رخساره‌های رسوبی و منشأ نهشته‌های آهکی خور ریگ (شمال خلیج فارس)

رخساره‌های رسوبی

مقاله 1، دوره 8، شماره 2، اسفند 1394، صفحه 216-235   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/sed.facies.v8i2.35764

نویسنده

محمدرضا غریب رضا^*

پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری کشور

چکیده

خور ریگ در سواحل غربی استان بوشهر، از محیطهای رسوبی ساحلی مهم شمال خلیج فارس به‌شمار می‌رود. این خور مشخصاً از خورهای به وجود آمده در پناه سدهای ماسه‌ای است که از رخساره‌های رسوبی سد ماسه‌ای، رودخانه‌ای، مرداب و دریایی تشکیل شده است. خور ریگ در واقع بخشی از یک توالی رسوبی پس‌رونده‌ است که با فروکش شدن نسبی تراز دریا در کواترنر پسین به وجود آمده است. در این پژوهش فرض شد که خور ریگ جایگاه رسوب‌گذاری رسوبات گِل‌کربناته در مرداب و ماسه کربناته اوولیتی در بخش دریایی به‌ویژه در طول سد ماسه‌ای است. هدف این مطالعه، شناخت دقیق ابعاد رخساره‌های رسوبی خور ریگ و تعیین منشأ نهشته‌های رسوبی به‌ویژه رسوبات آهکی اوولیتی وگل کربناته در این خور بوده ‌است. به‌منظور آزمون مفروضات تحقیق در مطالعات میدانی نمونه‌برداری فراگیری از مناطق منشأ و رخساره‌های رسوبی خور ریگ و در مطالعات آزمایشگاهی توزیع اندازه رسوبات و شاخصهای آماری و مقاطع نازک از 20 نمونه از رسوبات درشت دانه مناطق منشأ و خور ریگ تهیه شد. نتایج نشان داد که درصد آهک در رسوبات ریز دانه بخش مرداب خور ریگ به بیش از 50 درصد می‌رسد. میانگین فراوانی ذرات درشت دانه خور ریگ به ترتیب 11±77 درصد خرده‌سنگ‌، 8±14 درصد فلدسپات و 6±9 درصد کوارتز به دست آمد که خرده‌سنگ‌های آهکی، دارای بیشترین فراوانی هستند. ماسه‌های آهکی اوولیتی با جور شدگی عالی تا 90 درصد رسوبات رخساره‌های دریایی خور ریگ را تشکیل داده‌اند. ترکیب غالب رسوبات درشت دانه مناطق برخاستگاه و رخساره‌های خور ریگ، کالک لیتایت به دست آمد. سازندهای بختیاری و آغاجاری و افقهای درشت دانه پادگانه‌های آبرفتی و رسوبات بادرفتی مهّم‌ترین منابع رسوبات درشت دانه ماسه‌های نهشته شده در سدهای جزرومدی و زبانه‌های ماسه‌ای هستند. این تحقیق بار دیگر قابلیت محیطهای رسوبی ساحلی شمال خلیج فارس برای رسوب‌گذاری نهشته‌های کربناته را اثبات کرده است.

کلیدواژه‌ها

خور ریگ؛ رخساره‌های رسوبی؛ گل کربناته؛ ماسه اوولیتی؛ خرده سنگ آهکی؛ کالک لیتایت

مراجع

ایزدپناه، ه.، ابریشمی، ج.، 1375. بررسی پدیده رسوب‌گذاری در محدوده بنادر صیادی استان بوشهر. دومین کنفرانس بین المللی سواحل، بنادر و سازه‌های دریایی، دانشگاه علم و صنعت تهران، صص 13-28.

جعفرزاده، م.، عربشاهی، آ.، 1375. رژیم رسوب‌گذاری در سواحل بوشهر. دومین کنفرانس بین المللی سواحل، بنادر و سازه‌های دریایی، دانشگاه علم و صنعت تهران، صص 88-100.

دهقان، ا.، لک، ر.، 1390. مطالعات رسوب‌شناختی نهشته‌های عهد حاضر بستر خلیج فارس. سی‌امین گردهمایی علوم زمین. سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، صص 150-158.

سامی، س.، سلطانپور، م.، لک، ر.، 1389. رسوب شناسی سواحل غرب خلیج نایبند و رسوب‌گذاری رسوبات کربناته در بندر عسلویه. نشریه انجمن مهندسی دریایی ایران، 11: 24-32.

غریب‌رضا، م.، 1384. فرسایش و رسوب‌گذاری در خور بندر ریگ. مجله علوم پایه دانشگاه بوعلی همدان، 2: 23-30.

غریب‌رضا، م.، جعفری، م.، انارکی، ح.، 1381. بررسی منابع رسوب و رسوب‌گذاری در خور ریگ (استان بوشهر) در سواحل. پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری کشور، تهران، گزارش شماره 309/81: 206ص.

کنین، عبدالحسین.، 1387. جغرافیای طبیعی و انسانی استان بوشهر. طلوع دانش، تهران، 250ص.

مراغه‌ای، ع.، 1375. رژیم رسوب‌گذاری در سواحل بوشهر. دومین کنفرانس بین المللی سواحل، بنادر و سازه های دریایی، دانشگاه علم و صنعت تهران، صص 145-160.

مهندسین مشاور پارس پیاب، 1382. مطالعات ژئوتکنیک خور ریگ. اداره کل شیلات استان بوشهر، 184ص.

Ahr, W.M., 2008. Geology of carbonate reservoirs. John Wiley & Sons, Hoboken, New Jersey, 296 p.

Boyd, R., Dalrymple, R.W., & Zaitlin, B.Z., 1992. Classification of clastic coastal depositional environments. Sedimentary Geology, 80: 139-150.

Dalrymple, R.W., & Choi, K., 2007. Morphologic and facies trends through the fluvial–marine transition in tide-dominated depositional systems: a schematic framework for environmental and sequence-stratigraphic interpretation. Earth-Science Review, 81: 135-174.

Dalrymple, R.W., Zaitlin, B.A., & Boyd, R., 1992. Estuarine facies models: conceptual basis and stratigraphic implications: perspective. Journal of Sedimentary Petrology, 62: 1130-1146.

Folk, R.L., 1954. The distinction between grain size and mineral composition in sedimentary-rock nomenclature. Journal of Geology, 62: 344-3

Folk, R.L., & Ward, W., 1957. Brazos River bar. A study in the significance of grain size parameters. Journal of sedimentary petrology, 27 (1): 3-26.

Gischler, E., & Lomando, A., 2005. Offshore sedimentary facies of a modern carbonate ramp, Kuwait, northwestern Persian Gulf. Facies, 50 (3-4): 443-462.

Heap, A.D., Bryce, S., & Ryan, D.A., 2004. Facies evolution of Holocene estuaries and deltas: A large-sample statistical study from Australia. Sedimentary Geology, 168: 1-17.

Lak, R., Mohammadi, A., Behbahani, R., & Moeini, M., 2010. Verification of the Persian Gulf Sea level changes in Holocene through sedimentary core obtained from sea floor of Bushehr neighboring area. The 1st International Applied Geological Congress, Islamic Azad University of Mashad Branch, pp.977-1003

Lambeck, K., 1996. Shoreline Reconstructions for the Persian Gulf since the Last Glacial Maximum. Earth and Planetary Science Letters, 142: 43-57.

Lewis, D.W., & McConchie, M., 1993. Analytical sedimentology. Chapman & Hall. London, 197p.

Lokier, S., & Steuber, T., 2008. Quantification of carbonate-ramp sedimentation and progradation rates for the late Holocene Abu Dhabi shoreline. Journal of Sedimentary Research, 78: 423-431.

Milliman, J.D., Freile, D., Steinen, R.P., & Wilber, R.J., 1993. Great Bahama Bank argonitic muds: mostly inorganically precipitated, mostly exported. Journal of Sedimentary Petrology, 63: 589-595.

Nichol, S.L., 1991. Zonation and sedimentology of estuarine facies in an incised valley, wave-dominated, microtidal setting, New South Wales, Australia. In: Smith, D.G., Reinson, G.E., & Zaitlin, B.A., (eds.), Clastic Tidal Sedimentology. Canadian Society of Petroleum Geologists Memoir, 16: 41-57.

Patterson, R.J., & Kinsman, D.J.J., 1982. Formation of diagenetic dolomite in a coastal sabkha along the Persian Gulf. American Association of Petroleum Geologists Bulletin, 66: 28-43.

Picha, F., 1978. Depositional and diagenetic history of Pleistocene and Holocene oolitic sediments and sabkhas in Kuwait, Persian Gulf. Sedimentology, 25: 427-429.

Purser, B.H., 1973. The Persian Gulf, Holocene carbonate sedimentation and diagenesis in a shallow epicontinental sea. Speringer-Verlag, Berlin. 471p.

Silar, J., 1980. Radiocarbon activity measurements of oolitic sediments from the Persian Gulf. Radiocarbon, 22: 655-661.

Taghizade, M., Khosrotehrani, K., Lak, L., Aghanabati, S.A., & Peyrowan, H., 2010. Geochemistry, Paleoclimatology and paleogeography of the Northeast Region of the Persian Gulf (Case Study from Southern Hormuzgan, Iran). Iranian Journal of Earth Sciences, 4: 110-119.

Teller, J.T., Glennie, K.W., Laneaster, N., & Singhvi, A.K., 2000. Calcareous dunes of the United Arab Emirates and Noah's floods: the postglacial reflooding of the Persian Gulf. Quaternary International, 66: 297-308.

Tucker, M.E., & Wright, V.P., 1990. Carbonate sedimentology, Blackwell Science, London. 481p.

Wells, A.J., 1962. Recent dolomite in the Persian Gulf. Nature, 194: 272-275.tworth, C.K., 1922. A scale of grade and class terms for clastic sediments. Journal of Geology, 30: 377-392.