نقش واسط معنویت سازمانی در رابطۀ رهبری اخلاقی و خودکارآمدی کارکنان (مورد مطالعه: کارکنان دانشگاه فردوسی مشهد)

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقاله 9، دوره 14، شماره 1 - شماره پیاپی 29، شهریور 1396، صفحه 221-261   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jss.v14i1.59878

نویسندگان

قدیر یوسف‌پور اوندری¹؛ غلامرضا ملک زاده^{* 2}؛ حمید عرفانیان خانزاده¹

¹دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد

²دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

یکی از وظایف مدیران و رهبران در هر سازمانی ‌این است که با حفظ و ارتقای سطح خود کارآمدی و اعتمادبه‌نفس کارکنان، حیات سازمانی خود را استمرار بخشند. ‌این مهم زمانی امکان‌پذیر خواهد بود که آن‌ها از عوامل اثرگذار و نیز عوامل تضعیف‌کنندۀ آن مطلع باشند. یکی از مهم‌ترین این عوامل، رهبری اخلاقی است که مورد توجه اندیشمندان عرصۀ مدیریت و سازمان قرارگرفته است. در سازمان‌های آموزشی از جمله دانشگاه‌ها، رهبری اخلاقی و توجه به معنویت تأثیرات بسیاری بر نگرش و ادراک اعضای سازمان و ‌ایجاد و حفظ اعتمادبه‌نفس و خودکارآمدی کارکنان دارد. هدف مطالعۀ حاضر نیز بررسی نقش واسط معنویت سازمانی در رابطۀ بین رهبری اخلاقی و خودکارآمدی کارکنان دانشگاه فردوسی مشهد است. روش پژوهش ماهیتی پیمایشی- کاربردی دارد و جهت جمع‌آوری داده‌ها از پرس‌شنامه استفاده شد و فرضیه‌ها با بهره‌گیری از روش مدل‌سازی معادلات ساختاری مورد آزمون قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان می‌دهد، بزرگ‌ترین ضریب هم‌بستگی مربوط به رابطۀ بین خودکارآمدی و معنویت سازمانی (594/0) و کوچک‌ترین ضریب مربوط به رابطۀ رهبری اخلاقی و معنویت سازمانی (546/0) است. همچنین، قوی‌ترین ضریب اثر مربوط به ضریب اثر رهبری اخلاقی و معنویت سازمانی (67/0) و ضعیف‌ترین ضریب به ضریب اثر رهبری اخلاقی بر خودکارآمدی (31/0) مربوط می‌شود که البته معنادار است. با توجه به تأیید اثر رهبری اخلاق‌مدار بر معنویت سازمانی و همچنین، اثر معنویت سازمانی بر خودکارآمدی می‌توان گفت معنویت سازمانی رابطۀ بین رهبری اخلاق‌مدار و خودکارآمدی (اثر غیرمستقیم 355/0) را میانجی‌گری می‌کند.

کلیدواژه‌ها

رهبری؛ رهبری اخلاقی؛ معنویت؛ خودکارآمدی؛ دانشگاه

مراجع

1. ازگلی، م. (1384). درآمدی بر معیارها و روش‌های ارزش‌یابی رهبری اخلاقی. مجلۀ دانشکده علوم انسانی دانشگاه امام حسین (ع)، 14 (56)، 58-43.

2. بهارلو، م.، بشلیده، ک.، نعامی، ع. و ‌هاشمی‌شیخ شبانی، ا. (1394). تحلیل رابطۀ رهبری اخلاقی و رفتار شهروندی سازمانی. اخلاق در علوم و فن‌آوری، 10 (1)، 27-19.

3. پاکتچی، ا. (1377). اخلاق در دایره‌المعارف بزرگ اسلامی. جلد هفتم. تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی.

4. خرمشاهی، ب. و انصاری، م. (1376). پیام پیامبر (مجموعه‌ای از نامه‏ها، خطبه‏ها، وصایا، دعاها و تمثیل‌ها و سخنان جامع حضرت محمد صلی‏الله علیه و آله و سلم). تهران: نشر جامی.

5. دادبه، ا. (1372). اخلاق در دایره‌المعارف تشیع. جلد دوم. تهران: بنیاد خیریه و فرهنگی شط.

6. دانایی‌فرد، ح.، الوانی، م. و آذر، ع. (1386). روش‌شناسی پژوهش کمّی‌ در مدیریت: رویکردی جامع. چاپ دوم. تهران: انتشارات صفار.

7. دروبینسکی، ا. (1368). تاریخ علم اخلاق (سیر تحول مفهوم اخلاق). (مترجم: فریدون شایان). تهران: انتشارات پیشرو.

8. سیادت، ع.، نصر اصفهانی، ع. و اله‌یاری، س. (1389). رهبری اخلاقی در سازمان‌های آموزشی. مهندسی فرهنگی، (45 و 46)، 46-38.

9. عابدی جعفری، ح. و رستگار، ع. (1386). ظهور معنویت در سازمان‌ها، مفاهیم، تعاریف، پیش‌فرض‌ها، مدل مفهومی‌. علوم مدیریت ایران، 2 (5)، 121-99.

10. عمادی فر، ر. (1388)، بررسی رابطۀ سبک رهبری اخلاقی با توانمندسازی اعضای هیأت علمی‌ دانشگاه فردوسی مشهد. پایان‌نامۀ منتشرنشدۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه فردوسی مشهد. مشهد، ایران.

11. عواطفی‌منفرد، ا.، مهداد، ع. و میرجعفری، ا. (1391). رابطۀ رهبری اخلاقی و سلامت روان‌شناختی محیط کار با اعتماد سازمانی. اخلاق در علوم و فن‌آوری، 7 (3)، 8-1.

12. فرهنگی، ع. ‌ا.، فتاحی، م. و واثق، ب. (1385). معنویت در محیط کار و نقش آن در بهبود رفتارهای شهروندی سازمانی. فرهنگ مدیریت، (13)، 36-5

13. گلچین، م. و سنجر، ا. ر. (1391). بررسی رابطۀ بین هوش معنوی و خودکارآمدی کارکنان (مطالعۀ موردی: سازمان آموزش و پرورش استان گلستان). مطالعات رفتار سازمانی، 1 (3)، 66-54.

14. گنجی، م. و دلوی، م. ر. (1393). بررسی اثرات رهبری اخلاقی بر استرس شغلی و قصد ترک خدمت پرستاران بیمارستان‌های دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد. دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد، 16 (1)، 128-121.

15. محمدی ری‌شهری، م. (1376). رهبری در اسلام. تهران: انتشارات درالحدیث.

16. محمدی، ف.، حضرتی، م. و جعفری، ا. (1392). بررسی رابطۀ معنویت محیط کاری و ادراک کارکنان از رهبری خدمتگزار. پژوهش‌های مدیریت عمومی‌، 6 (20)، 164-145.

17. مهداد، ع. اسدی، م. و گلپرور، م. (1394). پیش‌بینی سرمایۀ روان‌شناختی از طریق معنویت در محیط کار و رهبری اخلاقی. اخلاق در علوم و فن‌آوری، 10 (1)، 52-62.

18. نصر اصفهانی، ع.، غضنفری، ا. و عامری نسب، س. (1392). رابطۀ بین رهبری اخلاقی و توانمندسازی کارکنان. پژوهش‌های مدیریت منابع انسانی، 5 (1)، 128-107.

19. نیری، ش.، گل‌پرور، م. و مهداد، ع. (1386). نقش ارزش‌های اخلاقی و رهبری اخلاق‌مدار بر کاهش تنش شغلی کارکنان. اخلاق در علوم و فن‌آوری، 5 (3 و 4)، 76-67.

20. Ahmed, P. K., & Machold, S. (2004). The quality and ethics connection: Toward virtuous organizations. Total Quality Management and Business Excellence, 15(4), 527-545.

21. Ashmos, D. P., & Duchon, D. (2000). Spirituality at work. Journal of Management Inquiry, 9(2), 134-145.

22. Bandura, A. (2001). Social cognitive theory: An agentive perspective. Annual Review of Psychology, 52, 1-26.

23. Bauman, Z. (1998). Postmodern religion? In P. Heelas, D. Martin, & P. Morris (Eds.), Religion, modernity and postmodernity (pp. 55-78). New Jersey, NJ: Wiley.

24. Bollen, K. A. (1989). Structural equations with latent variables. New York, NY: Wiley.

25. Bollen, K. A., & Long, J. S. (1993). Testing structural equation models. Newbury Park, CA: SAGE.

26. Brown, M. E., Treviño, L. K., & Harrison, D. A. (2005). Ethical leadership: A social learning perspective for construct development and testing. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 97(2), 117-134.

27. Cheng, J. W., Chang, S. C., Kuo, J. H., & Cheung, Y. H. (2014). Ethical leadership, work engagement, and voice behavior. Industrial Management and Data Systems, 114(5), 817-831.

28. Cohen, J., Cohen, P., West, S. G., & Aiken, L. S. (2003). Applied multiple regression/correlation analysis for behavioral sciences (3rd ed.). New Jersey, NJ: Lawrence Erlbaum.

29. Corner, P. D. (2009). Workplace spirituality and business ethics: Insights from an eastern spiritual tradition. Journal of Business Ethics, 85(3), 377-389.

30. De Hoogh, A. H. B., & Den Hartog, D. N. (2008). Ethical and despotic leadership, relationships with leader's social responsibility, top management team effectiveness and subordinates' optimism: A multi-method study. The Leadership Quarterly, 19(3), 297-311.

31. Hoogervorst, N. (2011). On the psychology of displaying ethical leadership: A behavioral ethical approach. (Unpublished doctoral dissertation). Erasmus University Rotterdam, Rotterdam, Netherlands.

32. Li, A., & Bagger, J. (2008). Role ambiguity and self-efficacy: The moderating effects of goal orientation and procedural justice. Journal of Vocational Behavior, 73(3), 368-375.

33. Mayer, D. M., Aquino, K., Greenbaum, R. L., & Kuenzi, M. (2012). Who displays ethical leadership and why does it matter? An examination of antecedents and consequences of ethical leadership. Academy of Management Journal, 55(1), 151-171.

34. McGhee, P., & Grant, P. (2008). Spirituality and ethical behavior in the workplace: Wishful thinking or authentic reality. Electronic Journal of Business Ethics and Organization Studies. Retrieved from: http:// ejbo.jyu.fi/ pdf/ ejbo_vol13_no2_pages_61-69.pdf

35. Miao, Q., & Newman, A. (2012). The relationship between ethical leadership and unethical pro-organizational behavior: Linear or curvilinear effects? Berlin, Germany: Springer.

36. Miao, Q., Newman, A., Yu, J., & Xu, L. (2013). The relationship between ethical leadership and unethical pro-organizational behavior: Linear or curvilinear effects? Journal of Business Ethics, 116(3), 641-653.

37. Milliman, J., Czaplewski, A. J., & Ferguson, J. (2003). Workplace spirituality and employee work attitudes: An exploratory empirical assessment. Journal of Organizational Change Management, 16(4), 426-447.

38. Neves, P., & Story, J. (2015). Ethical leadership and reputation: Combined indirect effects on organizational deviance. Journal of Business Ethics, 127(1), 165-176.

39. Resick, C. J., Hanges, P. J., Dickson, M. W., & Mitchelson, J. K. (2006). A cross-cultural examination of the endorsement of ethical leadership. Journal of Business Ethics, 63(4), 345-359.

40. Rao, D. (2005). What can we learn from developmental reading research in postsecondary education? Research to Practice, 2, 1-6.

41. Rifkin, J. (1995). The end of work: Technology, jobs, and your future. New York: NY: Putnam.

42. Riggs, M., & Knight, P. (1994). The impact of perceived group success-failure on motivational beliefs and attitudes: A causal model. Journal of Applied Psychology, 79(5), 755-766.

43. Smith, J. P. (2011). The effects of self-Efficacy and spirituality on the job satisfaction and motivation to lead among redeploying soldiers as moderated by transformational leadership (Unpublished doctoral dissertation). Regent University, Virginia, VA.

44. Starratt, R. J. (1991). Building an ethical school: A theory for practice in educational leadership. Educational Administration Quarterly, 27(2), 185-202.

45. Stouten, J., Baillien, E., Van den Broeck, A., Camps, J., De Witte, H., & Euwema, M. (2010). Discouraging bullying: The role of ethical leadership and its effects on the work environment. Journal of Business Ethics, 95(1), 17-27.

46. Walumbwa, F. O., Mayer, D. M., Wang, P., Wang, H., Workman, K., & Christensen, A. L. (2011). Linking ethical leadership to employee performance: The roles of leader–member exchange, self-efficacy, and organizational identification. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 115(2), 204-213.

47. Yılmaz, E. (2010). The analysis of organizational creativity in schools regarding principals’ ethical leadership characteristics. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 2(2), 3949-3953.

48. Yukl, G. (2002). Leadership in organization. New Jersey, NJ: Prantice Hall.