تحلیلی بر تأثیر کاربری اراضی بر هویت بخشی به محله (نمونه موردی: محله تلگرد شهر مشهد)

جغرافیا و توسعه فضای شهری

مقاله 9، دوره 5، شماره 2 - شماره پیاپی 9، اسفند 1397، صفحه 165-179   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gusd.v5i2.70230

نویسندگان

سید مهدی مداحی¹؛ سجاد میرزاآقائی^{* 2}؛ امیررضا رضایی گرگانی¹

¹مؤسسه آموزش عالی خاوران، مشهد

²مؤسسه آموزش عالی خاوران مشهد

چکیده

امروزه کمبود عناصر هویت‌بخش در یک محله منجر به عدم ارتباط بین شهروندان، از بین رفتن تعاملات اجتماعی و درنهایت نیز منجر به از بین رفتن حس تعلق به محیط شهری می‌شود. این عناصر را بر اساس نوع می‌توان شامل عناصر کالبدی- عملکردی و معنایی به‌شمار ‌آورد. بر این اساس مطالعه پیش رو سعی دارد تأثیر کاربری اراضی بر هویت‌بخشی به محله تلگرد واقع در منطقه4 شهرداری مشهد را مورد سنجش قرار دهد. این محله از گذشته به‌عنوان مرکز تولید جارو در شهر مشهد محسوب می‌شده است به گونه‌ای که 150 کارگاه جاروبافی در این محدوده فعالیت داشته‌اند و کلیه نیازهای شهر را تأمین می‌کرده‌اند. روش مطالعه توصیفی- تحلیلی است و شیوه جمع‌آوری داده‌ها مبتنی بر پرسشنامه است. حجم نمونه با استفاده از نرم‌افزار G-Power و با توجه به جمعیت محله (27328 نفر)، 377 نفر برآورد شده است. داده‌ها با نرم‌افزار SPSS و با استفاده از آزمون‌های خی‌دو، فریدمن، تائوبی‌کندال و پیرسون مورد تجزیه‌وتحلیل قرارگرفته‌اند. این مطالعه نشان داد که عناصر هویت محله در شرایط فعلی از نظر ساکنین، کارگاه‌های جاروبافی و کاربری مذهبی (مسجد جوادالائمه) است به گونه‌ای که ارتباط معناداری میان حضور کارگاه‌های جاروبافی، حس تعلق و هویت به محله تلگرد وجود دارد. این درحالی است که تعداد این کارگاه‌ها در شرایط فعلی روبه کاهش است. این کارگاه‌ها امروزه نیز باعث تمایز محله، ایجاد اشتغال و عامل همبستگی اجتماعی در محله شده است. با این که کارگاه‌های جاروبافی برطرف کننده نیاز شهر هستند ولی از نظر هویت‌بخشی فیزیکی نیازمند توجه بیشتر در برنامه‌ریزی‌های شهر و همچنین مرمت می باشند.

کلیدواژه‌ها

کلیدواژه‌ها: هویت؛ کاربری اراضی؛ حس تعلق؛ کارگاه‌های جارو بافی؛ محله تلگرد

مراجع

1. اردشیری، م.، معماریان، غ.ح. (1389). هویت شهری شیراز. شیراز: انتشارات نوید شیراز.

2. آتشین بار، م. (1388). تداوم هویت در منظر شهری. باغ نظر، 6 (12)، 45-56.

3. بهزادفر، م. (1390). هویت شهر، نگاهی به هویت شهر تهران. تهران: مؤسسه نشر شهر.

4. بهزادفر، م.، برین، ع. (1387). ساماندهی هویتی شهر جدید هشت گرد. فصلنامه بین المللی ساخت شهر، 5 (10 و11)، 11-24.

5. پورجعفر، م.ر.، سادات هاشمی دمنه، ل. (1390). پدیدارشناسی هویت و مکان در بافت های تاریخی. فصلنامه مطالعات شهر ایرانی- اسلامی، 1 (3)، 11- 20.

6. پوردیهیمی، ش.، نورتقانی، ع. (1392). هویت و مسکن؛ بررسی ساز و کار تعامل هویت ساکنین و محیط مسکونی. فصلنامه مسکن و محیط روستا، 141، 3- 18.

7. جوادی، م.، بوداغ، م.، مکانی، و. (1394). درآمدی بر مفهوم هویت محیط انسان ساخت به وسیله مؤلفه‌های مکان، فضا و کالبد. فصلنامه مدیریت شهری، 41 (4)، 139- 160.

8. چنگیزی، ن.، احمدیان، ر. (1392). بررسی شاخص‌های هویت فضای شهری در بافت تاریخی نمونه موردی: بازار کرمان. فصلنامه مطالعات شهر ایرانی- اسلامی، 11 (1)، 53- 63.

9. حبیب، ف.، نادری، م.، فروزانگهر، ح. (1387). پرسمان تبعی در گفتمان کالبد شهر و هویت. نشریه هویت شهر، 2 (3)، 13- 23.

10. دویران، ا.، کریمی نژاد، م. (1391). هویت و حس تعلق مکانی در فضاهای عمومی جدید الاحداث شهری نمونه موردی: بوستان نهج البلاغه تهران. فصلنامه هویت شهر، 8 (18)، 81-92.

11. دهخدا، ع.ا. (1334). لغت نامه فارسی، تهران: چاپ مجلس شواری ملی.

12. رضویان، م.ت.، محمدی، ع.، برغمدی، م.، شمس پویا، م.ک. (1393). ارزیابی هویت محله‌های شهری با سنجش حس تعلق به مکان. نمونه موردی: محله چای بویی شهر گنبد کاووس. پژوهش های دانش زمین، 5 (18)، 27-37.

13. سرایی، م.ح.، بهرامی، ف.، مهره کش، ش. (1391). مؤلفه‌های هویت‌بخش محله‌های تاریخی شهر بافت پیرامون مسجد جامع شهر اصفهان. فصلنامه مطالعات شهر ایرانی- اسلامی، 8 (2)، 27-36.

14. شکویی، ح. (1385). اندیشه های نو در فلسفه جغرافیا: فلسفه های محیطی و مکتب های جغرافیا. تهران: انتشارات گیتا شناسی.

15. شماعی، ع.، پوراحمد، ا. (1392). بهسازی و نوسازی شهری از دیدگاه علم جغرافیا. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

16. عمید، ح. (1352). فرهنگ عمید.تهران: انتشارات جاویدان.

17. غراب، ن. (1390). هویت شهری. کرمان: انتشارات سازمان شهرداری ها و دهیاری ها کشور.

18. قاسمی اصفهانی، م. (1390). اهل کجا هستیم؟ هویت‌بخشی به بافت های مسکونی. تهران: انتشارات روزنه.

19. کاشی، ح.، بنیادی، ن، (1392). تبیین مدل هویت مکان- حس مکان و بررسی عناصر و ابعاد مختلف آن نمونه موردی: پیاده راه شهر ری. هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، 18 (3)، 43- 52.

20. لطیفی، غ.ر.، فیضی چشمه گلی، ر. (1394). تبیین و ارزیابی شاخص‌های موثر در هویت شهری نمونه موردی: محله نوغان مشهد. پژوهشنامه خراسان بزرگ، 25-42.

21. معین، م. (1384). فرهنگ فارسی معین. تهران: انتشارات ساحل.

22. میرمقتدایی، م.، طالبی، ژ. (1385). هویت کالبدی شهر: مطالعه موردی تهران. تهران: انتشارات مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن.

23. نصر، ط.، ماجدی، ح. (1392). نگاهی به مقوله هویت در شهرسازی، آرمان شهر، 11(3 و 4)، 269-277.

24. نقی زاده، م. (1386). ادراک زیبایی و هویت شهر در پرتو هویت اسلامی، اصفهان: انتشارات سازمان فرهنگی- تفریحی شهرداری اصفهان.

25. نقی زاده، م. (1392). تحلیل و طراحی فضای شهری. تهران: سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی.

26. نوذری، ح.ع، (1385). نگاهی تحلیلی به روند تحول مفهوم هویت در قالب های سه گانه هویت سنتی، مدرن و پست مدرن، فصلنامه مطالعات ملی، 7 (2) ، 127- 148.

27. نوفل، ع.ر.، کلبادی، ع.، پورجعفر، م.ر. (1388)، بررسی و ارزیابی شاخص‌های موثر بر هویت شهری نمونه موردی: محله جلفا. فصلنامه آرمان شهر، 3 (3 و 4)، 57-69.

28. Barton, H., Grant, M., & Guise, R. (2003). Shaping neighborhoods: A guide for health, sustainability and vitality. London/New York: Spoon Press.

29. Choi, B., Park, J. A., & Lee, H. J. (2016). The development of a measurement method for place attachment and its verification with a housing satisfaction measure: A survey of university students about their homes. Journal of Asian Architecture and Building Engineering, 15(2), 193-200.

30. Clarke, D., Murphy, C., & Lorenzoni, I. (2018). Place attachment, disruption and transformative adaptation. Journal of Environmental Psychology, 55(3), 81-89.

31. Gehl, J. (1987). Life between buildings. New York, NY: Van Nostrand Reinhold .

32. Hashemnezhad, H., Akbar, A., Heidari, & P., Hoseini, M. (2013). Sense of place and place attachment. Journal of Architecture and Urban Development, 3(1), 5-12.

33. Hernandez, B., Hidalgo, M. C., Salazar-Laplace, M. E., & Hess, S. (2007). Place attachment and place identity in natives and non-natives. Journal of Environmental Psychology, 27(4), 310-319..

34. Scannell, L., & Gifford, R. (2017). The experienced psychological benefits of place attachment. Journal of Environmental Psychology, 51(2), 256-269.

35. Turnbull, J., Deuter, M., & Bradbery, J. (2007). Oxford Advanced Learner dictionary Oxford, England: Oxford University Press.

36. Ujang, N., Kozlowski, M., & Maulan, S. (2018). Linking place attachment and social interaction: Towards meaningful public places. Journal of Place Management and Development, 11(1), 115-129.

37. Wester-Herber, M. (2004). Underlying concerns in land-use conflicts: The role of place-identity in risk perception. Environmental Science and Policy, 7(2), 109-116.