تحلیل پایداری حمل‌ونقل شهر مشهد با استفاده از روش جاپای بوم‌شناختی

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 2، دوره 3، شماره 3 - شماره پیاپی 11، آذر 1393، صفحه 93-106   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geo.v3i3.29413

نویسندگان

محمد رحیم رهنما؛ فهیمه عبادی نیا^*

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

این مقاله با هدف ارزیابی توان اکولوژیک منابع، برای مصارف حمل‌ونقل درون‌شهری شهر مشهد در قیاس با ظرفیت زیستی موجود، تلاش دارد تنگناها و محدودیت‌های حمل‌ونقل پایدار را مشخص کند. روش به کار گرفته‌شده در این پژوهش، «جاپای بوم‌شناختی » است که رابطه بین «میزان مصرف و تولید ضایعات به‌وسیله انسان‌ها» و «تولید منابع و جذب ضایعات به‌وسیله طبیعت» را نشان می‌دهد. محاسبه جاپای بوم‌شناختی برای بخش حمل‌ونقل در مشهد نشان داد که این شهر با مصرف بیش از 35 میلیون گیگاژول انرژی در سال برای برطرف ساختن نیاز به سوخت مصرفی در حمل‌ونقل، رقمی معادل 497554 تن کربن تولید می‌کند و معادل سرانه بوم‌شناختی آن به ازای هر 100 گیگاژول در یک هکتار 11/0 هکتار برای هر فرد است؛ یعنی در حال حاضر (سال 1391) جمعیت 3 میلیون نفری مشهد 359341.82 هکتار زمین بوم‌شناختی برای مصرف کنونی انرژی در بخش حمل‌ونقل استفاده می‌کنند. این رقم حدود 10 برابر بیش از وسعت کلان‌شهر مشهد است؛ بنابراین به‌کارگیری راهکارهایی برای کاهش جاپای بوم‌شناختی و وسعت اراضی پشتیبان از جمله تقویت گزینه‌های حمل‌ونقل عمومی ضروری است.

کلیدواژه‌ها

جاپای بوم‌شناختی؛ حمل‌ونقل پایدار؛ مصرف انرژی؛ کلان‌شهر مشهد

مراجع

بانک جهانی؛ 2002. شهرهای در حرکت مروری بر استراتژی حمل‌ونقل شهری. ترجمه: حمید قاسمی هنری. هادی شاهی و سمیرا بهرام زاده. نیکو نشر.

سازمان حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری مشهد؛ 1384. دومین آمارنامه حمل‌ونقل شهر مشهد. پاییز.

سازمان حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری مشهد؛ 1391. هشتمین آمارنامه حمل‌ونقل شهر مشهد. پاییز.

سازمان حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری مشهد. بهنگام سازی مطالعات جامع حمل‌ونقل مشهد، ساخت، پرداخت و اعتبار سنجی مدل‌های برآورد میزان مالکیت خودرو بر اساس سال پایه اردیبهشت 1389.

ساسان پور، فرزانه؛ 1390. مبانی پایداری توسعه کلان‌شهرها با تأکید بر کلان‌شهر تهران. ناشر: مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران.

فروزنده، کاظم؛ 1385. مقایسه آلودگی زیست‌محیطی ناشی از مصرف سوخت در دو بخش حمل‌ونقل جاده‌ای و ریلی. راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران. مرکز تحقیقات. گروه مطالعات اقتصادی.

موتین، کلیف؛ 2005. ابعاد سبز طراحی شهری. ترجمه: کاوه مهربانی. انتشارات پردازش و برنامه‌ریزی شهری (وابسته به شهرداری تهران)1386.

Brown. D., and et al., 2008. Use of ecological foot printing to explore alternative transport policy scenarios in an Irish city-region. Transportation Research Part D 13. pp. 315-322.

Barret, J.,Scott, A.,Vallack, H., 2001. The Ecological Footprint of Passenger Transport in Merseyside. Stockholm Environment Institute – York. 7p

Chambers, N., and Kevin L., 2001. .Ecological Footprint Analysis: towards a sustainability indicator for Business. London. 15 p.

Guangqing C., and Stone, B., 2011. Sustainable Transport Planning: Estimating The Ecological Footprint Vehicle in Future Years Journal Of Urban Planning And Development. Vol. 31, No. 3, pp. 170-180

Gudmundsson, H., Hojer, M., 1996. Sustainable development principles and their implications for transport. Ecological Economics 19, 269–282.

Meadows, d., Randers, J., 1992. Boyond the Limits. Chelsea Green Publishing co, Post Mills. Vermont, USA.

Moughtin, C., 2005. Green Dimensions of Urban Design. Translation: mehrabani, k Processing and urban planning publisher, affiliated to Tehran municipal. pp 79-81.

Municipality of Mashhad., 2012. A Handbook Statistics of Mashhad 2011 -Assistance Planning and Development.

Odum, H.T., 1994. Ecological and General Systems, revised edition. University of Colorado Press. Bulder.

Organization for Economic Cooperation and Development., 2004. Environmentally Sustainable Transport. OECD, Paris.

Organization of transport and traffic of Mashhad municipality., 2005. the second Handbook Statistics of Transportation in Mashhad.

Organization of transport and traffic of Mashhad municipality., 2011. the eighth Handbook Statistics of Transportation in Mashhad.

Organization of Transportation and Traffic of Mashhad Municipality., 2010. Mashhad updated comprehensive studies of transportation, construction, and validation of models to estimate payments based on the level of car ownership.

Royal Commission on Environmental Pollution., 1997. Twentieth Report, Transport and Environment Development. Since 1994,Cm.3752,London: Stationary Office.

Sasanpour, F., 2011 .Principles of Sustainable Development of Metropolitan with Emphasis on Tehran Metropolis, Publisher: Center for the Study and Planning of Tehran.

The World Bank., 2002. Cities on the Move, A Word Bank Urban Transport Strategy Review Translating: Honary Ghassemi, H.,Bahramzadeh, s.,shahi,H., Nico Publishing, 2011.

Wackernagele, M., 2003 .owards a sustainable London: Reducing the Capital Ecological Footprint, WSP Environmental Ltd natural strategies LIS, London.

Wackernagel, M., Rees, W.E., 1996. Urban ecological footprints: why cities cannot be sustainable – and why they are the key to sustainability.

Environmental Impact Assessment Review 16, 223–248.

Whittaker,R. H., 1975. Communities and Ecosystems, MacMillan Publishing NewYork.

Wilson, J., 2005. Ecological Footprints of Canadian Municipalities and Regions. The Canadian Federation of Canadian Municipalities. 8p.

WWF International., 2012. Living Planet Report, Biodiversity, Biocapasity and Better Choices. 38p.