تحلیلی بر ارتباط فضامندی بی عدالتی و بی عدالتی فضامندی در شهر کاشان

جغرافیا و توسعه فضای شهری

مقاله 5، دوره 5، شماره 2 - شماره پیاپی 9، اسفند 1397، صفحه 81-104   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gusd.v5i2.60653

نویسندگان

فرامرز رستمی؛ هاشم داداش پور^*

دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

هدف مقاله، تحلیل چگونگی توزیع خدمات شهری و وابستگی آن به ساختارهای فضایی شهری و خلق مزیت‌های مکانی در توسعه شهری از منظر عدالت فضایی است؛ بدین منظور بررسی عدالت فضایی مستلزم نگاه از سه مقوله تشخیص بی‌عدالتی، علل به وجود آورنده آن و پیامدهای این بی‌عدالتی‌هاست که در مطالعه موردی (کاشان) این مهم سعی شده است مورد توجه قرار گیرد. روش تحقیق مقاله کمی و رویکرد آن توصیفی– تحلیلی است. با استفاده از مدل تحلیل شبکه دسترسی، مدل AHP و با استفاده از نرم‌افزار‌های مختلف، 15 نوع از خدمات شهری مورد تحلیل قرار گرفت. داده‌ها و اطلاعات لازم از منابع آماری سال 1385 مرکز آمار ایران و اطلاعات طرح جامع شهر کاشان (سال 1384) جمع‌آوری شده است. نتایج یافته‌ها نشان می‌دهد روند جابه‌جایی‌ها و تغییر توجهات، سبب جدا شدن محدوده تاریخی و میانی از محدوده در حال رشد شهر و گیر‌افتادن آن در تلۀ فضایی و شکل گیری نوع خاصی از توسعه (اجتماعی، اقتصادی و محیطی) در محدوده پیرامونی گردیده‌است. دوگانگی فضایی و خلق ساختار فضایی مداوم برای مزیت و برتری مکانی، در حالی رخ می‌دهد که خدمات عمومی عملاً در آنها نقش اثرگذاری ندارند و ارزش مبادله‌ای زمین و مسکن، سیاست‌های کاهنده بی‌عدالتی فضایی را نیز به خدمت خود می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها

توزیع خدمات شهر؛ عدالت فضایی؛ مزیت‌های مکانی؛ اجتماعی و اقتصادی؛ شهر کاشان

مراجع

1. احدنژاد روشتی، م.، موسوی، م.، محمدی حمیدی، س.، و ویسیان، م. (1395). بررسی و تحلیل عدالت اجتماعی در برخورداری از خدمات شهری. جغرافیا و توسعۀ فضای شهری، 3 (1)، 33-51.

2. امیرفخریان، ا.، و رهنما، م.ر. (1397). برنامه‌ریزی دسترسی غیرفضایی به خدمات بهداشتی-درمانی در شهر مشهد. مجلۀ جغرافیا و آمایش شهری، 8 (26)، 1-16.

3. پوراحمد، ا.، و وفایی، ا. (1396). تأثیر مدرنیسم بر ساختار کالبدی - فضایی شهر ایرانی-اسلامی (مطالعة موردی: شهر کاشان). مطالعات شهر ایرانی-اسلامی، 7 (28)، 63-76.

4. تابعی، ن.، موحد، ع.، تولایی، س.، و کمانرودی کجوری، م. (1395). بررسی نقش عدالت فضایی در مدیریت شهری (محدودۀ مطالعه: محلات منطقۀ 6 تهران). برنامه‌ریزی فضایی (جغرافیا)، 6 (2)، 23-36.

5. حیدی، ج. (1395). تحلیل توزیع فضایی کاربری‌های خدمات عمومی شهری در نواحی شهر بوشهر. جغرافیا و توسعۀ ناحیهای، 14 (2)، 129-153.

6. داداش پور، ه.، رستمی، ف.، و علیزاده، ب. (1393). بررسی و تحلیل توزیع عادلانه خدمات شهری و الگوی پراکنش فضایی آنها در شهر همدان، فصلنامه مطالعات شهری کردستان، ۱۲ ، 5-18.

7. داداش‌پور، ه.، علیزاده، ب.، و رستمی، ف. (1394الف). جایگاه عدالت فضایی در نظام برنامه‌ریزی شهری ایران، مجله راهبرد توسعه، 43، 181-206.

8. داداش‌پور، ه.، علیزاده، ب.، و رستمی، ف. (1394ب). گفتمان عدالت فضایی در برنامهریزی شهری، تهران: انتشارات آذرخش.

9. داداش‌پور، ه.، و الوندی‌پور، ن. (1395). عدالت فضایی در مقیاس شهری در ایران. هنرهای زیبا، 21 (3)، 67-80..

10. داداشپور، ه.، و الوندی‌پور، ن. (1396). گونه‌شناسی مفهومی عدالت در نظریه‌های برنامه‌ریزی شهری در چهارچوب رویکردی میانرشته‌ای. فصلنامه مطالعات میانرشته‌ای در علوم انسانی، 9 (2)، 1-27.

11. داداش‌پور، ه.، و رستمی، ف. (۱۳۹۰ الف). بررسی و تحلیل نحوۀ توزیع خدمات عمومی شهری از دیدگاه عدالت فضایی. فصلنامه جغرافیا و توسعه ناحیهای، ۱۶ ، ۱۷۱ – ۱۹۸.

12. داداش‌پور، ه.، و رستمی، ف. (۱۳۹۰ ب). سنجش عدالت فضایی یکپارچه خدمات عمومی شهری بر اساس توزیع جمعیت، قابلیت دسترسی و کارایی در شهر یاسوج، فصلنامه مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 3 (2)، 1-22.

13. رهنما، م.ر.، احمدیان، م.ع.، و محمدیان، محمد. (1391). مدیریت شهری و ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی (مطالعه موردی: کوی نه‌دره مشهد). مجلۀ جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، 10 (18)، 43-73.

14. رهنما، م.ر.، رضائیان، ب. (1393). سنجش میزان پراکنش و فشردگی شکل کلانشهرهای ایران با استفاده از مدل‌های کمی. مجلۀ مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، 4 (16)، 87-107.

15. شاطریان، م.، و اکبری ارمکی، ز. (1394). رهیافت تجدید حیات شهری در راستای کاهش فرسودگی و فقر شهری (مطالعه موردی: بافت قدیم شهر کاشان). مجلۀ جغرافیا، 13 (44)، 119-142.

16. عزیزی، م.م.، و شکوهی بیدهندی، م.ص. (1394). تحلیل سیر تحول تاریخی مفهوم عدالت اجتماعی در برنامه‌های توسعة شهری ایران (1340-1390). مجلۀ تحقیقات تاریخ اجتماعی، 5 (2)، 125-149.

17. کاظمیان، غ. (1383). تبیین رابطه ساختار حاکمیت و قدرت شهری با سازمان یابی فضا، تلاش برای طراحی مدل (نمونه منطقه کلان شهری تهران). تهران: رساله دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس تهران.

18. کاظمیان، غ.، و جلیلی، م. (1394). تحلیل قدرت ذی‌نفعان کلیدی در فرایند سیاستگذاری طرح جامع تهران (1378-1390). مجلۀ نامه معماری و شهرسازی، 15، 139-158.

19. محبی، م. (1396). تحلیلی بر قضاوت ذهنی شهروندان در مورد عدالت فضایی و توزیع عادلانه کارکردهای شهری. مطالعات محیطی هفت حصار، 6 (22)، 111-123.

20. مهندسان مشاور نقش جهان - پارس، (1389). طرح توسعه و عمران (جامع) شهر کاشان. کاشان: مهندسان مشاور نقش جهان-پارس.

21. موسوی، م. (1391). شکل پایدار شهر و عدالت اجتماعی (مطالعه مورد: شهر میاندوآب). مجلۀ پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 44 (80)، 192-177.

22. میرغلامی، م.، کی نژاد، م.ع.، و علیزاده، ب. (1397). ارزیابی عدالت فضایی در توسعۀ مجدد فضاهای شهری مورد پژوهی: طرح موضعی عتیق شهر تبریز. مجلۀ باغ نظر، 15 (67)، 43-52.

23. ندایی طوسی، س.، و نوری، ع. (1396). ارزیابی یکپارچه عدالت بالفعل فضایی در دسترسی به تسهیلات پایه شهری به روش ارزیابی چندمعیاره فضایی. صفه، 78، 105-136.

24. وارثی، ح.ر.، زنگی آبادی، ع.، وفایی، ا.، و شاطریان، م. (1392).تحلیلی بر ساختارهای اقتصادی و اجتماعی بافت قدیم شهر کاشان. مجلۀ آمایش محیط، 23، 1- 26.

25. یزدانی، م.ح، و فیروزی مجنده، ا. (1396). بررسی توزیع فضایی کاربری‌های عمومی از منظر عدالت فضایی (مطالعه موردی: شهر اردبیل). مجلۀ جغرافیا و برنامه ریزی، 21 (61)، 363-383.

26. یغفوری، ح.، قاسمی، سجاد.، و قاسمی، نرگس. (1396). بررسی عدالت فضایی در توزیع خدمات، با تأکید بر مدیریت شهری مطالعه موردی: محلات منطقه 91 تهران. تحقیقات جغرافیایی، 32 (3)، 114-128.

27. Bozorg, L. (2010). Spatializing social equity through place-based policies: lessons from the Green Impact Zone of Missouri, in Kansas City, MO (Unpublished doctoral dissertation). Massachusetts Institute of Technology, Manchester, England.

28. Bromberg, A., Morrow, G. D., & Pfeiffer, D. (2007). Editorial note: Why spatial justice? Critical Planning, 14, 1-6.

29. Dadashpoor, H., & Rostami, F. (2017). Measuring spatial proportionality between service availability, accessibility, and mobility: Empirical evidence using spatial equity approach in Iran. Journal of Transport Geography, 65, 44-55.

30. Dadashpoor, H., Rostami, F., & Alizadeh, B. (2016). Is inequality in the distribution of urban facilities inequitable? Exploring a method for identifying spatial inequity in an Iranian city. Cities, 52, 159-172.

31. Davies, B. (1970). Social needs and resources in local services. Public Administration, 48(2), 214-215.

32. Dikec, M. (2001). Justice and the spatial imagination. Environment and Planning A, 33(10), 1785-1805.

33. Harvey, D. (1973). Social justice and the city. Baltimore, MD: Johns Hopkins University Press.

34. Harvey, D. (1992). Social justice, postmodernism, and the city'. International Journal of Urban and Regional Research, 16(4), 588-601.

35. Harvey, D. (1996). Justice, nature and the geography of difference. Malden, MA: Wiley-Blackwell.

36. Ibes, D. C. (2015). A multi-dimensional classification and equity analysis of an urban park system: A novel methodology and case study application. Landscape and Urban Planning, 137, 122-137.

37. Macedo, J., & Haddad, M. A. (2015). Equitable distribution of open space: Using spatial analysis to evaluate urban parks in Curitiba, Brazil. Environment and Planning B: Planning and Design, 43(6), 1096-1117.

38. Oakley, D., & Tsao, H. S. (2007). Socioeconomic gains and spillover effects of geographically targeted initiatives to combat economic distress: An examination of Chicago’s empowerment zone. Cities, 24(1), 43-59.

39. Pirie, G. H. (1983). On spatial justice'. Environment and Planning A, 15(4), 465-473.

40. Rawls, J. (1971). A theory of justice. Cambridge, MA: Harvard University Press.

41. Routledge, P. (2010). Introduction: Cities, justice and conflict. Urban Studies, 47(6), 1165-1177.

42. Smith, D. M. (1994). Geography and social justice. Oxford, London: Blackwell.

43. Taleai, M., Sliuzas, R., & Flacke, J. (2014). An integrated framework to evaluate the equity of urban public facilities using spatial multi-criteria analysis. Cities, 40, 56-69.

44. Wu, J., He, Q., Chen, Y., Lin, J., & Wang, S. (in press). Dismantling the fence for social justice? Evidence-based on the inequity of urban green space accessibility in the central urban area of Beijing. Environment and Planning B: Urban Analytics and City Science. https://doi.org/10.1177/2399808318793139

45. Young, I. M. (1990). Justice and the politics of difference. Princeton, NJ: Princeton University Press.