خدا و تاریخ انسان از دیدگاه عهدین و قرآن

علوم قرآن و حدیث

مقاله 1، دوره 46، شماره 2 - شماره پیاپی 93، بهمن 1393، صفحه 9-37   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/naqhs.v46i2.12672

نویسنده

محمدتقی انصاری پور^*

دانشگاه ادیان و مذاهب قم

چکیده

در متون مقدس ادیان ابراهیمی توجه به گذشته و حال و آیندة تاریخ بشر جایگاهی شاخص دارد. کتب موجود در عهد عتیق، با ساختاری نسبتاً تاریخ‌گونه، سرگذشت انسان را از آغاز آفرینش جهان و انسان شروع می‌کند و تا رسیدن به پیدایش قوم بنی‌اسرائیل ادامه می‌دهد. از این‌جا به بعد این تاریخ رنگ قومی به خود می‌گیرد و در نهایت نگاهی به تصورات و مفاهیم آخرالزمانی دارد که گاه قومی‌اند و گاه فراگیر. عهد جدید را باید در دو بخش جداگانة اناجیل و رساله‌ها مورد بررسی قرار داد. بخش اناجیل فاقد نگاه تاریخ‌گونة عهد عتیق است، اما در عین حال، از دیدگاه نگارندگان آن، از تحقق‌ وعده‌های مسیحایی عهد عتیق خبر می‌دهد. بخش رساله‌ها (بطور خاص رساله‌های پولس) مفاهیمی را از عهد عتیق وام می‌گیرد و با تفسیری خاص از آن‌ها، نوعی الهیات مخصوص به خود و نوعی فلسفه تاریخ عرضه می‌کند. تصلیب حضرت عیسی(ع) و صعود آن حضرت به آسمان «نقطة عطفی» مهم در این فلسفة تاریخ به شمار می‌رود. چینش مطالب قرآن و نیز محتوای آیات قرآن گرچه حالت گزارش تاریخ‌گونه ندارد، اما در مفاهیم قرآنی گذشته و حال بطور ضمنی و آیندة انسان به جدّ و با تأکید مورد توجه قرار دارد.
تفاوت‌ها در باب دوران‌های تاریخی در سه متن مذکور در دو جا تجلی خاص دارد: بخش الهیات موجود در رساله‌های پولس، که در آن شاهد فلسفه تاریخ خاصی هستیم و در عهد عتیق، که در آن الهیات صبغة قومی به خود گرفته است.

کلیدواژه‌ها

خدا؛ انسان؛ تاریخ؛ قرآن؛ عهد جدید؛ عهد عتیق؛ فرجام‌شناسی

مراجع

قرآن کریم.

قرآن کریم، ترجمة فولادوند.

کتاب مقدس،‌ ترجمه فارسی.

ابو حیان، محمد بن یوسف‏، البحر المحیط فى التفسیر، تحقیق: صدقی محمد جمیل، بیروت، دارالفکر، 1420 ق.

بحرانی، هاشم بن سلیمان، البرهان فى تفسیر القرآن، تحقیق: قسم الدراسات الاسلامیة موسسة البعثة- قم، تهران، بنیاد بعثت، 1416 ق‏.

بریکت، استفن، «عهدین همچون کتاب مقدس»، مجموعه مقالات الهیات جدید مسیحی، گروه مترجمان، قم، انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب، 1388.

سیار، پیروز، عهد جدید‌، تهران، نشر نی، 1387.

راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، بی‌تا.

زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل‏، بیروت، دار الکتاب العربی‏، 1407 ق.

طباطبایی، محمد حسین، المیزان، قم، مؤسسه انتشاراتی اسماعیلیان، 1393ق.

طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فى تفسیر القرآن‏، تحقیق: با مقدمه محمد جواد بلاغى‏، تهران، انتشارات ناصر خسرو، 1372.‏

طبرى، ابو جعفر محمد بن جریر، جامع البیان فى تفسیر القرآن‏، بیروت‏، دارالمعرفه،‌1412 ق.

طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، تحقیق: احمد قصیرعاملى‏، بیروت‏، دار احیاء التراث العربى، بی‌تا‏.

فخر رازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1420 ق.

مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، 1374 ‏.

ناس، جان بی، تاریخ جامع ادیان، ترجمة علی اصغر حکمت، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ هشتم، 1375.

نصر، سید حسین، معرفت و معنویت، ترجمة انشاء الله رحمتی، تهران،‌ انتشارات سهروردی، 1380.

Chilton, Bruce D., art.: "Kingdom of God" in: The Oxford Companion to the Bible, ed. by Bruce M. Metzger & Michael D. Coogan, Oxford University Press, New York, 1993

Livingstone, E. A., art.: "Synoptic Problem" in: The Oxford Dictionary of The Christian Church,Oxford University Press, third edition, New York, 1997

Muller, Mogens, art.: "Son of Man" in: The Oxford Companion to the Bible, op. cit.

Muller, Mogens, art.: "Son of God", in: The Oxford Companion to the Bible, op. cit.

Nelson, William B., art.: "Escatology", in: The Oxford Companion to the Bible, op. cit.

Sawyer, John F. A., art.: "Messiah", in: The Oxford Companion to the Bible, op. cit.

Sheppard, Gerald, art: "Canon" in The Encyclopedia of Religion, ed. by M. Eliade, Macmilan Publishing Co. New York, 1987, v. 3

Travis, Stephen H., art.: "Second Coming of Christ", in: The Oxford Companion to the Bible, op. cit.