بررسی فقهی حقوقی ماهیت قرارداد انتشار

فقه و اصول

مقاله 5، دوره 45، شماره 1 - شماره پیاپی 92، اردیبهشت 1392، صفحه 101-124   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/fiqh.v0i0.9601

نویسندگان

سعید محسنی^{* 1}؛ سید محمد مهدی قبولی درافشان²

¹استادیار دانشگاه فردوسی مشهد

²استادیار دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

امروزه، مسأله ی واگذاری تمام یا قسمتی از حقوق مادی متعلق به پدیدآورنده و قراردادهای مرتبط با آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ به گونه‌ای که در برخی نظام‌های حقوقی، همچون:فرانسه، قراردادهای معین متعددی، مانند:قرارداد انتشار، پیش‌بینی و مقررات ویژه ای برای آن وضع گردیده است. این در حالی است که در نظام حقوقی ایران به رغم شناسایی حقوق آثار ادبی و هنری و پذیرش انتقال ارادی حقوق مادی پدیدآورنده، قواعد ویژه‌ای در خصوص قراردادهای مذکور، به چشم نمی‌خورد. در نتیجه، ماهیت حقوقی قراردادهای مرتبط با واگذاری حقوق مادی آثار ادبی و هنری با ابهامات جدی مواجه است. با مطالعه ی تطبیقی در خصوص ماهیت حقوقی قرارداد انتشار، به نظر می‌رسد در حقوق ایران، قرارداد انتشار می‌تواند در قالب هر یک از قراردادهای اجاره، صلح، معاوضه و نیز قراردادهای حق انتفاع منعقد گردد. افزون بر این، ماده ی 10 قانون مدنی نیز این امکان را فراهم نموده است که قرارداد انتشار، به صورت قراردادی غیرمعین منعقد گردد.

کلیدواژه‌ها

حقوق مادی؛ حقوق آثار ادبی و هنری؛ حقوق پدیدآورنده؛ مالکیت های فکری؛ قرارداد انتشار

مراجع

قرآن کریم.

آخوند خراسانی، محمد کاظم، حاشیةالمکاسب، اول، تهران: وزارت­ إرشاد إسلامی، 1406 ق.

آل کاشف الغطاء، محمد حسین، تحریرالمجلة، نجف: المکتبة المرتضویة، 1361 ق.

أردبیلی، احمد، مجمع الفائدة و البرهان، اول، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، 1412 ق.

اصفهانی، محمد حسین، الإجارة، دوم، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، 1409 ق.

همو، حاشیةالمکاسب، اول، محقق،1418 ق.

امامی، مسعود «صلح ابتدائی» فقه اهل بیت (علیهم السلام)، سال 9، شماره­ی 34، تابستان 1382،78ـ139.

انصاری، مرتضی، فرائدالأصول، اول، قم: مجمع الفکر الإسلامی، 1419 ق.

همو، مکاسب، دوم، قم: مجمع الفکر الإسلامی،1420 ق.

بحرالعلوم، سیدمحمد، بلغةالفقیه، چهارم، تهران: منشورات­ مکتبةالصادق، 1362.

بحرانى، یوسف، الحدائق­ الناضرة، اول، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، 1363.  

بروجردی­عبده، محمد، حقوق ­مدنی، اول، تهران: انتشارات­ مجد، 1380.

جعفری تبار، حسن «ملک معنی در کنار گفتاری در فلسفه مالکیت فکری» فصلنامه حقوق، مجله­ی دانشکده­ی حقوق و علوم سیاسی، سال 37، شماره­ی 2، تابستان 1386،41ـ82.

جعفری لنگرودی، محمد جعفر، ترمینولوژی حقوق، هفتم، تهران: گنج دانش، 1374.

همو، حقوق مدنی، رهن و صلح، سوم، تهران: انتشارات گنج دانش، 1378.

همو، مبسوط در ترمینولوژی، دوم، تهران: گنج دانش، 1381.

حرعاملی، محمدبن­حسن، وسائل­ الشیعة، دوم، قم: مؤسسةآل­البیت(علیهم­السلام) لإحیاءالتراث،1414 ق.

حسینی سیستانی، سیدعلی، قاعدة لا ضرر و لا ضرار، قم: مکتب السید السیستانی، 1414 ق.

حسینی­ عاملی، سید محمد جواد، مفتاح ­الکرامة، اول، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، 1424 ق.

خمینی، سید روح­الله، کتاب­البیع، اول، تهران: مؤسسه­ی تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1421 ق.

خویی، سید ابوالقاسم، مصباح الفقاهة، اول، قم: مکتبة الداوری، 1377.

همو، منهاج الصالحین، بیست و هشتم، قم: مدینة العلم، 1410 ق.

ذاکرصالحی، غلامرضا «شروط ابتدائی و تطبیق آن با قراردادهای نامعین» مجله­ی مقالات و بررسی ها، دفتر 76(3) فقه، پاییز و زمستان 1383،139ـ163.

رحیمی، مرتضی و سلطانی، عباسعلی «مبانی فقهی حقوق مالکیت معنوی در فقه شیعه» مجله­ی مطالعات اسلامی، شماره­ی 73، پاییز 1385،133ـ172.

رحیمی، مرتضی، بررسی مبانی فقهی و حقوقی مبانی مالکیت معنوی، رساله دکتری، دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد با راهنمایی عباسعلی سلطانی، سال 1384.

روحانی، سید محمد صادق، المسائل المستحدثة، چهارم، قم: مؤسسة دار الکتاب، 1414 ق.

همو، فقه الصادق، سوم، قم: مؤسسة دار الکتاب، 1412 ق.

سنهوری، عبدالرزاق­احمد، الوسیط فی شرح القانون المدنی الجدید، سوم، بیروت، منشورات الحلبی الحقوقیة، 1998 م.

شهیدثانی، زین­الدین­بن­علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، اول، قم: مکتبة الداوری، 1410 ق.

همو، مسالک الأفهام، اول، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة، 1414 ق.

شهیدی، مهدی، حقوق مدنی (6)، سوم، تهران: انتشارات مجد، 1384.

شیخ طوسی، محمد­بن­حسن، المبسوط، دوم، تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء آثار الجعفریة، 1388.

صائمی، علی­اصغر «الشروط الابتدائیة فی الفقه والقانون المدنی» مصطفى ربیعی، فقه اهل البیت (علیهم­السلام)، سال 1428 ق، شماره­ی 45،77ـ102.

همو، شروط ابتدائی در فقه و بررسی ماده 10 قانون مدنی، مجله­ی الهیات و حقوق، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، شماره‌های 9 و 10، پاییز و زمستان 1382،77ـ104.

صادقی­نشاط، امیر، حقوق پدیدآورندگان نرم‌افزارهای کامپیوتری، اول، تهران: نشر میزان، 1389.

صفایی، سید حسین، حقوق مدنی و حقوق تطبیقی، دوم، تهران: نشر میزان، 1386.

همو، دوره مقدماتی حقوق مدنی، اشخاص و اموال، هفتم، تهران: بنیاد حقوقی میزان، 1387.

طباطبائی­ یزدی، سید محمد کاظم، حاشیة المکاسب (چاپ­ سنگی)، قم: اسماعیلیان، 1378.

همو، العروة الوثقى، اول، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، 1420 ق.

طباطبائی، سید علی، ریاض المسائل، اول، قم: مؤسسه­ی نشر إسلامی، 1419 ق.

علامه­ی حلی، تحریر الأحکام، اول، قم: مؤسسة الإمام­ الصادق (علیه­السلام)، 1420 ق.

همو، تذکرةالفقهاء (چاپ­سنگی)، تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.

فاضل آبی، کشف­الرموز، اول، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، 1410 ق.

فخرالمحققین، محمد­بن­حسن، إیضاح­الفوائد، سیدحسن موسوی کرمانی، علی­پناه اشتهاردی، اول، قم:المطبعة العلمیة، 1387 ق.

قبولی درافشان، سید محمد هادی، مفهوم بیع و تمایز آن از سایر قراردادها در حقوق ایران با بررسی تطبیقی در حقوق انگلیس، اول، تهران: انتشارات شلاک، 1386.

کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی، دوره­ی عقود معین، هفتم، تهران: شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا، 1378.

همو، دوره­ی مقدماتی حقوق مدنی، اموال و مالکیت، دهم، تهران: نشر میزان، 1384.

کلمبه، کلود، اصول بنیادین حقوق مؤلف و حقوق مجاور در جهان، علی­رضا محمدزاده وادقانی، تهران: نشر میزان، 1385.

کلباسی، إبراهیم، منهاج الهدایة، بی­جا، بی‌نا، بی‌تا.

محقق حلی، شرائع الإسلام، دوم، تهران: انتشارات استقلال، 1409 ق.

همو، المختصر النافع، سوم، تهران: مؤسسة البعثة، 1410 ق.

محقق داماد، سیدمصطفی، نظریه عمومی شروط و التزامات در حقوق اسلامی، اول، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی، 1388.

محقق­ کرکی، جامع­ المقاصد، اول، ، قم: مؤسسةآل­البیت (علیهم­السلام) لإحیاءالتراث1411 ق.

همو، رسائل الکرکی، اول، قم: مکتبة المرعشی النجفی، 1409 ق.

محمدی، پژمان، ماهیت و اثر قراردادهای بهره‌برداری از حقوق مؤلف، فصلنامه­ی مدرس علوم انسانی، دوره­ی 12، شماره­ی 3،1387، 145ـ191.

همو، قراردادهای حقوق مؤلف، اول، تهران: مؤسسه­ی انتشارات دادگستر، 1386.

موسوی بجنوردی، سیدحسن، القواعدالفقهیة، اول، قم: نشر الهادی، 1419 ق.

موسوی، سیدرضا، حق تألیف در حقوق اسلامی، مجله­ی مطالعات اسلامی، شماره­ی 64، تابستان 1383،123ـ166.

میرزای­ قمی، ابوالقاسم، جامع ­الشتات، اول، تهران:انتشارات­ کیهان، 1371.

نایینی، محمد حسین، کتاب المکاسب و البیع، محمد تقی آملی، اول، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، 1413 ق.

همو، منیةالطالب، موسی خوانساری، اول، ، قم: مؤسسة النشر الإسلامی1418 ق.

نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام، دوم، تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1366.

القانون المدنی المصری.

قانون ترجمه و تکثیر کتب و نشریات و آثار صوتی مصوب 1352.

قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم‌افزارهای رایانه‌ای 1379.

قانون حمایت از حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان مصوب 1348.

قانون حمایة حقوق الملکیة الفکریة.

قانون مدنی ایران

Code de la propriété intellectuelle.

Code de l'industrie cinématographique.

Code du cinéma et de l'image animée.

Colombet, Claude, propriété littéraire et artistique, Paris, Dalloz, 1976.

Lucas, A. et H.-J., traité littéraire et artistique, Litec, 2^e éd., 2001.

pollaud-dulian, Fréderic, Le droit d'auteure, Paris, Economaca, 2005.