تبیین نقش مساجد در ارتقاء سطح کیفیت زندگی ساکنین محلات شهر ایرانی- اسلامی (مطالعه موردی: مسجد حسینیه اعظم، در محله حسینیه شهر زنجان)

جغرافیا و توسعه فضای شهری

مقاله 6، دوره 5، شماره 2 - شماره پیاپی 9، اسفند 1397، صفحه 105-125   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gusd.v5i2.61891

نویسندگان

محمدتقی پیربابائی^* ؛ ولی‌الله ربیعی فر

دانشگاه هنر اسلامی تبریز

چکیده

هدف از انجام مقاله حاضر، بررسی و تبیین نقش مساجد در ارتقاء سطح کیفیت زندگی ساکنین محلات شهر ایرانی- اسلامی است. روش تحقیق در مطالعه حاضر، به‌صورت توصیفی- تحلیلی بوده و نوع تحقیق، کاربردی است. جامعه آماری تحقیق، تمام ساکنین محله حسینیه بوده با فرمول کوکران 341 نفر به‌عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. برای تحلیل داده‌ها نیز از روش‌های آماری توصیفی، آزمون Tو روش تحلیل مسیر و نرم‌افزار  Lisrelو SPSSاستفاده‌شده است. با بهره‌گیری از آزمون T نقش مسجد حسینیه اعظم در ارتقاء سطح کیفیت زندگی ساکنین در شاخص‌های اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و بهداشت محیط محله حسینیه ازنظر ساکنین آن با یک نگاه واقع گرایی اسلامی انجام‌گرفته است؛ که یافته‌ها بیانگر آن است شاخص‌های اجتماعی کیفیت زندگی محله حسینیه زنجان با آماره تی 29/18 نسبت به سایر شاخص‌ها به شکل قابل‌توجهی از مسجد متأثر بوده است؛ اما درزمینه شاخص‌های اقتصادی از عملکرد مسجد حسینیه با آماره 67/4- تأثیر چندانی نپذیرفته‌اند. بدین ترتیب شاخص‌های کالبدی- فضایی، بهداشت محیط به ترتیب با آماره‌های 24/16 و 24/2 در رتبه‌های بعدی قرار می‌گیرند. در ادامه از آزمون تحلیل مسیر جهت بررسی میزان تأثیرات هر یک از شاخص‌های فوق در بهبود کیفیت زندگی ساکنین محله استفاده‌ گردید. آزمون تحلیل مسیر نیز گویای این است که شاخص‌های اجتماعی و کالبدی با اثر کل به ترتیب 643/0 و 572/0 تأثیر قابل‌توجهی در کیفیت زندگی ساکنین دارد و اما شاخص‌ اقتصادی با اثر کل به ترتیب 277/0 در ردیف آخر قرار دارد.

کلیدواژه‌ها

مسجد؛ کیفیت زندگی؛ حسینیه اعظم؛ شهر زنجان

مراجع

1. آذر، ع. (1381). تحلیل مسیر و علت‌یابی در علم مدیریت. مجله مجتمع آموزش عالی قم، 4(15)، 59-96.

2. باقری، ا.س. (1387). مرکزیت، جایگاه و پراکندگی مساجد در محله‌های شهر، مجله رشد آموزش جغرافیا، 23(85)، 10-4.

3. بایزیدی، ا.، اولادی، ب.، و عباسی، ن. (1391). تحلیل داده‌های پرسشنامه‌ای، چاپ چهارم، تهران: انتشارات عابد.

4. بمات، ن.ا. (1369). شهر اسلامی. مترجمین؛ حلیمی، محمدحسین و استامبولی، منیژه، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

5. تقوایی، ع.ا.، و معروفی، س. (1389). ارزیابی نقش مسجد در ارتقاء کیفیت محیط (مطالعه موردی: مسجد امیر تهران). فصلنامه مدیریت شهری، 8(25)، 234-219.

6. تقوایی، ع.ا.، و معروفی، س. (1391، اسفند). نقش فضاهای شهری در ارتقاء کیفیت محیط با تأکید بر نقش مساجد، بازیابی در 05 بهمن 1395، از www.masjed.ir

7. حافظ نیا، م.ر. (1389). مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم انسانی. تهران: انتشارات سمت.

8. خادم حسینی، ا.، منصوریان، ح.، و ستاری، م.ح. (1389). سنجش کیفیت ذهنی زندگی در نواحی شهری. فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، 1(3)، 45-60.

9. ربیعی فر، و.ا.، حیدری، ت.، و صنعتی منفرد، س. (1391). ارزیابی هویت شهر اسلامی با تأکید بر مکان‌های مذهبی (مطالعه موردی: حسینیه اعظم زنجان)، دومین همایش شهر اسلامی، اصفهان.

10. رضوانی، م.، متکان، ع.ا.، منصوریان، ح. و ستاری، م.ح. (1388). توسعه و سنجش شاخص‌ها کیفیت زندگی شهری (مطالعه موردی: شهر نورآباد، استان لرستان). مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 1(2)، 110-87.

11. رضوانی، م.، و منصوریان، ح. (1387). سنجش کیفیت زندگی: بررسی مفاهیم، شاخص‌ها ، مدل‌ها و ارائه مدل پیشنهادی برای نواحی روستایی، فصلنامه روستا و توسعه، 11(3)، 1-26.

12. زبردست، ا.، و بنی عامریان، م. (1389). بررسی ارتباط میان شاخص‌های عینی و ذهنی بعد خدمات عمومی کیفیت زندگی شهری در شهر هشتگرد، نامه معماری و شهرسازی، 2(3)، 22-5.

13. سلیمانی، م.، منصوریان، ح.، و براتی، ز. (1392). سنجش کیفیت زندگی در محله‌های در حال گذار شهری، فصلنامه جغرافیا، سال یازدهم،11(38)، 75-51.

14. شفیعا، س.، شفیعا، م.ع.، و کاظمیان، غ.ر. (1392). فرا تحلیل روش و نتایج پژوهش‌های کیفیت زندگی شهری در ایران. مجله جامعه‌شناسی کاربردی، 24(50).40-21.

15. شماعی، ع.، و پوراحمد، ا. (1384). بهسازی و نوسازی از دیدگاه علم جغرافیا. تهران: انتشارات دانشگاه تهران

16. عبدی، م.ع.، مهدی زاده، س.، و جلالوندی، م. (1391). مروری بر تجارب بهسازی و نوسازی بافت‌های شهری در برخی کشورها. چاپ اول. تهران: انتشارات مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی.

17. عطایی همدانی، م.ر.، و نقره‌کار، ع.ا. (1390). بررسی و الگو شناسی مکان‌یابی مساجد عصر نبوی در مدینه. نشریه باغ نظر، 8(16)، 16-3.

18. فرجی ملائی، ا.، عظیمی، آ.، و زیاری، ک.ا. (1389). تحلیل ابعاد کیفیت زندگی در نواحی شهری ایران. مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 2(1)، 16-1.

19. قالیباف، م.ب.، روستایی، م.، رمضان زاده لسبویی، م.، و طاهری، م.ر. (1390). ارزیابی کیفیت زندگی شهری. فصلنامه جغرافیا، 9(31)، 53-33.

20. کلانتری، خ.، اسدی، ع.، و چوبچیان، ش. (1388). تدوین و اعتبار سنجی شاخص‌های توسعه پایدار مناطق روستایی. فصلنامه مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 1(2)، 86-69.

21. کوکبی، ا. (1386). معیارهای ارزیابی کیفیت زندگی شهری در مراکز شهری. نشریه هویت شهر، 1(1)، 38-23.

22. گلکار، ک. (1379). مؤلفه‌های سازنده کیفیت طراحی شهری، نشریه صفه، 11(32)، 65-38.

23. لطفی، ص. (1388). مفهوم کیفیت زندگی شهری: تعاریف، ابعاد و سنجش آن در برنامه‌ریزی شهری. فصلنامه جغرافیای انسانی، 1(4)، 80-65.

24. موذن، ا.، و علیزاده اقدم، م.ب. (1391). بررسی کیفیت زندگی شهری: مدلی برای سنجش و رتبه‌بندی استان‌های ایران با استفاده از تحلیل خوشه‌ای. مجله جامعه‌شناسی ایران، (3)، 174-149.

25. وظیفه دوست، ح. (1388). بررسی میزان اهمیت شاخص‌های کیفیت زندگی شهری تهران؛ از دیدگاه مدیران و متخصصان مدیریت شهری. فصلنامه مطالعات مدیریت شهری، 1(3)، 18-1.

26. هیلن براند، ر. (1383). معماری اسلامی، مترجم؛ باقر آیت‌الله زاده شیرازی، تهران: انتشارات روزنه.

27. Carp, F. M., Zawadski, R. T., & Shokrkon, H. (1976). Dimensions of urban environmental quality. Environment and Behavior, 8(2), 239-264.

28. George, L. K. (1981). Subjective well-being: Conceptual and methodological issues. Annual Review of Gerontology and Geriatrics, 2(1), 345-382.

29. Lee, Y. J. (2008). Subjective quality of life measurement in Taipei. Building and Environment, 43(7), 1205-1215.

30. Poll, R. V. (1997). The perceived quality of the urban residential environment (Unpublished doctoral dissertation). Netherlands: University of Groningen Press.

31. Ramage, J. K., & Davies, A. H. (2003). Measurement of quality of life in carcinoid/ neuroendocrine tumours. Endocrine-related Cancer, 10(4), 483-486.

32. Roback, J. (1982). Wages, rents, and the quality of life. Journal of Political Economy, 90(6), 1257-1278.

33. Schalock, R. L. (2004). The concept of quality of life: What we know and do not know. Journal of Intellectual Disability Research, 48(3), 203-216.

34. Schuessler, K. F., & Fisher, G. A. (1985). Quality of life research and sociology. Annual Review of Sociology, 11(1), 129-149.