پهنه‌بندی و واکاوی فرایندهای هوازدگی در غرب دشت مرکزی - زاگرس

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 1، دوره 3، شماره 3 - شماره پیاپی 11، آذر 1393، صفحه 21-40   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geo.v3i3.30169

نویسندگان

فرامرز خوش اخلاق^* ؛ علی اکبر شمسی پور؛ مهران مقصودی؛ محمدامین مرادی مقدم

دانشگاه تهران

چکیده

مطالعه هوازدگی ازآن‌جهت که این فرایند باعث از هم پاشیدن و تجزیه سنگ‌ها، تشدید فرسایش (شامل حمل آن‌ها توسط آب، باد و یخ و برف)، فروریزش تحت نیروی جاذبه، ایجاد اشکال ناهمواری مختلف و حتی ایجاد تمرکز و تشکیل مواد معدنی و تشکیل خاک می‌شود، دارای اهمیت است. این تحقیق به بررسی وضعیت هوازدگی در بخش‌هایی از رشته‌کوه‌های زاگرس و غرب دشت مرکزی ایران پرداخته است. مبنای تعیین مناطق هوازدگی مدل‌هایی است که لوئیز پلتیر ارائه کرده است. ازآنجایی‌که دو عنصر اقلیمی دما و بارش سالانه در مدل‌های ارائه‌شده تعیین‌کننده نوع هوازدگی هستند؛ در ابتدا با استفاده از داده‌های 22 ایستگاه هواشناسی اقدام به پهنه‌بندی بارش با استفاده از میانیابی به روش IDW در سامانه اطلاعات جغرافیایی و دمای سالانه به روش PRIMS شد. سپس این دو نقشه با استفاده از نرم‌افزار ENVI به یک تصویر دو باندی تبدیل و با استفاده از نرم‌افزار Matlab به پیکسل‌های تشکیل‌دهنده آن تجزیه و یک خروجی از آن با فرمت Text تهیه گردید. با فراخوانی این داده‌ها و همچنین اشکال هوازدگی پلتیر در سامانه اطلاعات جغرافیایی موقعیت این پیکسل‌ها را نسبت به اشکال هوازدگی پلتیر مشخص و اقدام به تعیین نوع هوازدگی هر پیکسل و در نهایت نقشه هوازدگی منطقه گردید. نتایج نشان داد غرب دشت مرکزی جزو مناطق مورفوکلیماتیک خشک و نیمه‌خشک است که هوازدگی شیمیایی ضعیفی در آن حاکم است و کوه‌های زاگرس اغلب جزو مناطق ساوان و معتدل است که دارای هوازدگی شیمیایی متوسط است و فرسایش جریانی و حرکات توده‌ای بیشتری را نسبت به غرب دشت مرکزی دارد.

کلیدواژه‌ها

هوازدگی؛ مدل‌های پلتیر؛ غرب دشت مرکزی و زاگرس

مراجع

جداریعیوضی، جمشید؛ 1385. کارائی مدل پلتیر در طبقه‌بندی مناطق یخچالی. گزارش پژوهشی. معاونت پژوهشی دانشگاه تهران.

جعفری اقدم، مریم؛ 1389. تعیین حدود مناطق مورفودینامیکی و موفورکلیماتیکی کواترنری در حوضه جاجرود. پایاننامه کارشناسی ارشد. دانشکده جغرافیا. دانشگاه تهران.

زمانی، حمزه؛ 1388. شواهد و حدود گسترش یخچال‌های کواترنری در البرز مرکزی. رساله دکتری. دانشکده جغرافیا. دانشگاه تهران.

ساری صراف، بهروز و بهرام نکوئی صدری؛ 1389. اقلیم و هوازدگی. تهران. انتشارات آرین‌زمین. صص 348.

صفرراد، طاهر؛ 1388. مدل‌سازی تحلیل فضایی بارش در مناطق کوهستانی: مطالعه موردی. زاگرس میانی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده جغرافیا. دانشگاه تهران.

ضیائی، طاهر و فریدون سرابی؛ 1346. زمینشناسی عمومی: مشخصات زمین، فرسایش و رسوب‌گذاری. انتشارات دانشگاه تهران. صص 271.

قهرودی‌تالی، منیژه؛ 1384. پهنه‌بندی قلمروهای هوازدگی سنگ‌ها در ایران با به‌کارگیری فناوری GIS. مجموعه مقالات نهمین همایش انجمن زمین‌شناسی ایران. دانشگاه خوارزمی. تهران. صص 124-112.

مسعودیان، سیدابوالفضل؛ ‌1387‌. اقلیم‌شناسی ایران. انتشارات شریعه توس مشهد. صص 277.

متینفر، حمیدرضا و عباس ملکی؛ 1389. علوم خاک. انتشارات دانشگاه لرستان.

محمودی، فرج‌الله؛ 1375. ژئومورفولوژی ساختمانی و دینامیک بیرونی. انتشارات دانشگاه تهران. صص 324.

محمودی، فرج‌الله؛ 1387. ژئومورفولوژی اقلیمی. انتشارات دانشگاه پیام نور. صص 258.

مقصودی، مهران؛ خوشاخلاق، فرامرز؛ حنفی،علی؛ روستا،ایمان؛ ‌1389. پهنه‌بندی فرایندهای هوازدگی بر اساس مدل پلتیر در شمالغرب ایران. مجله پژوهش‌های جغرافیای طبیعی. شماره 74. زمستان 1389. دانشگاه تهران.

صص 46-35.

یمانی، مجتبی؛ شمسی‌پور، علی‌اکبر؛ جعفری اقدم، مریم؛ باقری سیدشکری، سجاد؛ 1390. تعیین حدود مناطق مورفودینامیکی و موفورکلیماتیکی کواترنری در حوضه جاجرود. مجله برنامه‌ریزی و آمایش فضا. دوره پانزدهم. شماره 3. پاییز 1390. صص 110-83.

Barmer, H., 2004. Morphogenetic Regions, encyclopaedia of geomorphology, New York.

Chernyakhovsky,.A.G., Gradusov, B.P.and Chizhikova, N.P., 1976. Types of recent weathering crusts and their global distribution. Geoderma 16, 235-255.

Fowler,R., Petersen, J., 2003. A Spatial Representation of Louis Peltier's Weathering, Erosion and Climatic Graphs Using Geographic Information Systems (GIS).

Fowler, Rell., A Project to Create a Map of the Theoretical Weathering Regions of the

United State of America Using a Geographic Information Systems(GIS).GEO 5419, Advanced GIS II. Spring 2003.

Ghohroudi, M., 2005. Zoning of rocks weathering areas in Iran using GIS. Proceeding of 9th conference of Iranian Geological Association, Kharazmi University, Tehran, 114-124.

Jafari Aghdam, M., 2010. Determination of quaternary morphodynamic and morphoclimatic area limits in Jajroud basin. MA dissertation, University of Tehran, Faculty of Geography, Tehran, Iran.

Jedari Evazi, J., 2006. Efficiency of Peltier model in classification of glacier regions. Research report, vice chancellor for research, University of Tehran, Tehran, Iran.

Maghsoudi, M,. Khoshakhlagh, F., Hanafi, A., Rosta, I., 2010. Zoning of weathering processes in northwest of Iran using Peltier model. Quarterly of Physical Geography Research 74, 35-46.

Mahmoudi, F., 1994. Structural geomorphology and External Dynamic. Tehran University Press, PP. 290.

Mahmoudi, F., 2008. Climatic Geomorphology. Payam noor University Press, PP. 320.

Masoudian, S, A., 2010. Iran Climatology. Sharie Tous publisher, Mashhad, pp. 277.

Matinfar, H,. and A, Malki,. 2010. Soil Science. Lurestan university press, pp. 235.

Peltier, Louis C., 1950. The Geographic Cycle in Pre-glacial Regions as it is Relate to Climatic Geomorphology, Annals of the Association of American Geographers, 214-236.

Pidwirny,M., 2006.’’ Weatherin’’.Fundamental of Physical Geography, 2nd Edition. Date Vie

Reiche, I.1950, A Survey of Weathering Processes and Products, Revised Edition, University of New Mexico Publishers. Geo1, No. 3, pp.95.

Safar- rad, T., 2009. Modelling of rainfall spatial analysis in mountainous regions; Case study: Middle Zagros. MA dissertation, University of Tehran, Faculty of Geography, Tehran, Iran.

Sari Sarraf, B., and B., Nekoei Sadri, 2010. Climate and weathering. Arian Zamin publisher, Tehran, pp 348.

Urdea,P. Sarbovan.C., 1995. Morphoclimatic Conditions off The Romanian Carpathians. Acta Climatologica.Universitatis Szegediensis,Tom. pp.28-29.

Yamani, M., Shamsipour. A. A., Jafari aghdam, M., Sead shokri, S., 2011. Determination of quaternary morphodynamic and morphoclimatic limits in Jajroud basin. Modares Journal of Spatial Planning 3, 15, pp 83-110.

Zamani, H., 2009. The Evidence and extension limits of quaternary glaciers in central Albourz. PhD Thesis, University of Tehran, Faculty of Geography, Tehran, Iran.

Ziyaei, T., and F., Sarabi, 1967. General Geology. Tehran University Press, Tehran,

pp. 271