بازسازی تغییرات اقلیمی هولوسن و پلیئستوسن پسین منطقه زاگرس میانی با استفاده از شواهد گرده‌شناسی تالاب هشیلان

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 1، دوره 3، شماره 3 - شماره پیاپی 11، آذر 1393، صفحه 1-20   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geo.v3i3.38429

نویسندگان

رضا صفایی راد¹؛ قاسم عزیزی^{* 1}؛ حسین محمدی¹؛ حمید علیزاده لاهیجانی²

¹دانشگاه تهران

²پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی

چکیده

در این پژوهش به‌منظور بررسی تغییرات آب‌وهوایی پلیئستوسن پسین و هولوسن منطقه زاگرس میانی یک مغزه رسوبی به طول 12 متر از رسوبات تالاب هشیلان واقع در شمال غربی کرمانشاه برداشته شد و بر روی 5 متر بالایی آن به روش موور و همکاران (1991) مطالعه گرده‌شناسی انجام گردید. بر اساس شواهد گرده‌شناسی تالاب هشیلان، پوشش گیاهی پلیئستوسن پسین از نوع استپ خشک اسفناجیان و درمنه بوده است که نشان دهنده شرایط آب‌وهوایی سرد و خشک است. با شروع هولوسن گندمیان جایگزین اسفناجیان و درمنه شده‌اند و پوشش گیاهی از استپی به ساوان پسته- بلوط تغییر کرده است که نشان دهنده افزایش نسبی دما و بارش است. شواهدی همچون رویش درختان و درختچه‌های مقاوم به خشکی پسته کوهی و بادام، محدود شدن رشد درختان به کنار پهنه‌های آبی، خشک‌شدگی سطح تالاب و عدم گسترش جنگل‌های بلوط در هولوسن پیشین حاکی از وجود یک فصل گرم و خشک طولانی است که موازنه بارش- تبخیر در آن به‌شدت منفی بوده است. بر این اساس آب‌وهوای هولوسن پیشین با یک فصل سرد و مرطوب و یک فصل گرم و خشک طولانی مشخص می‌شود. به‌تدریج با محدودشدگی فصل خشک، دامنه بارش‌ها گسترش‌یافته و جنگل‌های بلوط در هولوسن میانی گسترش‌یافته و فراوانی آن‌ها تا عصر کنونی تقریباً ثابت مانده است. ازاین‌رو رژیم آب‌وهوای کنونی منطقه زاگرس از هولوسن میانی تثبیت‌شده است.

کلیدواژه‌ها

آب‌وهوا شناسی دیرینه؛ پالینولوژی (گرده‌شناسی)؛ پلیئستوسن پسین؛ هولوسن؛ زاگرس میانی و تالاب هشیلان

مراجع

صفایی‌راد، رضا؛1392. شواهد گرده‌شناسی تغییرات اقلیمی هولوسن در زاگرس میانی؛ مطالعه موردی تالاب هشیلان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. رشته آب‌وهوا شناسی. استاد راهنما قاسم عزیزی. دانشکده جغرافیا. دانشگاه تهران.

عزیزی، قاسم؛ 1383. تغییر اقلیم. چاپ. تهران: انتشارات قومس.

Azizi, G., 2004. Climate Change. Tehran: Ghoomes Press.

Bottema, S., 1986. A late Quaternary pollen diagram from Lake Urmia (northwestern Iran). Review of Palaeobotany and Palynology 47, 241–261.

Demske, M., Tarasov, P.E., Nakagawa, T., 2013. Atlas of pollen, spores and further non-pollen palynomorphs recorded in the glacial-interglacial late Quaternary sediments of Lake Suigetsu, central Japan, Quaternary International 290-291, 164-238.

Djamali M., De Beaulieu, J.-L., Miller, N.F., Andrieu-Ponel, V., Ponel, Ph., Lak, R., Sadeddin, N., Akhani, H., Fazeli, H., 2009. Vegetation history of the SE section of the Zagros Mountains during the last five millennia; a pollen record from the Maharlou Lake. Fars Province, Iran, Veget Hist Archaeobot 18, 123–136.

Djamali, M., Baumel, A., Brewer, S., Jackson, S.T.J., Simakova, A. and Shabanian, E.,, 2012. Persistence of Cousinia Cass. (Asteraceae) through multiple glacial-interglacial cycles: evolutionary implications for Irano-Turanian flora. Review of Palaeobotany and Palynology 172(15), 10-20.

Djamali, M., de Beaulieu, J. L., ShahHosseini, M., AndrieuPonel, V., Ponel, P., Amini, A., Akhani, H., Leroy, S. A.G., Stevens, L., Lahijam, H., Brewer, S., 2008. A late Pleistocene long pollen record from Lake Urmia. Quaternary Research 69, 413-420.

El-Moslimany, A. P., 1986. Ecology and late-Quaternary history of the Kurdo-Zagrosian oak forest near Lake Zeribar, western Iran. Vegetatio 68, 55–63.

El-Moslimany, A. P., 1987. The late Pleistocene climates of the Lake Zeribar region (Kurdistan, western Iran) deduced from the ecology and pollen production of non- arboreal vegetation. vegetation 72, 31-139.

Faegri, K., Iverson, J., 1989. Textbook of Pollen Analysis, (4th edition, with K. Krzywinski). John Wiley. Chichester & New York.

Griffiths, H.I., Schwalb, A., Stevens, L.R., 2001. Environmental change in southwestern Iran: the Holocene ostracod fauna of Lake Mirabad. The Holocene 11(6), 757-764.

http://apsa.anu.edu.au.

http://www.geo.arizona.edu/palynology/polondc1.html.

Hutchinson, G.F. and Cowgill, U.M., 1963. Chemical examination of a core fiom Lake Zeribar. Iran. Science 140. 67-69.

Kaplan, G., 2013. Palynological analysis of the Late Pleistocene terrace deposits of Lake Van, eastern Turkey: Reconstruction of paleovegetation and paleoclimate, Quaternary International 292, 168-175.

Karami, M., Kasmani, M.E., Alamesh, A.A. 2001. Plants of Hashilan Wetland, Kermanshah, Iran. Journal of Sciences, Islamic Republic of Iran 12(3), 201-207.

Kehl, M., 2009. Quaternary climate change in Iran – the state of knowledge, Erdkunde, 63(1), 1 – 17.

Megard. R.O., 1967. Late-Quater-nary Cladocerat of Lake Zeribar, western Iran. Ecology 48, 179-89.

Moore P.D., Webb J.A., Collinson M.E., 1991. Pollen Analysis, second edition, Oxford, Blackwell, 216.

Roberts, N., 1998. The Holocene: An Environmental History, 2nd edition. Oxford, UK, Blackwell Publishers Ltd, pp. 316.

Roberts, N., Eastwood, W.J., Kuzucuoglu, C., Fiorentino, G., Caracuta, V., 2011. Climatic, vegetation and cultural change in the eastern Mediterranean during the mid-Holocene environmental transition. Holocene 21 (1) 147-162.

Safaierad, R., 2013. Palynological Evidences of the Holocene Climate Changes in the Central Zagros, Case study: Hashilan Wetland. M.A. Dissertation in Climatology, Supervisor Ghasem Azizi, Faculty of Geography, University of Tehran.

Snyder, J.A., Wasylik, K., Fritz, S.C. and Wright, H.E. Jr., 2001. Diatom-based conductivity reconstruction and palaeoclimatic interpretation of a 40-ka record from Lake Zeribar, Iran. The Holocene, The Holocene 11(6).

Stevens, L.R., Ito, E., Schwalb, A., and Wright Jr., H.E., 2006. Timing of atmospheric precipitation in the Zagros Mountains inferred from a multi-proxy record from Lake Mirabad, Iran. Quaternary Research 66, 494-500.

Stevens, L.R., Wright Jr, H.E., Ito, E., 2001. Proposed changes in seasonality of climate during the Lateglacial and Holocene at Lake Zeribar, Iran, The Holocene 11.6, pp. 747-755.

Stockmarr, J., 1971. Tablets with spores used in absolute pollen analysis. Pollen Spores 13, 615–621

van Zeist, W. and Wright Jr., H.E., 1963. Preliminary pollen studies at Lake Zeribar, Zagros Mountains, Southwestern Iran. Science 140, 65-67.

van Zeist, W., Bottema, S., 1977. Palynological investigations in western Iran. Palaeohistoria 19, 19-85.

van Zeist, W., Bottema, S., 1991. Late Quaternary Vegetation of the Near East. Wiesbaden: Dr Ludwig Reichert Verlag.

van Zeist, W., Woldring, H., 1978. A postglacial pollen diagram from Lake Van in East Anatolia. Rev. Palaeobot. Palynol. 26, 249-276.

Wasylikowa, K. and Walanus, A., 2004. Pace of aquatic and marsh plant succession in various parts of Lake Zeribar, Iran, during the Late Glacial and Holocene. Acta Palaeobotanica 44, 129-40.

Wasylikowa, K., 2005. Palaeoecology of Lake Zeribar, Iran, in the Pleniglacial, Lateglacial and Holocene, reconstructed from plant macrofossils, The Holocene 15(5),720- 735.

Wasylikowa, K., Witkowski, A., Walanus, A., Hutorowicz, A., Stefan W. A., Jerzy, J. L., 2006. Palaeolimnology of Lake Zeribar, Iran, and its climatic implications, Quaternary Research 66, 477–493.

Wasylikowa. K., 1967. Late QuLaterniaty plant iacrofossils from Lake Zeribar, western Irani. Revievti of Palakeobotaitiv tindl Ptilvnology 2, 3, 13-18.

Wick, L., Lemcke, G. and Sturm, M., 2003. Evidence of Lateglacial and Holocene climatic change and human impact in eastern Anatolia: high-resolution pollen, charcoal, isotopic and geochemical records from the laminated sediments of Lake Van, Turkey. The Holocene 13, 665–75.

Wright, H.E., McAndrews, J.H., van Zeist, W., 1967. Modern pollen rain in western Iran, and its relation to plant geography and Quaternary vegetational history. Journal of Ecology 55, 415–443.