تحلیل اثرات وقوع زلزله در مناطق روستایی شهرستان ورزقان (مطالعه موردی: دهستان ازومدل شمالی)

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 1، دوره 3، شماره 3 - شماره پیاپی 11، آذر 1393، صفحه 41-60   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geo.v3i3.31388

نویسنده

وکیل حیدری ساربان^*

محقق اردبیلی

چکیده

زلزله یکی از خطرناک‌ترین بلایای طبیعی عصر حاضر به شمار می‌رود که همواره اهمیت خود را به‌طور عینی نمایان کرده است. زلزله سانحه ای طبیعی است که بر اساس میزان بزرگی خود می‌تواند در مدت کوتاهی فجایعی عظیم بیافریند. هدف این مقاله بررسی اثرات وقوع زلزله در مناطق روستایی شهرستان ورزقان است. این تحقیق از نوع کاربردی و روش تحقیق آن، از نوع تحقیقات توصیفی-تبیینی است. جامعه آماری این پژوهش همه روستاهای آسیب‌دیده دهستان ازومدل جنوبی و خانوارهای ساکن در این روستاهاست. ابزار جمع‌آوری اطلاعات پرسش‌نامه محقق ساخته بوده است که برای اطمینان از روایی آن به مصاحبه اکتشافی با 18 خانوار زلزله‌زده پرداخته شد. مطالعه راهنما در منطقه مشابه جامعه آماری با تعداد30 پرسش‌نامه صورت گرفت و با داده‌های کسب‌شده و استفاده از فرمول ویژه کرونباخ آلفا، پایایی بخش‌های مختلف پرسش‌نامه تحقیق 76/0 الی 82/0 به دست آمد. تجزیه‌وتحلیل داده‌های پژوهش حاضر در دو بخش آمار توصیفی و استنباطی و با استفاده از نرم‌افزارSPSS انجام شد. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از مدل تحلیل عاملی استفاده شد و نتایج این مدل نشان داد مهم‌ترین اثرات وقوع زلزله در منطقه موردمطالعه شامل چهار مؤلفه (اقتصادی و معیشتی، اجتماعی و خویشاوندی، روان‌شناختی و فردی و کالبدی و محیطی) است که مقدار واریانس و واریانس تجمعی تبیین شده توسط این چهار عامل 29/79 می‌باشد و در نهایت، بر اساس نتایج تحقیق پیشنهادهای کاربردی ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها

زلزله، آسیب‌پذیری؛ تحلیل عاملی؛ توسعه روستایی؛ شهرستان ورزقان

مراجع

ابراهیم پور، محسن؛1387. پیامدهای اجتماعی زلزله بم در روستاهای آسیب‌دیده، فصلنامه روستا و توسعه. سال 11. شماره4. 180-176. تهران.

احد نژاد روشتی، محسن و همکاران؛1390. مکان‌یابی بهینه مکان‌های اسکان موقت آسیب دیدگان ناشی از زلزله در مناطق شهری با استفاده از روش‌های چند معیاری GIS. مطالعه موردی: شهرستان زنجان. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی. جلد20. شماره23. ص 46. تهران.

پور احمد، احمد و همکاران؛1388. بررسی ابعاد پیشگیری از بحران زلزله. مطالعه موردی: شهر بابل. فصلنامه مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای. سال اول. شماره اول. ص 2. اصفهان.

پور طاهری، مهدی و همکاران؛1389. نقش ظرفیت‌سازی در کاهش تأثیرات مخاطرات طبیعی (زلزله) در مناطق روستایی با تأکید بر روش‌های کمی. مطالعه موردی: مناطق زلزله‌زده شهرستان خدابنده. فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای انسانی. شماره73. 39-23. تهران.

پور طاهری، مهدی و همکاران؛1390. سنجش و ارزیابی مؤلفه‌های مبنایی مدیریت ریسک زلزله. مطالعه موردی: مناطق روستایی شهرستان قزوین. شماره یک. صص 150-115. تهران.

حجازی، سید اسدالله و همکاران؛1391. مدیریت بحران و احیای سکونتگاه‌های روستایی شهرستان ورزقان با استفاده از تکنیک‌های نوین. اولین کنفرانس ملی بهسازی و مقاوم‌سازی بافت‌های شهری در مجاورت گسل‌های فعال 2و 3 اسفند 1391. تبریز. ایران.

خالدی، شهریار؛1382. بلایای طبیعی. انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.

رشیدی، معصومه و همکاران؛1390. مدیریت بحران در جهت تعدیل خسارت‌های حاصل از زلزله در استان تهران. فصلنامه امداد و نجات. سال سوم. شماره1 و 2. ص190. تهران.

شکیبا، علیرضا؛1387. بحران. دانشنامه مدیریت شهری و روستایی. انتشارات سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور. تهران. صص102-100. تهران.

عنابستانی علی‌اکبر؛1387. گسل درونه و استقرار سکونتگاه‌های انسانی در منطقه کاشمر. مجله پژوهش‌های جغرافیایی. سال چهلم. شماره63. تهران.

قدیری، محمود علی؛1381. کاربرد روش‌های برنامه‌ریزی شهری (کاربری زمین) در کاهش آسیب‌پذیری مناطق شهری در برابر زلزله. مطالعه موردی: منطقه 17 تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد به راهنمایی دکتر علی عسگری. دانشگاه تربیت مدرس.

گیدنز، آنتونی؛1380. پیامدهای مدرنیته. ترجمه محسن ثلاثی. تهران. نشر مرکز.

گیوه چی، سعید؛1388. تحلیل و ارائه الگوهای مدیریت در سوانح شهری ناشی از مخاطرات زیست محیطی. مورد منطقه 6 تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری. دانشگاه تهران.

مصیب زاده، علی؛1386. عوامل مؤثر بر بحران زلزله و راهکارهای مقابله با آن. نمونه موردی: چایپاره. مجله مسکن و انقلاب. شماره117. تهران.

مظاهری، محمدمهدی و امیر محمود زاده؛1388. نقش GITدر ترسیم و بسط الگوریتم جهت ارزیابی سریع ساختمان‌ها در مدیریت بحران ناشی از زلزله. فصلنامه بصیرت. سال شانزدهم. شماره43. 32. تهران.

Anderson, M, Woodrow, P.,1999. Rising from ashes: Development Strategies in Times of Disasters. Paris, West View Press, UNSCO.

Bolt,A.B., 1994. Seismological information necessary for beneficial earthquake risk reduction, Issues in Urban in Earthquake Risk, pp.21-25.

Britton, N., 2005. Developing understanding of disaster, Journal of sociology, Vol(22), No.2.p.54.

Buckle,P., 2001. Community based management: A new approach to managing disasters, Proceedings of ESA Conference, Visions and Divisions, Helsinki, August 28-September,p.25.

Cosgrave,J.,2007. Synthesis Report: expanded summary: joint evaluation of the international response to the Indian ocean Tsunami . Retrieved from: www.tusunami –evalution.org.

Cuny, F.C. 1983. Disasters and development, Oxford University Press.

Davis,I.,2006. Learning from disaster recovery guidance for decision makers, International Recovery platform.

Kotte, k., 2004. Links between land administration and risk management, Fig Seminar om E-land administration Innsbruck, Austria, Vol(4), No.5,pp.1-6.

Lavell,A., 2005. Capacity building and human resources development for disaster management, Journal of International Affairs, Vol(5),N.5.pp.63-66.

Marathe,P.,2006. Concepts and practices in disinters management, India, pune, Diamond Publication.

Meuwissen, M.P.M.,Huirne,R.B.M and Hardaker,J,B.,2001. Risk and risk management: an empirical analysis of Dutch livestocks farmers/Livestock Production Science 2(69), pp.43-53.

Mitchell, J.K. Devine,N.Jagger,K.,1999.A Contextual model of natural hazards. Geographic Review, Vol(32), No.10.pp.391-394.

Narita, E., 2008. Disaster management as a social activity: the achive beyond what is possible, Annual review of Sociology, Vol(33),No.1.pp.504-505.

Oliver-smith, Anthony, H., 1999. The energy earth: disaster in anthropological perspectives, New York, Rout ledge.

Rashed, K, Weeks,J., 2003. Assessing vulnerability to earthquake hazardous through spatial multicentre analysis of urban areas, International Journal of Geographic Information Science, Vol(17),No.16, p.57.

Skees,J.R.,2003. Risk management challenge in rural financial market: Blending risk management innovation with rural finance. An Introduction Conference on Best Practices Washington DC, June, pp. 2-4.

Wenger,D,Par,Arnold., 1996. Community functions under disaster conditions, Ohio: Ohio State University, Disaster Research Center, Columbus,Ohio.

Winser, B, Lan,d., 2003. at risk natural hazardous, peoples vulnerability and disasters, Second Edition, London and New York, Rout ledge.

Zavaigzne, A., 2005. Risk management in rural tourism enterprises in Lativa, Resume of the Ph.D Paper the Scientific Degree of Dr. OCC,Lativa University of Agriculture Faculty of Economics.

Zendia, J, Sung,D., 2003. Participation in disaster reduction: eastern south of Asia,. Available on: www.unsider.org/asiapacific/apmeetconf/ap-mc.htm.