آداب سفارت و آئین مذاکره در شاهنامه

پژوهش نامه ایرانی سیاست بین الملل

مقاله 5، دوره 2، شماره 4، بهمن 1393، صفحه 117-134   

نوع مقاله: مقالات

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jipr.v2i4.44312

نویسندگان

مرتضی منشادی^* ؛ وحید بهرامی عین‌القاضی

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

دیپلماسی قدمتی به بلندای تاریخ حکومت (دولت) دارد و به این ترتیب دیپلمات همواره در کنار حکم‌ران بوده است. عرصۀ سیاست، آداب روابط سیاسی و شخصیت بازیگران سیاسی، برای بیش‌تر مردم حوزه‌ای مرموز و محاط در هاله‌ای اسرارآمیز است. آن‌چه در برداشت عمومی از این قلمرو مشترک است، وجود امتیازات اغواکننده و شخصیت غالباً زیرک، برنامه‌ریز، مدبّر، بی‌رحم و گاه عدالت‌پیشۀ سیاست‌مداران است. دیپلماسی فنّی تلقی می‌شد که از شکل گرفتن در قالب قواعد گریزان بود. آن‌هایی هم که دیپلمات بودند، بندرت از رموز این فن نوشتند. شاهنامه روایت حکم‌رانی ایرانیان از طلوع تاریخ آنان تا غروب حکومت ساسانیان است. جست‌وجو در شاهنامه برای استخراج آداب دیپلماسی و آئین مذاکره در دوران باستان، برخی از قواعد و ویژگی‌های این حوزه را بازنمایی می‌کند. سؤال اصلی در مقاله حاضر این است که آداب سفارت و آئین مذاکره در دوران گذشته ایران چگونه بوده است؟ در پاسخ به این پرسش، مدعای مقاله آن است که دیپلماسی به دلیل تجربی بودن، قواعد و ویژگی‌هایی دارد که در طول زمان یک‌سان مانده‌‌اند، اما تشریفات آن تغییر کرده است. روش فهم ما برای استخراج قواعد و ویژگی‌های دیپلمات و دیپلماسی در ایران باستان توصیف و تحلیل بوده است.

کلیدواژه‌ها

شاهنامه؛ دیپلماسی؛ سفارت؛ سفیر؛ مذاکره

مراجع

آلادپوش، ع. و توتونچیان، ع. (1372). دیپلمات و دیپلماسی. تهران: وزارت امور خارجه.

اسلامی ندوشن، م. (1381). ایران و جهان از نگاه شاهنامه. تهران: امیرکبیر.

اعتماد مقدم، ع. (1350). آیین شهریاری در ایران بر بنیاد شاهنامه فردوسی. تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و هنر.

بیژنی، م. (1384بهمن و اسفند). دیپلماسی در گذر زمان. اطلاعات سیاسی-اقتصادی. 221 و222.

بیلیس، ج. و اسمیت، اس. (1383). جهانی شدن سیاست: روابط بین الملل در عصر نوین: زمینه تاریخی و نظریه‌ها، ساختارها و فرآیندها (ترجمۀ ا. راه چمنی). 2 جلد. تهران: موسسه فرهنگی مطالعات تحقیقات بین المللی ابرار معاصر.

ثاقب فر، م. (1387). شاهنامه فردوسی و فلسفه تاریخ ایران. چاپ دوم. تهران: انتشارات معین.

حسینی، ف. (1382). تفاهم ملل و گفتگوی تمدنها در شاهنامه. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد.

دهخدا، ع. (1345). لغت‌نامۀ دهخدا. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

رجایی، ف. (1372). تحول اندیشه سیاسی در شرق باستان. تهران: نشر قومس.

رضا، ع. (1355). پیوستگی آیین شاهنشاهی با زندگی و معتقدات ایران (ویژگی‌ها و مزایای آیین شاهنشاهی). تهران: شورای عالی فرهنگ و هنر، مرکز مطالعات و هماهنگی.

صدر، ج. (1382). حقوق دیپلماتیک و کنسولی. چاپ ششم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

فردوسی، ا. (1382). شاهنامه برپایه چاپ مسکو. 2 جلد، تهران: هرمس.

فردوسی، ا. (1971). شاهنامه. 9 جلد. مسکو: آکادمی علوم اتحاد شوروی.

کاوندی کاتب، ا. (1392). آئین شهریاری و روابط بین الملل در شاهنامه فردوسی. اطلاعات سیاسی-اقتصادی، دوره جدید، 28(293).

کناوت، و. (1355). آرمان شهریاری ایران باستان، از کسنفن تا فردوسی، از روی آثار نویسندگان یونان و رم و ایران (ترجمه س. نجم آبادی). انتشارات وزارت فرهنگ و هنر.

گیدنز، آ. (1383). جامعه شناسی (ترجمه م. صبوری). چاپ یازدهم. تهران: نشرنی.

مجتبائی، ف. (1352). شهر زیبای افلاطون و شاهی آرمانی در ایران باستان. تهران: انتشارات انجمن فرهنگ ایران باستان.

منجد، ص. (1363). سفیران، سفارت در اسلام و سفارت در غرب (ترجمه پ. اتابکی). تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.

میرزا صالح، غ. (1356). مقدمه‌ای بر تاریخ تئوری دیپلماسی. جلد اول. تهران: انتشارات دانشگاه ملی ایران.