْشَقَّ الْقَمَرُ» و مجموعه‌ای از روایات شیعه و اهل سنت مستند شده است. آیه شریفه به چندین گونه فهم شده است که یکی ناظر بودن آیه شریفه به شق القمر درعصر پیامبر است و دومی ناظر بودن به شق القمر در آینده و ... مستندات روایی شق القمر نیز از چندین جهت محل تامل است که ضعف دلالی، سندی، محتوایی و ... تنها برخی از نشانه‌های بی اعتباری این روایات است. پژوهش پیش رو به روش کتاب خانه‌ای و با بررسی و تحلیل مستندات شکافتن ماه به سامان رسیده و نتیجه آن اثبات عدم دلالت مستندات شق القمر است.

کلیدواژه‌ها

شق القمر؛ ‌ معجزه؛ ‌ قیامت؛ روایات

مراجع

آلوسی ،‌محمود،‌ روح المعانی، بی‌جا، بی‌نا‌، بی‌تا.

ابن الجوزی،‌ زاد المسیر،‌ تحقیق محمد بن عبدالرحمن عبدالله،‌ بیروت: دارالفکر، چاپ اول،‌1407ق.

ابن جریر طبری،‌ جامع البیان،‌ تحقیق خلیل المیس، بیروت: دارالفکر، 1415ق.

ابن حجر عسقلانی‌‌، ‌فتح الباری‌، چاپ دوم،‌ بیروت،‌ دار المعرفه، ‌بی‌تا.

ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب،‌ نجف : المکتبه الحیدریه، ‌1376.

ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق،‌ تحقیق علی شیری‌، بیروت: دارالفکر، 1415ق.

ابن کثیر، البدایه و النهایه، تحقیق علی شیری، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ اول، ‌1408ق.

احمد بن حنبل،‌ مسند احمد، بیروت، ‌دارصادر، بی‌تا.

اصبهانی، اسماعیل،‌ دلائل النبوه، تحقیق سلیمان الراشد الحمید،‌ دار العاصمه للنشر و التوزیع،‌ بی‌تا

اندلسی،‌ ابوحیان، البحر المحیط، تحقیق عبدالموجود،‌ چاپ اول، بیروت،‌ دارالکتب العلمیه،‌1422ق.

ایجی، عضد الدین، المواقف،‌ تحقیق عبدالرحمن عمیره،‌ چاپ اول، بیروت، دار الجیل، 1417ق.

البخاری‌، محمد،‌ التاریخ الصغیر،‌ بیروت، دارالمعرفه، چاپ اول،‌ ‌1406ق.

البخاری‌، محمد، صحیح البخاری‌، بیروت: دارالفکر، ‌1401ق.

البغوی،‌ حسین، تفسیر البغوی، تحقیق خالد عبدالرحمن العک،‌ بیروت: دار المعرفه، بی‌تا.

ترمذی، محمد، سنن الترمذی،‌ تحقیق عبدالوهاب عبدالطیف، بیروت، دارالفکر، چاپ دوم، 1403ق.

التفرشی، مصطفی، ‌نقد الرجال، تحقیق آل البیت، قم: آل البیت، ‌چاپ اول، ‌1418ق.

ثعلبی، احمد، تفسیر الثعلبی،‌ تحقیق محمد بن عاشور، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ اول،‌ 1422ق.

جصاص،احمد، احکام القرآن، تحقیق قمحاوی، بیروت،‌ دار احیاء التراث العربی، 1405ق.

حاکم نیشابوری، ابی عبدالله، ‌المستدرک، تحقیق المرعشلی،‌ بیروت: دارالمعرفه‌‌، بی‌تا.

الحویزی، عبد علی،‌ تفسیر نور الثقلین‌، تحقیق محلاتی،‌ ‌قم، ‌اسماعیلیان، چاپ چهارم، 1412ق.

الخطیب البغدادی،‌ احمد، تاریخ بغداد،‌ تحقیق عبدالقادر عطا‌، بیروت: دارالکتب،‌ چاپ اول، ‌1417ق.

خویی، ابوالقاسم، البیان فی تفسیر القرآن،‌ بیروت: دارالزهرا،‌ چاپ چهارم،1395ق.

الذهبی،‌ محمد، سیر اعلام النبلاء،‌ تحقیق شعیب الارنووط،‌ بیروت، ‌الرساله،‌ چاپ نهم،‌1413ق.

الراوندی‌، قطب الدین،‌ الخرائج و الجرائح، تحقیق ابطحی، قم،‌ الامام المهدی،‌ چاپ اول، 1409‌ق.

الزیعلی،‌ جمال الدین،‌ تخریج الاحادث والآثار،‌ تحقیق عبدالرحمن السعد،‌ ریاض: دار ابن خزیمه، چاپ اول،‌ ‌1414ق.

سقاف، حسن بن علی، صحیح شرح العقیده الطحاویه‌،‌ ‌عمان، دارالامام النووی، چاپ اول، 1416ق.

سمرقندی، ‌ابواللیث، تفسیر السمرقندی، ‌تحقیق محمود مطرجی، ‌بیروت: دارالفکر،‌ بی‌تا

السمعانی،‌ عبد الکریم، تفسیر السمعانی، تحقیق یاسر بن ابراهیم، ‌ریاض : دار الوطن، چاپ اول،

سیوطی،‌ جلال الدین،‌ الدر المنثور‌،‌ بیروت: دارالمعرفه،‌ بی‌تا.

الشهرستانی‌‌، محمد، الملل و النحل‌‌، تحقیق گیلانی‌، بیروت،‌ دارالمعرفه،‌ بی‌تا

شیخ طبرسی، فضل بن حسن، ‌تفسیر جوامع الجامع،‌ تحقیق موسسه نشر اسلامی، قم، ‌نشر اسلامی، چاپ اول، 1418ق.

شیخ طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات، ‌1415ق.

شیخ طوسی، محمد، التبیان، ‌تصحیح احمد حبیب قصیر العاملی، چاپ اول، مکتب الاعلام الاسلامی، 1409ق.

شیخ طوسی، محمد،‌ الامالی،‌ قم: دارالثقافه للطباعه و النشر و التوزیع، چاپ اول،‌ ‌1414ق.

صنعانی، عبدالرزاق، تفسیر القرآن، تحقیق مصطفی مسلم محمد، ‌ریاض،‌ مکتبه الرشد للشر و التوزیع، ‌‌چاپ اول،1410ق.

صنعانی، عبدالرزاق، المصنف،‌ تحقیق اعظمی،‌ بی‌جا: بی‌نا،‌ بی‌تا.

طباطبایی، محمد حسین، تفسیر المیزان، قم، جامعه مدرسین، بی‌تا.

الطبرانی،‌ سلیمان، المعجم الکبیر،‌ تحقیق سلفی،‌ چاپ دوم،‌ بیروت : دار احیاء التراث العربی،‌ بی‌تا.

الطبری،‌ابن جریر،‌ جامع البیان، بیروت: دار الفکر، 1415ق.

طریحی،‌ فخر الدین، مجمع البحرین،‌ تحقیق احمد حسینی، چاپ دوم، بی‌جا، ‌مکتب النشر الثقافه الاسلامیه، ‌1408ق.

عطاردی،‌عزیر الله،‌ مسند الامام الرضا(ع)،‌ بی‌جا: الموتمر العالمی الامام الرضا (ع)، ‌1406ق.

علامه مجلسی، محمد باقر، ‌بحار الانوار،‌ ‌بیروت: الوفاء، چاپ دوم، ‌1403ق.

العینی،‌ بدر الدین،‌ عمده القاری، ‌بیروت: دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.

غرناطی کلبی، ابن جزی، التسهیل لعلوم التنزیل،‌ بیروت،‌ دارالکتاب العربی، چاپ چهارم، 1403ق.

فخر رازی، محمد، ‌تفسیر الرازی، ‌چاپ سوم، بی‌جا، ‌بی‌نا، ‌بی‌تا.

فیض کاشانی، محسن، ‌تفسیر الصافی،‌ تهران، صدر، چاپ دوم، ‌1416ق.

قرطبی،‌ محمد،‌ تفسیر القرطبی، تصحیح احمد عبدالرحیم البردونی، ‌بیروت،‌ دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.

القمی،‌ علی بن ابراهیم‌،‌ تفسیر القمی،‌ تحقیق جزائری‌‌،‌ چاپ سوم، ‌قم، ‌دارالکتاب، ‌1404ق.

مراغی، احمد مصطفی،‌ تفسیر مراغی، بیروت، دار احیاء التراث العربی،‌ بی‌تا.

المزی، جمال الدین، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال،‌ تحقیق بشار عواد معروف، بیروت: الرساله، ‌1406ق.

مغنیه، محمد جواد،‌ ‌الکاشف، چاپ سوم، بیروت: دار العلم للملایین، ‌1981م.

المقریزی،‌ احمد، امتاع الاسماع، تحقیق النمیسی،‌ چاپ اول، بیروت: دار الکتب العلمیه، ‌1420ق.

الموصلی، ابویعلی،‌ مسند ابی یعلی،‌ تحقیق حسین سلیم اسد، ‌بی‌جا، دارالمامون للتراث‌، بی‌تا.

الهیثمی، علی،‌ مجمع الزوائد‌، بیروت،‌ دارالکتب العلمیه، ‌1408ق.

نیشابوری،‌ مسلم، صحیح مسلم،‌ بیروت، دارالفکر، بی‌تا.