پژوهشی پیرامون مبانی حق کرامت انسان در منابع احکام

فقه و اصول (Fiqh va uṣūl)

مقاله 1، دوره 45، شماره 1 - شماره پیاپی 92، اردیبهشت 1392، صفحه 9-30   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/fiqh.v0i0.9459

نویسنده

حسین حقیقت پور^*

دانشجوی دکترای فقه و مبانی حقوق دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

کرامت انسان حداقل در سه حوزه قابل بررسی است: کرامت انسانی، کرامت الهی و کرامت عرفی – اجتماعی. در این مقاله به سبب محدودیت مجال، تنها به بخشی از آنچه می توان درباره ی کرامت ارائه نمود پرداخته ایم و آن اثبات استدلالی کرامت انسانی است.
بطور کلی برای تصدیق گزاره ها و فرضیه هایی که در بستر دانش فقه و حقوق اسلامی طرح می-شوند دو روش عمده ی مرتب وجود دارد. روش نخست استفاده از ادله اجتهادی و روش دوم تعیین اصل عملی است. از دیدگاه نگارنده همین دو روش برای اثبات حق کرامت انسانی قابل طرح است. یکی پیگیری ادله ی اجتهادی کرامت انسانی و دیگری بسنده نمودن به عدم دلیل معتبر در موارد مشکوک برای هتک حرمت انسان و در نتیجه نفی حق اهانت به انسان در پرتو ادله فقاهتی است. روش اول حداکثری و روش دوم حداقلی است. در اثر حاضر با استفاده از دو روش مذکور، برای اثبات حق کرامت انسانی تلاش نموده ایم.
در این بستر نیز مجال ما بسیار محدود است و به همین دلیل تنها به برخی از ادله می پردازیم و خواننده محترم را به بحث مفصل در مجال های گسترده تر وعده می دهیم.

کلیدواژه‌ها

کرامت انسانی؛ حرمت انسان؛ حقوق بشر؛ هتک حرمت؛ اهانت

مراجع

ابن حمزه طوسی، محمد بن علی، الوسیله الی نیل الفضیله، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی، 1408

ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت: دار صادر، 1414 ق.

اصفهانی، محمدحسین، حاشیۀ کتاب المکاسب، قم: انوار الهدی، 1418 ق.

اصفهانی (شیخ الشریعة)، فتح‌الله، قاعدة لاضرر و لاضرار، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1410 ق.

انصاری، مرتضی، فرائد الاصول، قم: دفتر انتشارات اسلامی، بی‌تا.

بخاری جعفی، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، بیروت: دار ابن کثیر، 1407 ق.

تبریزی، موسی، اوثق الوسائل فی شرح الرسائل، قم: کتابفروشی کتبی نجفی، 1369 ق.

جبعی عاملی، شهید ثانی، زین‌الدین ابن علی بن احمد، الروضة البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، قم: کتابفروشی داوری، 1410 ق.

جعفری تبریزی، محمد تقی، مقدّمه‌ای بر اعلامیه جهانی حقوق بشر از دیدگاه اسلام، بی‌جا: ششمین کنفرانس اندیشه اسلامی، 1366.

جوادی آملی، عبدالله، کرامت در قرآن، قم: مرکز فرهنگی رجاء، 1364.

جوادی آملی، عبدالله، فلسفه‌ی حقوق بشر، قم: مرکز نشر اسراء، 1375.

حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، قم: موسسه آل البیت، 1409 ق.

حلّی، علامه حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، الالفین، قم: نشر هجرت، بی­تا.

خوانساری، سید احمد بن یوسف، جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، قم: موسسه اسماعیلیان، 1405 ق.

خویی، ابوالقاسم، موسوعة الامام الخویی، بی‌جا: موسسة إحیاء آثار الامام الخویی، 1417 ق.

راغب اصفهانی، حسن بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، بیروت: دارالعلم، 1412 ق.

روحانی قمی، سیدمحمد، منتقی الاصول، قم: چاپخانه امیر، 1413 ق.

سبحانی، جعفر، الوسیط فی اصول الفقه، قم، موسسه امام صادق (ع)، 1387.

صدر، محمد باقر ، مباحث الاصول، قم: نشر مقرر، 1408 ق.

طباطبائی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1417 ق.

طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1407 ق.

عراقی، ضیاء الدین، قاعدۀ لاضرر و لاضرار، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1418 ق.

علم الهدی، سید مرتضی علی بن حسین، رسائل الشریف المرتضی، قم: دار القرآن الکریم، 1405 ق.  

علم الهدی، سید مرتضی علی بن حسین، امالی المرتضی، قاهره: دار الفکر العربی، 1998 م.

علیدوست، ابوالقاسم، فقه و عقل، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1389.

عمید زنجانی، عباسعلی، درآمدی بر فقه سیاسی، تهران: امیرکبیر، 1383.

کاشف الغطاء، جعفر بن خضر، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغرّاء، قم: دفتر انتشارات اسلامی، بی‌تا.

کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران: دارالکتب الاسلامیة، 1407 ق.

مراغی، میرعبدالفتاح ، العناوین الفقهیۀ، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1417 ق. 

مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: مرکز الکتاب للترجمه و النشر، 1402 ق.

مظفر، محمد رضا ، اصول الفقه، قم: مؤسسه بوستان کتاب، 1387.

مومن قمی، محمد، مبانی تحریر الوسیله، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1422.

مهرپور، حسین، حقوق بشر در اسناد بین‌المللی و موضع جمهوری اسلامی ایران، تهران: انتشارات اطلاعات،1374.

Shorter Oxford Enlish Dictunary; Fifth edition, Volume 1. Oxford University Press, 2002..

The Oxford Encyclopedic, English Dictunary, Newyork, Oxford, University press, 1996..