جغرافیای سیاسی، جهانی‌شدن و جریان اطلاعات

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

مقاله 11، دوره 2، شماره 1 - شماره پیاپی 3، خرداد 1391، صفحه 223-244   

نوع مقاله: مقالات مروری

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/riis.v2i2.10724

نویسندگان

محمد رئوف حیدری فر¹؛ فرامرز سهیلی^{* 2}

¹استادیار جغرافیای سیاسی، دانشگاه پیام نور

²استادیار گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه پیام نور

چکیده

هدف: برای فهم جریان جهانی اطلاعات نیاز هست تا با بینشی مبتنی بر جغرافیای سیاسی به تحلیل روندها و فرآیندهای اطلاعات بپردازیم. در این زمینه نیز لازم است تا از رهیافت سرزمین محوری عصر وستفالیا دور شده و به دیدگاهی نو که همان چند محوری است به مبحث اطلاعات و تأثیرات ژئوپلیتیکی آن بپردازیم. این بدین معناست که نمی توان همه چیز را در محدوده سرزمین قرار داده و از روش شناسی سرزمین محوری تبعیت نماییم.
روش: روش این پروژه توصیفی – تحلیلی بوده که کار جمع آوری مطالب آن از طریق مرور منابع می باشد. هدف این مقاله ارزیابی و کنکاش در ارتباط با چگونگی سرنوشت مرزها در آینده (آینده پژوهی) از طریق مطالعۀ تأثیر جریان اطلاعات بر آن هاست.
یافته‌ها: امروزه، مرزهای جغرافیایی و مجازی در مورد اطلاعات نسبت به گذشته نفوذ ناپذیر شده اند؛ مثلاً با انجام یک کلیک و با روشن نمودن یک ویدئو و با استفاده از یک ماهواره، اطلاعات در مقیاس جهانی رد و بدل می شود. اما این مقاله درصدد آن است که بیان نماید، همه چیز از بین نرفته بلکه باید با بینشی درست که جغرافیای سیاسی آن را بیان می کند جریان اطلاعات را تحلیل نمود. صحیح است که فرض نماییم امروزه در جهانی زندگی می کنیم که به واسطۀ جریان آزاد و فراملی اطلاعات و افزایش آگاهی های اطلاعاتی ناشی از این جریان فشرده شده، ما را در یک دهکده جهانی قرار داده است اما همانطور که فرض اصلی مقاله نیز بیان می نماید سرزمین زدایی مربوط به اطلاعات، جریانی نسبی است؛ اگرچه نسبت به سایر موارد قویی تر می-باشد. یعنی اطلاعات نسبت به سایر پدیده ها و جریان های جهانی همانند شرکت های فراملی، سرمایه و غیره کمتر به سرزمین و مرز محدود می شود؛ برای درک معمای جغرافیای سیاسی اطلاعات، مسئله مقیاس مؤثر ومفید است.

کلیدواژه‌ها

جغرافیای سیاسی اطلاعات؛ جهانی شدن؛ سرزمین محوری؛ جهان محوری

مراجع

اسمیت، آنتونی دی( 1383). ناسیونالیسم، نظریه، ایدئولوژی، منصور انصاری، تهران: مؤسسه مطالعات ملی.

اُک‍ُهان، رابرت و جوزف اس. نی (1383). قدرت و وابستگی متقابل در عصر اطلاعات، ترجمه مهدی محسنی، فصلنامه کتابداری و اطلاع رسانی، 2(7): 46-57.

بیگدلی، زاهد و فیروزه زارع فراشبندی(1386). ژئوپلیتیک اطلاعات: مقایسه تطبیقی اخبار و اطلاعات سیاسی روزنامه‌های «آفتاب یزد» و «کیهان» در تیرماه 1385، فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 3(9): 49-61.

جردن، ج.تری (1380). مقدمه‌ای برجغرافیای فرهنگی. (مترجم سیمین تولائی). پژوهشگاه فرهنگ، هنر وارتباطات.

جوان، جعفر و عبدالله عبداللهی(1386). ارتباطات جهانگستر و تمدن اطلاعاتی(تأملی درون متنی در بازتابندگی ‌های فضایی)، جغرافیا و توسعه، 5(9) 45-51.

حافظ نیا، محمد رضا (1385). اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک، مشهد: پاپلی.

حسن زاده، محمد؛ فتاحی، رحمت الله (1383) "جریان جهانی اطلاعات و چشم انداز ملی ما" فصلنامه کتاب، 15(2): 83-95.

 درایسدل ،الاسدیر، وجرالد اچ.بلیک (1369). جغرافیای سیاسی خاورمیانه وشمال آفریقا. ترجمه دره میرحیدر. دفتر مطالعات سیاسی وبین المللی.

ژورنالیست با زبان حقیقت ( 1388). ژئوپلیتیک اطلاعات:

http://balkhjournalism.blogsky.com/1388/07/ بازیابی شده در 24/02/1391

شولت، جان آرت (1386). نگاه موشکافانه بر پدیدۀ جهانی‌شدن، مترجم مسعود کرباسیان، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.

کوهن، رابرت؛ نای، جوزف ( 1379). جهانی‌شدن: تازه‌ها ودیرینه‌ها، ترجمۀ شهرام فرسایی، فصلنامۀ سیاست خارجی، 14(2): 56-73.

گل محمدی، احمد (1383). جهانی‌شدن فرهنگ و هویت. تهران: نشر نی.

لاکست، ایو(1378). عوامل و اندیشه‌ها در ژئوپلیتیک. تهران: نشر آمن.

مجتهدزاده، پیروز؛ عسگری، سهراب (1385). جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک. تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.

مویر، ریچارد (1379). دیدگاه­های نو در جغرافیای سیاسی، ترجمۀ دره میرحیدر،تهران: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.

هارت، جفری الف.؛ سانگبائی، کیم (1381). قدرت در عصر اطلاعات. ترجمه محسن نوکاریزی و مهدی محسنی. کتابداری و اطلاع‌رسانی، 3 (5)، 111-141.

هریس، بلیک (1381) جغرافیای سیاسی اطلاعات، ترجمه، سیروس آزادی، فصلنامه کتابداری و اطلاع رسانی، 3(5)، 64-78.

هلد، دیوید؛آنتونی مک گرو (1382). جهانی‌شدن و مخالفان آن. مترجم مسعود کرباسیان، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.

هودون، میشل (1379). دسترسی به اطلاعات در جهان بدون مرز. ترجمه محسن نوکاریزی. فصلنامه کتابداری و اطلاع رسانی، 3 (1): 99- 112.

A geopolitics of information (2011). Available at:  http://www.caslon.com.au/digitalguide5.htm retrieved at: 23 may 2011

Adams, C. b. (2010). Living in a Borderless World, Cisco IBSG Innovations Practice: available at: http://www.cisco.com/web/about/ac79/docs/pov/Borderless_World_IBSG.pdf. Retrieved: 23 may 20011.

Azam, I. (1992).Geopolitics, Political Geography and Pakistan, Progressive Publisher. Available at:

http://biamericas.com/contenido/presentaciones/seguridadDeInformacionesCorporativas/information-security-in-a-border-less-world.pdf. Retrieved: 11 Oct 2011.

Dranche, D. (2004).the political economy of Dissent, CSGR working paper. 136:4. available at: www. CSGR.Com. Retrieved: 11 Oct 2011.

Ernst&Young (2011)..Information security in a borderless world. Available at: http://biamericas.com/contenido/presentaciones/seguridadDeInformacionesCorporativas/information-security-in-a-border-less-world.pdf

Gray, C. S. (2004).Geopolitics, geography, and strategy. Routledge: London.

Knox, p. (1998). Places and Regions in Global Context: Human Geography, Prentice Hall.

James, J. (2002).Technology, globalization and poverty. Edward Elgar: New York.

Maliukevičius, N. (2006). Geopolitics and Information Warfare: Russia’s Approach, Institute of International Relations and Political Science, University of Vilnius.

Newman, J; Passi, A. (1998). Fences and Neighbors in the Postmodern World" progress in Human geography", 4(22).121-132.

Ohmae, K. (1995). The End of the Nation State, Harper Collins, London.

Ohmae, K. (2011)." Borderless World": available at:  www.rscbrc.indianrailways.gov.in. Retrieved at: 23, May 2011.

Ó Tuathail, G., Dalby, S.; Rutledge, P. (1998). The Geopolitics Reader. Rutledge: London

Ó Tuathail, G. (1996 a) Critical Geopolitics: The Politics of Writing Global Space, Minneapolis: University of Minnesota press.

Ó Tuathail, G. (1996 b). At the End of Geopolitics? Reflections on a Plural Problematic Century End. Available at: www.toal.net/publication. Retrieved at: 22 may 2011.

Ó Tuathail, G. (1998). De- Territorialized Threats and Global Dangers: Geopolitics and Risk Society. Available at: www.toal.net/publication. Retrieved at: 22 may 2011.

Ó Tuathail, G. (1998 b). Rethinking Geopolitics. Rutledge: New York.

Ó Tuathail, G. (1999). Borderless Worlds? Problematizing Discourses of Deterrritorialzation. Available at Available at: www.toal.net/publication. Retrieved at: 28 Feb 2011.

Ray, J. (1980). Innovation in information technology, National Research. New York.

Townsend-Gault, I. (2005). Holding the Line: Borders in a Global World, UBC Press. Available at: www.rscbrc.indianrailways.gov.in/.../1307534748297- ...http://www.caslon.com.au/digitalguide5.htm. Retrieved at: 23 may 2011.