روزن‌داران کف‌زی بزرگ توالی ائوسن میانی سازند شهبازان در تاقدیس کوه چناره (بزرگراه اندیمشک ـ خرم‌آباد)، جنوب شرق حوضه لرستان

رخساره‌های رسوبی

مقاله 2، دوره 8، شماره 2، اسفند 1394، صفحه 176-197   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/sed.facies.v8i2.32738

نویسندگان

فاطمه ذبیحی زوارم^{* 1}؛ محمد وحیدی‌نیا²؛ عباس صادقی³؛ حسن امیری بختیار⁴؛ اسدالله محبوبی²

¹فردوسی

²دانشگاه فردوسی مشهد

³دانشگاه شهید بهشتی

⁴شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب

چکیده

سازند شهبازان توالی کربناته پس‌رونده‌ای است که در شمال غرب زاگرس مرکزی در حوضه لرستان نهشته شده است. روزن‌داران کف‌زی بزرگ در توالی کربناته شهبازان (سنگ آهک، سنگ آهک دولومیتی و دولومیت) در تاقدیس کوه چناره در مرز جنوب شرقی حوضه لرستان مورد مطالعه قرار گرفته و بر اساس گسترش و فراوانی آنها محیط رسوبی دیرینه، بازسازی شده است. این سازند به صورت هم‌شیب و پیوسته روی سازند پابده و به طور هم‌شیب و ناپیوسته در زیر سازند آسماری قرار گرفته است. بر مبنای روزن‌داران کف‌زی شناسایی شده، محدوده سنی سازند شهبازان در برش مورد مطالعه، ائوسن میانی (SBZ13-SBZ18?) تعیین شده است. مطالعات حاصل به تشخیص 6 تجمع از روزن‌داران منجر شد که در محیط رمپ خارجی تا درونی ـ میانی نهشته شده‌اند. این تجمعات به ترتیب از بخش ژرف به سمت بخش کم ژرفای حوضه عبارتند از: 1ـ تجمع روزن‌داران پلانکتونی که در محیط رمپ خارجی نهشته شده است و مربوط به بخش گذر تدریجی بین سازند پابده و شهبازان است؛ 2ـ تجمع دیسکوسیکلینید ـ نومولیتید متعلق به بخش میانی؛ 3ـ تجمع نومولیتید مربوط به محیط رمپ میانی؛ 4ـ تجمع نومولیتید ـ آلوئولینید متعلق به محیط رمپ میانی تا درونی؛ 5ـ تجمع آلوئولینید مربوط به رمپ درونی؛ 6 ـ تجمع سوریتید ـ میلیولید که متعلق به محیط بسیار کم عمق لاگون محصور شده در رمپ داخلی است.

کلیدواژه‌ها

حوضه لرستان؛ سازند شهبازان؛ روزن‌داران کف‌زی بزرگ؛ محیط رسوبی دیرینه؛ رمپ

مراجع

بختیاری، س.، 1384. اطلس راههای ایران با مقیاس 1:1000000. مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی، 288 ص.

خسروتهرانی، خ.، افقه، م.، احمدی، و.، 1384. مطالعه میکروبیواستراتیگرافی و میکروفاسیس سازند جهرم در شمال و جنوب شرق شیراز. زمین شناسی کاربردی، 3: 71-63.

خلیلی، 1970، پالئولاگ چاه بوشهر 3. مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران.

طهماسبی سروستانی، 1385. پالئولاگ چاه کوتاه 1. مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران.

عبدی، ا.، آدابی، م.ح.، 1388. پتروگرافی انواع دولومیتها، بررسی دیاژنز، مرز احتمالی سازند شهبازان ـ آسماری و تفکیک رخساره‌ها بر اساس ویژگیهای ژئوشیمیایی دولومیکرایتها، شواهد پتروگرافی و روشهای آماری در برش دارابی (جنوب غرب ایران). پژوهشهای چینه نگاری و رسوب شناسی، 36 (1): 81-100.

مدنی، آسمانی، 1383. پالئولاگ چاه خشت 1، مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران.

مطیعی، ه.، صادقیان، ع.، پاریزی، م.، کیوانی، ف.، 1377. گزارش مطالعات زمین‌شناسی منطقه لرستان، جلد اوّل. مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران، گزارش 1907: 1ـ91.

مطیعی، ه.، 1372. زمین‌شناسی ایران: چینه‌شناسی زاگرس. سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، 136ص.

معلمی، ع.، آدابی، م،ح.، صادقی، ع.، 1388. تفسیر تاریخچه رسوب‌گذاری سازند جهرم در ناحیه بوشهر بر مبنای روزن‌داران کف‌زی و ایزوتوپ استرانسیم. فصلنامه علوم زمین، 74: 176-169.

Adabi, M., Zohdi, A., Ghabeishavi, A., & Amiri-Bakhtiyar, H., 2008. Applications of nummulitids and other larger benthic foraminifera in depositional environment and sequence stratigraphy: an example from the Eocene deposits in Zagros Basin, SW Iran. Facies, 54: 499-512.

Aigner, T., 1983. Facies and origin of nummulitic build-ups: an example from the Giza Pyramids Plateau (Middle Eocene, Egypt). Neues Jahrbuch Geology und Paleontology, 166: 347-368.

Alavi, M., 2004. Regional stratigraphy of the Zagros fold-thrust belt of Iran and its proforeland evolution. American Journal of Science, 304: 1-20.

Anketell, J.M., & Mriheel, I.Y., 2000. Depositional environment and diagenesis of the Eocene Jdeir Formation, Gabes-Tripoli Basin, western offshore, Libya. Journal of Petroleum Geology, 23 (4): 425–447.

Arni, P., 1965. L 'evolution des Nummulitinae en tant que facteur de modification des depots littoraux. Coloque International de Micropaleontologie (Daker). Bureau de Recherches Geologiques et Minières Memoir, 32: 7-20.

Beavington-Penney, S.J., Wright, V.P., & Racey, A., 2005. Sediment production and dispersal on a foraminifera-dominated Early Tertiary ramp: the Eocene El Garia Formation, Tunisia. Sedimentology, 52: 537-569.

Beavington-Penney, S.J., & Racey, A., 2004. Ecology of extant nummulitids and other larger benthic foraminifera: applications in palaeoenvrionmental analysis. Earth-Science Reviews, 67: 219-265.

Berggren, W.A., & Pearson, P., 2005. A revised tropical to subtropical Paleogene planktonic foraminiferal zonation. Journal of Foraminiferal Research, 35 (4): 279-298.

Berggren, W.A., & Pearson, P., 2006. Tropical to subtropical planktonic foraminiferal zonation of the Eocene and Oligocene. Cushman foundation special publication, 41: 29-40.

Berggren, W.A., Kent, D.V, Swisher, C.C., & Aubry, M.P., 1995. A revised Cenozoic geochronology and chronostratigraphy. In: Berggren, W.A., Kent, D.V., Swisher, C.C., III, Aubry, M.P., & Hardenbol, J., (eds.), Geochronology, Time Scales and Global Stratigraphic Correlation. Society for Sedimentary Geology Special Publication, 54: 129-212.

Boukhary, M., Abdelghany, O., Bahr, S., & Hussein-Kamel, Y., 2006. Upper Eocene larger foraminifera from the Dammam Formation in the border region of United Arab Emirates and Oman. Micropaleontology, 51 (6): 487-504.

Brasier, M.D., 1995. Fossil indicators of nutrient levels. 2: Evolution and extinction in relation to oligotrophy. Geological Society of London, Special Publications, 83: 133-150.

Braud, J., 1987. La suture du Zagros au niveau de Kermanshah (Kurdistan iranien): reconstitution paleogeographique, evolution geodynamique, magmatique et structurale. Ph.D thesis, Universtie ParisSud, Paris, p.489

Burchette, TP., & Wright, V.P., 1992. Carbonate ramp depositional systems. Sediment Geology, 79: 3-57.

Buxton, M.W.N., & Pedley, H.M., 1989. A standardised model for Tethyan Tertiary carbonate ramps. Journal of Geological Society of London. 146: 746-748

Chaproniere G.C.H., 1975. Palaeoecology of Oligo-Miocene larger foraminiferida, Australia. Alcheringa, 1: 37-58

Cosovic, V., & Drobne, K., 1995. Palaeoecological significance of morphology of orthophragminids from the Istrian Peninsula. Geobios, 18: 93-99.

Cushman, J.A., Todd, R., & Post, R.J., 1954. Recent Foraminifera of the Marshall Islands: Bikini and nearby atolls. pt. 2, Oceanography (biologic). Professional papers U.S. Geological Survey, 260 (H): 319-384.

Eldrett, J.S., Greenwood, D.R., Harding, I.C., & Huber, M., 2009. Increased seasonality through the Eocene to Oligocene transition in northern high latitudes. Nature, 459: 969-973.

Everts, A.J.W., 1991. Interpreting compositional variations of calciturbidites in relation to platform stratigraphy: an example from the Paleogene of SE Spain. Sedimentary Geology, 71: 231-242.

Farzipour-Saein, A., Yassaghi, A., Sherkati, S., & Koyi, H., 2009. Basin evolution of the Lurestan region in the Zagros fold-and-thrust belt, Iran. Journal of Petroleum Geology, 32: 5-19.

Fermont W.J.J., 1982. Discocyclinidae from Ein Avedat (Israel). Utrecht Micropaleontology Bulletin, 27: 1-173.

Geel, T., 2000. Recognition of stratigraphic sequences in carbonate platform and slope deposits: Empirical models based on microfacies analysis of Palaeogene deposits in southeastern Spain. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 155: 211-238.

Hallock, P., & Glenn, E.C., 1986. Larger foraminifera: a tool for paleoenvironmental analysis of Cenozoic carbonate depositional facies. Palaios, 1: 55-64.

Hallock, P., 1979. Trends in test shape with depth in large, symbiont-bearing foraminifera. Journal of Foraminiferal Research, 9: 61-69.

Hallock, P., 1985. Why are larger foraminifera large? Paleobiology, 11: 195-208.

Hallock, P., 1988. Diversification in algal symbiont-bearing Foraminifera: a response to oligotrophy. Revue de Paleobiologie, 2: 789-797.

Hallock, P., Premoli Silva, I., & Boersma, A., 1991. Similarities between planktonic and larger foraminiferal evolutionary trends through Paleogene paleoceanographic changes. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 83 (1–3): 49-64.

Henson, F.R.S., 1950. Cretaceous and Tertiary reef formation and associated sediments in Middle East. American Association of Petroleum Geologists, 34: 215-238.

Hohenegger, J., Yordanova, E., & Hatta, A., 2000. Remarks on west Pacific Nummulitidae Foraminifera. Journal of Foraminiferal Research, 30: 3-28.

Hohenegger, J., Yordanova, E., Nakano, Y., & Tatzreiter, F., 1999. Habitats of larger foraminifera on the upper reef slope of Sesoko Island, Okinawa, Japan. Marine Micropaleontology, 36: 109-168.

Homke, S., 2007. Timing of shortening and uplift of the Pusht-e-Kuh arc in the Zagros a combined magnetostratigraphy and fold-and-thrust belt (Iran) apatite thermochronology analysis. Ph.D thesis, Universitat de Barcelona, 195 p.

Homke, S., Verges, J., Garces, M., Emami, H., & Karpuz, R., 2004. Magnetostratigraphy of Miocene-Pliocene Zagros foreland deposits in the front of the Push-e Kush Arc (Lurestan Province, Iran). Earth and Planetary Science Letters, 225: 397- 410.

Höntzsch, S., 2011. Palaeogene carbonate platforms under climatic and Tectonic stress – case studies from Egypt and Spain. Ph.D thesis, University of Bremen, Department of Geosciences. 161 p.

Hottinger L., 1983. Processes determining the distribution of larger foraminifera in space and time. Utrecht Micropaleontology Bulletin, 30: 239-253.

Hottinger L., 2007. Revision of the foraminiferal genus Globoreticulina RAHAGI 1978, and of its associated founa of larger foraminifera from the late Middle Eocene of Iran. Carnets de Geologie / Notebooks on Geology, Brest, Article 2007/06 (CG2007-A06): 1-51.

Hottinger, L., 2001. Learning from the past? In: Box, E., & Pignatti, S., (ed.), Volume IV: The living world, Part Two. Academic Press, San Diego, pp. 449-477.

Hottinger, L., 1960. Recherches sur les Alveolines du Paleocène et de l'Eocène. Memoires suisses de Paleontologie, 75-76: 1-243.

James, G.A., & Wynd, J.G., 1965. Stratigraphic Nomenclature of Iranian Oil Consortium Agreement Area. Bulletin of the American Association of Petroleum Geologists, 49: 2182-2245.

Jones, R.W. & Racey, A., 1994. Cenozoic stratigraphy of the Arabian Peninsula and Gulf. In: Simmons, M.D., (ed.), Micropalaeontology and hydrocarbon exploration in the Middle East. Chapman & Hall, London, pp. 273-306.

Jorry, S., 2004. The Eocene Nummulite Carbonates (Central Tunisia and NE Libya), Sedimentology, Depositional Environments and Application to Oil Reservoir. Ph.D. thesis, Universite De Geneve. 226 p.

Kulka, A., 1985. Sedimentological model m the Tatra Eocene. Kwartalnik Geologiczny, 29 (1): 31-64.

Loucks, R.G., Moody, R.T.J., Bellis, J.K., & Brown, A.A., 1998. Regional depositional setting and pore network systems of the El Garia Formation (Metlaoui Group, lower Eocene), offshore Tunisia. In: MacGregor, D.S., Moody, R.T.J., & Clark-Lowes, D.D. (eds.), Petroleum Geology of North Africa. Geological Society of London, Special Publication, 132: 355-374.

Murray, J.W., 1991. Ecology and distribution of benthonic foraminifera. In: Lee, J.J., & Anderson, R.O., (eds.), Biology of Foraminifera. Academic Press, London, pp. 221-284.

Nebelsick, J., Rasser, M., & Bassi, D., 2005. Facies dynamics in Eocene to Oligocene circumalpine carbonates. Facies, 51: 197-217.

Nemkov, G.I., 1962. Remarks on the palaeoecology of Nummulites. Micropaleontology, 6: 64-72.

Nolan, S.C., Skelton, P.W., Clissold, B.P., & Smewing, J.D., 1990. Maastrichtian to early Tertiary stratigraphy and palaeogeography of the central and northern Oman Mountains. In: Robertson, A.H.F., Searle, M.P., & Ries, A.C., (eds.), The geology and tectonics of the Oman region. Geological Society of London, Special Publication, 49: 495-519.

Pearson, P.N., Olsson, R.K., Huber, B.T., Hemleben, C., & Berggren, W.A., 2006. Atlas of Eocene planktonic foraminifera. Cushman Foundation Special Publication, 41: 1-513.

Premoli-Silva, I., Rettori, R., & Verga, D., 2003. Practical Manual of Paleocene and Eocene Planktonic Foraminifera. University of Perugia, 152 p.

Prothero, D.R., 2003. Chronostratigraphy of the Pacific Coast marine Eocene-Oligocene transition. In: Prothero, D.R., Ivany, L.C., & Nesbitt, E.A., (eds.), From Greenhouse to Icehouse: The Marine Eocene- Oligocene Transition. Columbia University Press, New York, pp. 1-12.

Racey, A., 1995. Palaeoenvironment significance of larger foraminiferal biofabrics from the Middle Eocene Seeb Limestone Formation of Oman: Implication for petroleum exploration. In: Al-Husseini, M.I. (ed.), Middle East Petroleum Geosciences conference, GE0'94, Gulf-Petrolink, Bahrain, 2: 793-810.

Racey, A., 2001. A review of Eocene Nummulite Accumulations: Structure, formation and reservoir potential. Journal of Petroleum Geology, 24 (1): 79-100.

Renema, W., 2006. Large benthic foraminifera from the deep photic zone of a mixed siliciclastic carbonate shelf off East Kalimantan, Indonesia. Marine Micropaleontology, 58: 73-82.

Robinet, J., Razin, P., Serra-Kiel, J., Gallardo-Garcia, A., Leroy, S., & Roger J., 2013. The Paleogene pre-rift to syn-rift succession in the Dhofar margin (northeastern Gulf of Aden): Stratigraphy and depositional environments. Tectonophysics, 607: 1-16.

Schaub, H., 1981. Nummulites et Assilines de la Tethys paleogène. Taxinomie, phylogenese et biostratigraphie. Memoires suisses de Paleontologie, 104-105: 1-236.

Serra-Kiel, J., Hottinger, L., Caus, E., Drobne, K., Ferràndez, C., Jauhri, A.K., Less, G., Pavlovec, R., Pignatti, J., Samso, J.M., Schaub, H., Sirel, E., Strougo, A., Tambareau, Y., Tosquella, J., & Zakrevskaya, E., 1998. Larger foraminiferal biostratigraphy of the Tethyan Palaeocene and Eocene. Bulletin de la Societe Geologique de France, 169 (2): 281-299.

Trevisani, E., & Papazzoni, C.A., 1996. Paleoenvironmental control on the morphology of Nummulites fabianii in the Late Priabonian parasequences of the Mortisa Sandstone (Venetian Alps, northern Italy). Rivista Italiana Paleontologia Stratigrafia, 102: 263-366.

Van Buchem, F.S.P., Allan, T.L., Laursen, G.V., Lotfpour, M., Moallemi, A., Monibi, S., Motiei, H., Pickard, N.A.H., Tahmasbi, A.R., Vedrenne, V., & Vincent, B. 2010. Regional stratigraphic architecture and reservoir types of the Oligo-Miocene deposits in the Dezful Embayment (Asmari and Pabdeh Formations), SW Iran. Geological Society of London, Special Publication, 329: 219-263.

Van Gorsel, J.T., 1988. Biostratigraphy in Indonesia: Methods, pitfalls and new directions. Proceedings of the Indonesia Petroleum Association, pp. 275-300.

Wefer, C., Killingley, J.S., & Lutze, G.F., 1981. Stable isotopes in recent larger Foraminifera. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 33: 253-270.

Zachos, J., Pagani, M., Sloan, L., Thomas, E., & Billups, K., 2001. Trends, rhythms, and aberrations in global climate 65 Ma to present. Science, 292: 686-693.

Zamagni, J., Mutti, M., & Kosir, A., 2008. Evolution of shallow benthic communities during the Late Paleocene-earliest Eocene transition in the Northern Tethys (SW Slovenia). Facies, 54: 25-43.