رابطۀ تحریک‌جویی و رفتار پرخطر رانندگی در مشهد

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقاله 3، دوره 14، شماره 1 - شماره پیاپی 29، شهریور 1396، صفحه 63-80   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jss.v14i1.18290

نویسندگان

علی یوسفی^* ؛ فاطمه قاسمی ادکان

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

شخصیت مجموعه‌ای از احساسات، تمایلات و الگوهای رفتاری معین است که چگونگی درک و پاسخ افراد به حوادث و رویدادها را مشخص می‌کند. رویکرد و رفتار رانندگی نیز تحت تأثیر شخصیت راننده قرار دارد و برخی از ویژگی‌های شخصیتی، رانندگان را به سمت رفتارهای پرخطر رانندگی سوق می‌دهند. مدعای نوشتار حاضر این است که تحریک‌جویی با دو ویژگی شدت هیجان و تنوع‌طلبی، رفتار پرخطر رانندگی را با سه مشخصۀ خطا، لغزش و تخلف، تحت تأثیر قرار می‌دهد. نتایج تحقیق پیمایشی بر روی رفتار رانندگی 160 نفر از رانندگان (خودرو سواران) 18سال و بالاتر ساکن شهر مشهد در سال 1390 که به روش نمونه‌گیری چندمرحله‌ای برگزیده و مورد مصاحبه قرار گرفته‌اند، نشان داد که اگرچه به طور کلی میزان تحریک‌جویی آزمودنی‌ها در حد متوسط و رفتارهای پرخطر رانندگی آن‌ها در حد پایین است، بین دو مجموعۀ متغیر تحریک‌جویی و رفتارهای پرخطر رانندگی هم‌بستگی نسبتاً بالا (53/0=ρ) وجود دارد و در ایجاد این هم‌بستگی، از مجموعۀ تحریک‌جویی، متغیر شدت هیجان و از مجموعۀ رفتار پرخطر، متغیر خطای رانندگی بیشترین سهم را بر عهده دارند.

کلیدواژه‌ها

تحریک‌جویی؛ رفتار پرخطر رانندگی؛ خطا؛ لغزش؛ تخلف، شدت هیجان؛ تنوع‌طلبی

مراجع

1. حسینی، ح. (1389). بررسی رابطۀ هیجان‌خواهی با نگرش به مصرف مواد مخدر در دانش‌آموزان. رشد آموزش مشاور مدرسه، (19). 24-1.

2. سلطانی، م؛ فولادوند، خ و فتحی آشتیانی، ع. (1389). رابطۀ هویت و هیجان‌خواهی بر اعتیاد اینترنتی. نشریه علوم رفتاری، (13)، 36-18.

3. گودرزی، م. ع؛ رستمی، د. (1383). مقایسۀ میزان تحریک‌جویی در افراد سوءمصرف‌کنندۀ تریاک و افراد به‌هنجار. سوء مصرف مواد مخدر، 2 (6). 26-12.

4. گودرزی، م.ع؛ شیرازی، م. (1384). بررسی رابطۀ بین تحریک‌جویی و رفتار رانندگی پرخطر. روان‌شناسی، 9 (1)، 43-30.

5. نجاریان، ب؛ زرگر، ی؛ مهرابی‌زاده هنرمند، م. و حقیقی، ج. (1382). بررسی همه‌گیرشناسی مصرف سیگار در کارکنان ادارات دولتی اهواز و مقایسۀ اثربخشی روش‌های رفتاری، رفتاری-آموزشی و رفتاری-دارویی در ترک سیگار با کنترل سن، مدت زمان مصرف و هیجان‌خواهی. علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز، 10 (1و2)، 24-1.

6. Arnett, J., Offer, D., & Fine, M. (1997). Reckless driving in adolescence: State and trait factors. Accident Analysis and Prevention, 29(1), 57-63.

7. Dahlen, E. R., Martin, R. C., Ragan, K., & Kuhlman, M. M. (2005). Driving anger, sensation seeking, impulsiveness, and boredom proneness in the prediction of unsafe driving. Accident Analysis and Prevention, 37(2), 341-348.

8. Garson, B. (2008). Partial least squares (PLS). Retrieved from http:// www.statsoft.com/ textbook/partial-least-squares

9. Horvath, P., & Zuckerman, M. (1993). Sensation seeking, risk appraisal, and risky behavior. Personality and Individual Differences, 14(1), 41-52.

10. Iversen, H., & Rundmo, T. (2002). Personality, risky driving and accident involvement among Norwegian drivers. Personality and Individual Differences, 33(8), 1251-1263.

11. Jonah, B. A. (1997). Sensation seeking and risky driving: A review and synthesis of the literature. Accident Analysis and Prevention, 29(5), 651-665.

12. Jonah, B. A., Thiessen, R., & Au-Yeung, E. (2001). Sensation seeking, risky driving and behavioral adaptation. Accident Analysis and Prevention, 33(5), 679-684.

13. Lajunen, T. (2001). Personality and accident liability: Are extraversion, neuroticism and psychotics related to traffic and occupational fatalities? Personality and Individual Differences, 31(8), 1365-1373.

14. Oltedal, S., & Rundmo, T. (2006). The effects of personality and gender on risky driving behaviour and accident involvement. Safety Science, 44(7), 621-628.

15. Özkan, T., & Lajunen, T. (2005). A new addition to DBQ: Positive driver behaviors scale. Transportation Research Part F: Traffic Psychology and Behavior, 8(4), 355-368.

16. Perez, J., & Torrubia, R. (1985). Sensation seeking and antisocial behavior in a student sample. Personality and Individual Differences, 6(3), 401-403.

17. Reason, J., Manstead, A., Stradling, S., Baxter, J., & Campbell, K. (1990). Errors and violations on the roads: A real distinction? Ergonomics, 33(10-11), 1315-1332.

18. Satinder, K. P., & Black, A. (1984). Cannabis use and sensation-seeking orientation. The Journal of Psychology, 116(1), 101-105.

19. Schwarz, R. M., Burkhart, B. R., & Green, S. B. (1978). Turning on or turning off: Sensation seeking or tension reduction as motivational determinants of alcohol use. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 46(5), 1144-1145.

20. Schwebel, D. C., Ball, K. K., Severson, J., Barton, B. K., Rizzo, M., & Viamonte, S. M. (2007). Individual difference factors in risky driving among older adults. Journal of Safety Research, 38(5), 501-509.

21. Stradling, S. G., & Meadows, M. L. (2000). Highway code and aggressive violations in UK drivers. Retrieved from https:// www.stopandgo.org/ research/ aggressive/stradling-meadows.pdf

22. Sümer, N. (2003). Personality and behavioral predictors of traffic accidents: Testing a contextual mediated model. Accident Analysis and Prevention, 35(6), 949-964.

23. Tacq, J. (1997). Multivariate analysis techniques in social science research: From problem to analysis. London, England: SAGE.

24. Wundersitz, L. N. (2008). Can personality characteristics predict the crash involvement of young drivers? In R. W. G. Anderson (Ed.), Proceedings of Australasian Road Safety Research, Policing and Education Conference (pp. 104-113). Adelaide, Australia: Causal Productions.

25. Zuckerman, M., & Neeb, M. (1980). Demographic influences in sensation seeking and expressions of sensation seeking in religion, smoking and driving habits. Personality and Individual Differences, 1(3), 197-206.

26. Zuckerman, M., Tushup, R., & Finner, S. (1976). Sexual attitudes and experience: Attitude and personality correlates and changes produced by a course in sexuality. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 44(1), 7-19.