سکه‌های دارالضرب طاوس در اَبَرکوه (اَبَرقوه)

تاریخ و فرهنگ

مقاله 6، دوره 51، شماره 1 - شماره پیاپی 102، اردیبهشت 1398، صفحه 117-148   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jhc.v51i1.83595

نویسندگان

محمدجعفر اشکواری^{* 1}؛ سید علی علوی نیا ابرقویی²؛ فاطمه السادات علوی نیا ابرقویی²؛ نازنین براتی²

¹دانشگاه زنجان

²-

چکیده

توجه ایلخانان مغول (حکـ : 653 ـ736ق) به مسیرهای بازرگانی و احیای ساختار اقتصادی رشد و رونق تجاری را به همراه داشت. در این ساختار جدید اَبَرکوه (اَبَرقوه) در مسیر راه‌های ارتباطی عراق عجم با فارس، شبانکاره، کرمان، خراسان و خوزستان قرار می‌گرفت و به همین دلیل، وارد عرصۀ رقابت‌های سیاسی و اقتصادی شد. در چنین وضعی دارالضرب این شهر با نام طاوس برآمد. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد ضرب سکه در این دارالضرب از اوایل دورۀ ایلخانان آغاز شد و تا اوایل دورۀ صفوی ادامه یافت. سکه‌های دارالضرب طاوس تک فلزی نبود و سکه‌های طلا، نقره و مس با عناوین «طاوس»، «مدینة طاوس» و «اَبَرقوه» در آن ضرب می‌شد. طرح، نوشته‌ها و مضامین مذهبی پشت و روی سکه‌ها متناسب با نظام پولی حاکم در هر یک از سلسله‌ها تغییر می‌یافت و از همین روست که مضامین شیعی و سنی، خط فارسی، عربی، اویغوری و چینی در این سکه‌ها دیده می‌شود.

کلیدواژه‌ها

اَبَرکوه (اَبَرقوه)؛ دار الضرب طاوس؛ طاوس‌الحرمین؛ سکه‌های مغولی و تیموری

مراجع

ابن حوقل، ابوالقاسم. صورة الارض. بیروت: دارصادر، 1938.

ابن فقیه، احمد بن محمد. البلدان. با تحقیق یوسف الهادی. بیروت، عالم الکتب، 1416ق.

احمدی پیام، رضوان و شهناز احمدی پیام. «نمایش باورهای شیعی بر سکه‌های دورۀ تیموری». پژوهش‌نامۀ تمدن ایرانی، سال اول، ش1 (پاییز 1397): 23ـ53.

اسفزاری، معین‌الدین محمد. روضات الجنات فی اوصاف مدینه هرات. به تصحیح محمد اسحاق. کلکته: دریاسری، 1961.

اسمیت، جان ماسون. «نظام پولی دورهٔ ایلخانان»، تاریخ اجتماعی ـ اقتصادی ایران در دورهٔ مغول، ترجمهٔ یعقوب آژند. تهران: اطلاعات، 1366ش.

اشپولر، برتولد. تاریخ مغول در ایران. ترجمۀ محمود میرآفتاب. تهران: علمی و فرهنگی، 1368ش.

اقبال، عباس. تاریخ مغول از حمله چنگیز تا تشکیل دولت تیمور. تهران: امیرکبیر، 1388ش.

آل داود، سید علی. «ابواسحاق اینجو». در دائرة ‌المعارف بزرگ اسلامی، 161ـ165. تهران: مرکز دائرة ‌المعارف بزرگ اسلامی، 1378ش.

آل داود، سید علی. «آل مظفر». در دائرة‌ المعارف بزرگ اسلامی، 153ـ140. تهران: مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، 1374ش.

بتهکن، علی. «اَبِش خاتون»، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، 575. تهران: مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، 1367ش.

تاکستن و دیگران. تیموریان. ترجمۀ یعقوب آژند. تهران: مولی، 1384ش.

ترابی طباطبایی، سید جمال. «رسم الخط اویغوری و سیری در سکه شناسی». موزۀ آذربایجان، ش6 (1351ش): 8ـ47.

ترابی طباطبایی، سیدجمال. سکه‌های ایلخانی و تیموری. تبریز: ادارۀ کل موزه‌ها، 1347ش.

جامی، نورالدین عبدالرحمن. نفحات الانس من حضرات القدس. به تصحیح مولوی غلام عیسی و ویلیام ناسولیس و عبدالحمید مولوی، هند: کلکته، مطبعه لیسی، بی‌تا.

حافظ ابرو. زبدة التواریخ. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی،1380ش.

خواندمیر، غیاث الدین. تاریخ حبیب السیر. تهران: خیام، 1380ش.

رضازادۀ لنگرودی، رضا. «آق قویونلو». در دایرة المعارف بزرگ اسلامی، 502ـ516. تهران: مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، 1383ش.

رضایی باغ‌بیدی، حسن. سکه‌های ایران در دورۀ اسلامی از آغاز تا برآمدن سلجوقیان. تهران: سمت، 1393ش.

رفیعی علامرودشتی، علی، «ابرقو». در دایرة المعارف بزرگ اسلامی، 559ـ562. تهران: مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، 1374ش.

روملو، حسن بیگ. احسن التواریخ. به‌تصحیح عبدالحسین نوائی. تهران: چاپخانه حیدری، 1357ش.

زارع ابرقویی، احمد. «ضرورت مرمت کتیبه سردر ورودی مسجد بیرون ابرکوه». چیدمان، سال چهارم، ش10 (تابستان 1394): 85ـ87.

ستوده، حسینقلی. تاریخ آل مظفر. تهران: دانشگاه تهران، 1385ش.

سرافراز، علی‌اکبر و فریدون آورزمانی. سکه‌های ایران. تهران: سمت، 1380ش.

سرافرازی، عباس، «گرایش‌های سیاسی ـ مذهبی ایلخانان براساس مسکوکات ایلخانی 651ـ756ق». پژوهش‌های تاریخی، شمارۀ پیاپی 5، شمارۀ 1 (بهار 1389): 47ـ66.

سمرقندی، کمال الدین عبدالرزاق. مطلع سعدین و مجمع بحرین. به تحقیق عبدالحسین نوایی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1383ش.

سیدی، سید محمد. «ابوالقاسم بابر». در دایرة المعارف بزرگ اسلامی، 15ـ17. تهران: مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، 1367ش.

شرفی، محبوبه. «نظام ضرب سکه و مبادلات پولی در عصر ایلخانی». پژوهش‌های تاریخ ایران و اسلام، شمارۀ 19 (پاییز و زمستان، 1395): 144ـ121.

شریعت زاده، سید علی اصغر. سکه‌های ایران زمین؛ مجموعۀ سکه‌های موسسۀ کتابخانه و موزۀ ملی ملک از دورۀ هخامنشی تا پایان دورۀ پهلوی. تهران: پازینه، 1390ش.

عقیلی، عبدالله. دارالضرب های ایران در دورۀ اسلامی. تهران: بنیاد موقوفات محمود افشار یزدی، 1377ش.

علا الدینی، بهرام. سکه‌های ایران دورۀ گورکانیان (تیموریان). تهران: ناشر پازینه 1397ش.

علا الدینی، بهرام. سکه‌های ایران دورۀ ایلخانان مغول. تهران: برگ نگار، 1397ش.

علا الدینی، بهرام. سکه‌های ایران دورۀ ایلخانان مغول. تهران: برگ نگار، 1397ش.

علا الدینی، بهرام. سکه‌های ایران: از انقراض ایلخانان مغول تا استیلای تیمور گورکان. تهران: برگ ‌نگار، 1396ش.

علوی نیا ابرقویی، سید علی. تاریخچۀ آل‌طباطبا و شرح سادات ابرکوه. یزد: اندیشمندان یزد،1392ش.

علیزاده مقدم، حمیدرضا. پژوهشی در سکه‌های الجایتو: هشتمین ایلخان مغول. تهران: پازینه، 1388ش.

فیضی، فرزاد و دیگران. «تاثیر باورها و آموزه‌های شیعی بر تزئینات سکه‌های دورۀ صفوی». جندی‌شاپور، سال دوم، ش8 (زمستان 1395): 13ـ23.

قاسمی حسینی گنابادی، محمدقاسم. شاه‌اسماعیل‌نامه. به تقدیم، تصحیح و تحشیۀ جعفر شجاع کیهانی. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، 1387ش.

قائینی، فرزانه. سکه‌های صفویه (سکه شناسی). تهران: انتشارات پازینه، 1380ش.

قوچانی عبدالله. بررسی کتیبه‌های بناهای یزد. تهران: پژوهشکدۀ زبان و گویش، 1383ش.

قیصری، ابراهیم. «فرهنگوارۀ القاب و عناوین بزرگان و مشایخ صوفیه»، جستارهای ادبی، ش65 (بهار 1363): 597ـ642.

کاتب یزدی، احمد بن حسین. تاریخ جدید یزد. به کوشش ایرج افشار. تهران: امیرکبیر، 1386ش.

کتبی، محمود. تاریخ آل مظفر. تهران: امیرکبیر، 1364ش.

کریمی، امیرحسین. «بازخوانی اسناد تاریخی پیرامون سر در نظام الملکی ابرکوه». هنر و معماری: پژوهش هنر دانشگاه هنر اصفهان، سال دوم، ش4 (پاییز و زمستان 1391): 45ـ60.

گدار، آندره. آثار ایران. ترجمۀ ابوالحسن سروقد مقدم. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی،1371ش.

مدرس زاده ابرقویی، سیدعلی. شناخت ابرقو و قدمت آن. اصفهان: خدمات فرهنگی جهاد دانشگاهی، 1377ش.

مستوفی، حمدالله. نزهة القلوب. به کوشش محمد دبیرسیاقی. قزوین: حدیث امروز، 1381ش.

معلم یزدی، معین الدین محمد. مواهب الهی در تاریخ آل مظفر. به‌تصحیح و مقدمۀ سعید نفیسی، تهران: کتابخانۀ اقبال، 1326ش.

مؤلف ناشناس. عالم آرای شاه اسماعیل. به‌تحقیق اصغر منتظرصاحب، تهران: علمی و فرهنگی، 1384ش.

میرخواند، محمد بن خاوند شاه. روضة الصفا فی سیرة الانبیاء و الملوک و الخلفاء. به‌تصحیح جمشید کیانفر، تهران: اساطیر، 1385ش.

همدانی، رشید الدین فضل‌الله. تاریخ مبارک غازانی. به‌تحقیق کارلیان، هرتفرد: استفن اوستین، 1940.

واله اصفهانی قزوینی، محمدیوسف. خلد برین؛ تاریخ تیموریان و ترکمانان. به‌کوشش میرهاشم محدث، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1379ش.

وثیق، منصوره. سیر دینار در تاریخ پولی ایران. تهران: ستوده، 1387ش.

ویلبر، دونالد. معماری اسلامی ایران در دورۀ ایلخانان. ترجمۀ عبدالله فریار. تهران: علمی و فرهنگی، 1365ش.

یاراحمدی، مهدی. «سکه‌های دورۀ مغول». رشد آموزش تاریخ، ش38 (بهار 1389): 39ـ42.

Blair, Sheila S. “the coins of the later ilkhanids: mint organization, regionalization, and urbanism”, Museum Notes, vol.27 (American Numismatic Society, 1982): 221-230.

Diler, Ömer. Ilkhans: Coinage of the Persian Mongols. Istanbul: Turkuvaz Kitapçilik Yayincilik Limited Şirketi, 2006.