انواع افقهای پرفسیل در سازند آیتامیر و پراکندگی آنها در چارچوب چینه‌نگاری سکانسی در تاقدیس امیرآباد ـ شمال ‌شرق مشهد

رخساره‌های رسوبی

مقاله 1، دوره 8، شماره 2، اسفند 1394، صفحه 256-277   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/sed.facies.v8i2.12748

نویسندگان

حامد محمدیان¹؛ محمد حسین محمودی قرائی^{* 1}؛ اسدالله محبوبی¹؛ سید رضا موسوی حرمی¹؛ ئارام بایت گل²

¹دانشگاه فردوسی مشهد

²استادیار گروه زمین شناسی، دانشگاه تحصیلات تکمیلی زنجان، زنجان، ایران

چکیده

دریای کم عمق کرتاسه سازند آیتامیر (آلبین ـ سنومانین) از حوضه رسوبی کپه‌داغ در شمال‌ شرق ایران غنی از افقهای پرفسیل است که عمدتاً از دوکفه‌ایها (غالباً اویستر) همراه با مقادیر کمی گاستروپود، براکیوپود و آمونیت تشکیل شده است. مطالعات رسوب‌شناسی و چینه‌نگاری توالیهای مورد بررسی حاکی از تشکیل رخساره‌های رسوبی در یک الگوی منظم کم ‌عمق ‌شونده ـ عمیق‌ شونده رده سوم می‌باشد که سیستم تراکت پس-رونده سریع و سیستم تراکت تراز پایین در آن حضور ندارند. بر پایه مشاهدات تافونومیکی و رسوب‌شناسی، شش نوع افق پرفسیل در طیفی از محیطهای رسوبی مختلف شناسایی شده است که عمدتاً متعلق به محیطهای کم ‌عمق هستند. این افقهای پرفسیل در موقعیتهای مشخصی میان سکانسهای رسوبی، به عنوان لاگهای قاعده‌ای در قاعده سیستم تراکت پیش‌رونده، در پهنه حداکثر غرقابی و نزدیک به بالای سیستم تراکت تراز بالا یافت می‌شوند. وجود سطوح فرکند، جورشدگی ضعیف، آرایش محدب‌ بالارونده، آرایش پراکنده، پوسته‌های شکسته و ساییده شده با الگوی مفصل‌نشده حاکی از تشکیل افقهای پرفسیل در قاعده سیستم تراکت پیش‌رونده در محیط حاشیه ساحلی می‌باشد که انتقال و جابه‌جایی محلی، فرآیندهای غالب در تشکیل آنها هستند. افقهای پرفسیل نزدیک به رأس سیستم تراکت تراز بالا خصوصیات مشابهی را نشان می‌دهند، با این تفاوت که سطح فروکند را نشان نمی‌دهند و به صورت سنگ‌فرشی یا لنزی هستند. ساختارهای رسوبی همراه با افقهای پرفسیل سیستم تراکت تراز بالا، محیط پرانرژی بالای موجسار هوای آرام را نشان می‌دهند. در مقابل افق‌های پرفسیل پهنه حداکثر غرقابی، برجازا هستند و در زمان نرخ رسوب‌گذاری کم، زیر موجسار هوای طوفانی نهشته شده‌اند. بنابراین افق‌های پر فسیل وسیله‌ای مفید برای تعیین کردن سکانسهای رسوبی هستند.

کلیدواژه‌ها

افق‌های پرفسیل؛ چینه‌نگاری سکانسی؛ سازند آیتامیر؛ آلبین-سنومانین

مراجع

شرفی، م.، محبوبی، ا.، موسوی حرمی، ر.، نجفی، م.، 1390. کاربرد لایه‌های پرفسیل در تفسیر چینه‌نگاری سکانسی سازند آیتامیر در ناودیسهای شیخ و بی‌بهره، باختر کپه‌داغ. فصلنامه زمین‌شناسی ایران، 17: 31-47.

Abbott, S.T, 1997. Mid-cycle shell beds from Mid-Pleistocene cyclothems, New Zealand: implications for sequence architecture. Sedimentology, 44: 805–824.

Aigner, T., 1982. Calcareous tempestites: storm-dominated stratification in Upper Muschelkalk limestones (Triassic, SW-Germany). In: Einsele, G., & Seilacher, A., (eds.), Cyclic and Event Stratification. Springer-Verlag, Berlin, pp. 180-198.

Banerjee, I., & Kidwell, S.M., 1991. Significance of molluscan shell beds in sequence stratigraphy: an example from the Lower Cretaceous Mannville Group of Canada. Sedimentology, 38: 913-934.

Baum, G.R., & Vail, P.R., 1988. Sequence stratigraphic concepts applied to Paleogene outcrops, Gulf and Atlantic basins. In: Wilgus, C.K., Hastings, B.S., Kendall, C.G., Posamentier, H.W., Ross, C.A., & Van Wagoner, J.C., (eds.), Sea-level changes: an integrated approach. Society of Economic Paleontologists and Mineralogists (SEPM), 42: 302– 327.

Brown, L.F., & Fisher, W.L., 1977. Seismic-stratigraphic interpretation of depositional systems: Examples from Brazilian rift and pull-apart basins. In: Payton, C.E., (ed.), Seismic Stratigraphy-applications to hydrocarbon exploration, American Association of Petroleum Geologists Memoir, 26: 213-248.

Catuneanu, O., 2006. Principles of Sequence stratigraphy (1st Edition). Elsevier, Oxford, 374p.

Dunham R.J, 1962. Classification of carbonate rocks according to depositional texture. In: Ham, W.E., (ed.) Classification of Carbonate Rocks. American Association of Petroleum Geologists Memoir, 1: 108–121.

Embry, A.F.I., & Klovan, J.E., 1971. Absolute water depth limits of Late Devonian paleoecological zones. Geology Rundsch, 61: 672-686.

Fürsich, F.T., Oschmann, W., 1993. Shell beds as tool in facies analysis: The Jurassic of Kachchh, western India. Journal of the Geological Society of London, 150: 169–185

Fürsich, F.T., Werner, W., & Schneider, S., 2009. Autochthonous to parautochthonous bivalve concentrations within transgressive marginal marine strata of the Upper Jurassic of Portugal. Palaeobiodiversity and Palaeoenvironments, 89: 161–190.

Fürsich, F.T., 1995. Shell concentrations. Eclogae Geologicae Helvetiae, 88: 643–655.

Holland, S.M., 2000. The qualitiy of the fossil record: a sequence stratrigraphic perspective. In: Erwin, D.H., & Wing, S.L., (eds.), Deep time: paleobiology’s perspective. The Paleontological Society, Lawrence, KS, pp. 148– 168.

Holland, S.M., 2001. Sequence stratigraphy and fossils. In: Briggs, D.E.G., & Crowther, P.R., (eds.), Palaeobiology. Blackwell Science, Oxford, 2: 548– 553.

Hunter, R.E., & Clifton, H.E., 1982. Cyclic deposits and hummocky cross-stratification of probable storm origin in Upper Cretaceous rocks of the Cape Sebastian area, southwestern Oregon. Journal of Sedimentary Petrology, 52: 127-143.

Kidwell, S.M., & Holland, S.M., 1991. Field description of coarse bioclastic debris. Palaios, 6: 426–434.

Kidwell, S.M., 1991a. The stratigraphy of shell concentrations. In: Allison, P.A., & Briggs, D.E.G., (eds.), Taphonomy: releasing the data locked in the fossil record. Topics in Geobiology, Springer Science+Business Media, pp. 115–129.

Kidwell, S.M. 1991b. Taphonomic feedback (live/dead interactions) in the genesis of bioclastic beds: keys to reconstructing sedimentary dynamics. In: Einsele, G., Ricken, W., & Seilacher, A., (eds.), Cycles and events in stratigraphy. Springer Verlag, Berlin, pp. 268–282.

MacEachern, J.A., Bechtel, D.J., & Pemberton, S.G., 1992. Ichnology and sedimentology of transgressive deposits, transgressively-related deposits and transgressive systems tracts in the Viking Formation of Alberta. In: Pemberton, S.G., (ed.), Applications of Ichnology to Petroleum Exploration, A Core Workshop. Society of Economic Paleontologists and Mineralogists, Core Workshop 17: 251-290.

Nelson, C.H., 1982. Modern shallow-water graded sand layers from storm surges, Bering Shelf: a mimic of bouma sequence and turbidite systems. Journal of sedimentary Petrology, 52: 537-545.

Pemberton, S.G., & MacEachern, J.A., 1995. The sequence stratigraphic significance of trace fossils: examples from the Cretaceous foreland basin of Alberta. In: Van Wagoner, J.C., & Bertram, G., (eds.), Sequence Stratigraphy of Foreland Basin Deposits, outcrop and subsurface examples from the Cretaceous of North America. American Association of Petroleum Geologists Memoir, 64: 429-470.

Plint, A.G., & Nummedal, D., 2000. The falling stage systems tract: recognition and importance in sequence stratigraphic analysis. In: Hunt, D., & Gawthorpe, R.L. (eds.), Sedimentary Response to Forced Regression. Geological Society of London, Special Publication, 172: 1–17.

Salazar-Jimenez, A., Frey, R.W., & Howard, J.D., 1982. Concavity orientations of bivalve shells in estuarine and nearshore shelf sediments, Georgia. Journal of Sedimentary Petrology, 52: 565–586.

Seilacher, A., 1992. Dynamic taphonomy: the process-related view of fossil-lagerstaetten. In: Fernandez-Lopez, S., (ed.), Conferencias de la Reunion de Tafonomia y Fosilizacion. Editorial Complutense, Madrid, pp. 109– 125.

Van Wagoner, J.C., Mitchum, R.M.Jr., Campion, K.M., & Rahmanian, V.D., (1990). Siliciclastic sequence stratigraphy in well logs, core, and outcrops: concepts for high-resolution corre-lation of time and facies. American Association of Petroleum Geologists Methods in Exploration Series 7: 1-55.