بررسی مقابله‌ای فرآیند حذف یا آنتروپی در ترجمه‌های فارسی هزار و یک شب

مطالعات زبان و ترجمه

مقاله 4، دوره 49، شماره 1، فروردین 1395، صفحه 57-82   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/lts.v49i1.55414

نویسندگان

شهرام دلشاد^* ؛ سید مهدی مسبوق

گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

چکیده

از سده‌های نخست هجری که داستان‌های هزار و یک شب به عربی برگردانده شد تا دوران معاصر که با خیل عظیمی از مترجمان به زبان‌های مختلف جهان روبه‌رو گردیده، شاهد ورود سلایق گوناگون در ترجمۀ این کتاب بوده‌ایم که نتیجۀ آن از میان رفتن اصل، تعدد نسخه‌ها و اختلافات عمده میان ترجمه‌ها است. یکسان‌بودن نسخۀ اساس ترجمۀ طسوجی و اقلیدی و مرعشی‌پور (چاپ بولاق مصر) زمینۀ مناسبی را برای بررسی نحوۀ تعامل این سه مترجم با متن اصلی فراهم می‌کند. حذف یکی از مؤلفه‌های مهم نقد ترجمه بر اساس نطریۀ ژان رنه لادمیرال نظریه‌پرداز مقصدگرای فرانسوی به‌شمار می‌رود. او معتقد است که مترجم گاه می‌تواند به حذف گزاره‌ای متنی روی آورد. این فرآیند در عملیات ترجمه بنابر الزامات فراوانی نظیر الزامات فرهنگی، زبانی، سبکی و غیره رخ می‌دهد. مبحث پیش‌رو می‌کوشد مؤلفه حذف را در سه مقولۀ بیان حالات عشقی، برگردان اشعار و نشانه‌های عربی-اسلامی در ترجمه‌های فارسی ألف لیلة و لیلة همورد ارزیابی و سنجش قرار دهد.

کلیدواژه‌ها

هزار و یک شب؛ ژان رنه لادمیرال؛ ترجمه‌های فارسی؛ حذف یا آنتروپی

مراجع

اقلیدی، ا. (1387الف). هزار و یک شب: پریانه‌ها 1. تهران: مرکز.

اقلیدی، ا. (1387ب). هزار و یک شب: پریانه‌ها 2. تهران: مرکز.

انوشیروانی، ع. (1391). ادبیات تطبیقی و ترجمه‌پژوهی. ویژه‌نامۀ ادبیات تطبیقی، 3(5)27-48.

ایروین، ر. (1383). تحلیلی از هزار و یک شب. ترجمۀ فریدون به‌دره‌ای. تهران: فرزان.

آذرنوش، آ. (1387). دربارۀ ترجمۀ تازۀ هزار و یک شب. فصلنامۀ مترجم، 47، 3-15.

بهار، م. (1376). سبک‌شناسی. تهران: مجید.

بیضایی، ب. (1392). هزار افسان کجاست. تهران: روشنگران و مطالعات زنان.

بی‌نا. (2008). الف لیله و لیله. بیروت، لبنان: دار صادر.

ثمینی، ن. (1379). کتاب عشق و شعبده، پژوهشی در هزار و یک شب. تهران: مرکز.

دیوید پ. (1389). شیوه‌های داستان‌پردازی در هزار و یک شب. ترجمۀ فریدون به‌دره‌ای، تهران: هرمس.

ریو، ه. (1886). هزار و یک شب، ادینبورگ ریویو.

ستاری، ج. (1368). افسون شهرزاد، پژوهشی در هزار و یک شب. تهران: مرکز.

صلح‌جو، ع. (1391). گفتمان و ترجمه. تهران: مرکز.

طسوجی، ع. (1391). هزار و یک شب. تهران: اشارات طلایی.

قدرتی، ح. (1393). هزار و یک شب و ترجمه‌های فارسی آن. فصلنامۀ رشد آموزش زبان و ادب فارسی، شماره 109.

مارزلف، ا.، و بهارلو، م. (1384). دربارۀ هزار و یک شب، گفتوگوی ایسنا با اولریش مارزلف و محمد بهارلو. www.isna.ir

محجوب، م. (1383). ادبیات عامیانۀ ایران. تهران: چشمه.

محسنی، ص. (1387). ترجمۀ مقدمه و فصل چهارم کتاب ترجمه کردن، قضایایی برای ترجمه اثر ژان رنه لادمیرال. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه شهید بهشتی.

مسبوق، س. م.، و دلشاد، ش. (1394). نقد و تحلیل تعدیلات ساختاری در ترجمۀ طسوجی و اقلیدی از هزار و یک شب. مطالعات زبان و ترجمه، 48(3)، 55-81.

مهدی‌پرور، ف. (1389، شهریورماه). نظری بر روند پیدایش نظریه‌های ترجمه و بررسی سیستم تحریف متن از نظر آنتوان برمن. کتاب ماه ادبیات، 41، 57-63.

مهدی‌پرور، ف. (1390، تیرماه). قضایایی برای رویارویی با مشکلات ترجمه. کتاب ماه ادبیات، 165، 48-52.

مرعشی‌پور، م. (1390). هزار و یک شب. تهران: نیلوفر.

Peter d.molan (1998) the Arabian nights: the oral connection, edeniyat n.s.vol.ll.nos

Baker, M. (1992). In Other Words: A Coursebook on Trans-lation. London and New York: Routledge.

Robert altre, (1981), the art of biblical narrative. New york, basik books.