مطالعه ارتباط رسانه‌های جهانی اینترنت، موبایل و ماهواره با میزان پایبندی جوانان به هویت ملی و دینی

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقاله 4، دوره 14، شماره 2 - شماره پیاپی 30، اسفند 1396، صفحه 141-170   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jss.v14i2.60467

نویسندگان

کمال کوهی^{* 1}؛ امین نواختی مقدم²

¹دانشگاه تبریز

²دانشگاه محقق اردبیلی

چکیده

هویت در جامعۀ مدرن سیالیت، درهم‌آمیختگی و بی‌ثباتی زیادی دارد. این سیالیت و بی‌ثباتی در اغلب موارد ناشی از رسانه‌های جهانی؛ یعنی رسانه‌های مدرن ارتباطی و اطلاعاتی است. هدف اصلی در تحقیق حاضر، مطالعۀ تأثیر رسانه‌های نوین جهانی‌شدن بر هویت دینی و ملی جوانان و نوجوانان و چالش‌های آن محسوب می‌شود. این کار یک مطالعۀ پیمایشی بوده و جمع‌آوری داده‌ها با استفاده از پرسش‌نامه انجام شده است. جامعة آماری این تحقیق جوانان و نوجوانان شهر تبریز بودند که بالغ بر 454589 نفر هستند. از این تعداد، براساس فرمول کوکران، 400 نفر برای مطالعه انتخاب شدند. روش نمونه‌گیری تحقیق، نمونه‌گیری خوشه‌ای و تصادفی بوده است. برای تجریه‌وتحلیل داده‌ها از نرم‌افزارSPSS نسخۀ 21 استفاده شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد کسانی که از اینترنت، ماهواره و موبایل استفاده می‌کنند، هویت دینی و ملی آن‌ها ضعیف‌تر از کسانی است که از این رسانه‌ها استفاده نمی‌کنند. رسانه‌های نوین؛ یعنی اینترنت، ماهواره و موبایل تأثیر منفی و معنی‌داری بر میزان پای‌بندی به مؤلفه‌های هویت ملی جوانان و نوجوانان دارند. در این میان، تأثیر میزان استفاده از شبکه‌های ماهواره‌ای بر میزان پای‌بندی به هویت دینی معنی‌دار و منفی بوده است و بقیۀ رسانه‌ها تأثیر معنی‌داری ندارند.

کلیدواژه‌ها

هویت؛ رسانه‌های جهانی؛ هویت دینی و ملی؛ جوانان و نوجوانان

مراجع

1. ابوالحسنی، ر. (1387). مؤلفه‌های هویت ملی با رویکردی پژوهشی. سیاست، 1 (38)، 22-4.

2. بختیاری، ح و فرخی، ح. (1391). بررسی رابطۀ برنامه‌های شبکه‌های ماهواره‌ای تلویزیونی و هویت دینی جوانان. پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، 15 (20)، 72-55.

3. برک، ل. (1386). روانشناسی رشد. (ی. محمدی، مترجم). جلد دوم. تهران: نشر ارسباران.

4. پاستر، م. (1377). عصر دوم رسانه‌ها. (غ. صالحیار، مترجم). تهران: نشر مؤسسه ایران.

5. جوادی یگانه، م. ر.، عزیزی ج. و انصاری، م. ر. (1392). رسانه‌های جمعی جهانی و هویت دینی در جوانان شهر شیراز. جامعه‌شناسی نهادهای اجتماعی، 1 (1)، 102-83.

6. حاجیانی، ا. (1379). تحلیل جامعه‌شناختی هویت ملی در ایران و طرح چند فرضیه. مطالعات ملی، 5 (2)، 228-193.

7. حافظ‌نیا، م. ر.، کاویانی راد م.، کریمی‌پور، ی. و طاهرخانی، م. (1385). تأثیر جهانی‌شدن بر هویت ملی. ژئوپلیتیک، 3 و 4 (2)، 21-1.

8. دهستانی م.، زاده‌محمد، ع. و محمدی، س. (1391). بررسی میزان دینداری و ارتباط آن با سبک‌های هویتی دانشجویان. علوم رفتاری، 2 (6)، 179-171.

9. ذکایی، م. س. و خطیبی، ف. (1385). اینترنت و تغییرات هویتی: پژوهشی در میان کاربران جوان حرفه‌ای. مطالعات فرهنگی و ارتباطات، (7)، 203-165.

10. رابرتسون، ر. (1382). جهانی‌شدن. (ک. پولادی، مترجم). تهران: نشر ثالت.

11. ربانی، ع.، ربانی خوراسگانی، ر. و حسنی، م. (1388). رسانه‌های جمعی و هویت ملی (مطالعۀ موردی: دانشجویان دانشگاه اصفهان). پژوهش‌های ارتباطی، 2 (16)، 93-65.

12. ربانی، ع.، یزدخواستی، ب.، حاجیانی، ا. و میرزایی، ح. (1388). رابطۀ هویت ملی و قومی در بین دانشجویان آذری، کرد و عرب دانشگاه‌های دولتی ایران. مطالعات ملی، (3)، 158-137.

13. ربیعی، ع. (1387). رسانه‌های نوین و بحران هویت. مطالعات ملی، 36 (9)، 176-149.

14. رفعت جاه، م. و شکوری، ع. (1387). اینترنت و هویت اجتماعی. مجلۀ جهانی رسانه (نسخۀ فارسی)، (5)، 74-57.

15. رمضانی، ر. (1381). مقایسۀ نوع هویت دانش‌آموزان پیش‌دانشگاهی استفاده‌کننده از ماهواره و شبکه‌های خارجی تلویزیون و دانش‌آموزان غیراستفاده‌کننده. پایان‌نامۀ منتشرنشدۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت مدرس. تهران، ایران.

16. سراج زاده، ح. و پویافر، م. (1388). دینداری و نظم اجتماعی، آزمون همبستگی دینداری با احساس آنومی و انحراف در میان دانشجویان نمونه. نشریۀ دانشکده ادبیات و علوم انسانی، 63 (16)، 105-71.

17. سفیری، خ. و نعمت‌الهی، ز. (1391). جهانی‌شدن و هویت دینی با تأکید بر تفاوت‌های جنسیتی. مطالعات اجتماعی و روانشناختی زنان، 10 (3)، 66-39.

18. شرفی، م. (1385). بحران هویت فرهنگی در ایران و پیامدهای آن. روانشناسی و علوم تربیتی، 36 (3و4)، 60-45.

19. شریف‌زاده، ح.، میرمحمدتبار، س. ا. و سهرابی م. (1393). بررسی نقش استفاده از فناوری‌های نوین بر هویت دینی دانش‌آموزان. پژوهش در مسائل تعلیم وتربیت اسلامی، 22 (23)، 125-103.

20. طاهری‌کیا، ح. (1391). حلول شر در ابژه‌های فرهنگی (مطالعۀ موردی: اینترنت در قالب تحلیل شبکۀ اجتماعی فیسبوک). انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 8 (29)، 180-161.

21. الطائی، ع. (1378). بحران هویت قومی در ایران. تهران: نشر شادگان.

22. عباسی قادری، م. (1386). بررسی رابطۀ استفاده از اینترنت و هویت دینی کاربران. ره‌آورد نور، (36)، 198-173.

23. عدلی‌پور، ص.، قاسمی، و.، میرمحمدتبار، س. ا. (1393). تأثیر شبکۀ اجتماعی فیسبوک بر هویت فرهنگی جوانان شهر اصفهان. تحقیقات فرهنگی ایران، 7 (1)، 28-1.

24. عزیز‌الدین، م. (1384). بررسی نقش اینترنت در باورهای دینی جوانان در بین دانشجویان شهرستان سمنان. پایان‌نامۀ منتشرنشدۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه سمنان. سمنان، ایران.

25. علوی، س.، هاشمیان، ک. و جنتی‌فرد، ف. (1387). مقایسۀ هویت و سلامت روان در دانشجویان استفاده‌کننده از اینترنت و محیط‌های مجازی دانشگاه تهران. تحقیقات علوم رفتاری، 6 (1)،35-27.

26. علیزاده اقدم، م. ب.، شیری م. و اوجاقلو، س. (1389). نقش‌آموزش در ارتقای شاخص‌های هویت ملی. تحقیقات فرهنگی ایران، 3 (1)، 206-181.

27. فرهمند، م. (1387). دختران و کاربرد اینترنت. مطالعات راهبردی زنان، (11)، 170-135.

28. کازنو، ژ. (1370). جامعه‌شناسی وسایل ارتباط جمعی. (ب. ساروخانی و م. محسنی، مترجمان). تهران: اطلاعات.

29. کاستلز، ا. (1380). عصر اطلاعات. (ح. چاوشیان، مترجم). چاپ اول. جلد دوم. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

30. کوثری، م.، جوادی یگانه، م. ر. و خیرخواه، ط. (1385). کاربرد تلفن همراه برای کاربران ایرانی. انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 2 (7)، 226-205.

31. کوهی، ک. (1389). تأثیر رسانه‌های نوین بر هویت اجتماعی نوجوانان و جوانان استان آذربایجان شرقی. طرح تحقیقاتی سازمان ملی جوانان. تبریز: شعبۀ استان آذربایجان شرقی.

32. گرگی، ع. (1385). اینترنت و هویت. مطالعات ملی، 7 (1)، 70-52.

33. گیدنز، آ. (1379). جهان رهاشده. (ع. ا. سعیدی و ی. حاجی عبدالوهاب، مترجمان). تهران: علم و ادب.

34. گیدنز، آ. (1387). تجدد و تشخص. (ن. موفقیان، مترجم). چاپ چهارم. تهران: نشر نی.

35. گیدنز، آ. (1388). جامعه‌شناسی. (ح. چاوشیان، مترجم). تهران: نشر نی

36. معینی‌علمداری، ج. (1384). هویت و مجاز: تأثیر هویتی اینترنت. مطالعات ملی، 6 (4)، 124-107.

37. مهدیزاده، ش. و عنبرین، ز. (1388). بررسی رابطۀ میزان و نحوۀ استفاده از اینترنت و هویت فرهنگی جوانان. انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 5 (17)، 28-1.

38. نوابخش م.، هاشم‌نژاد ف. و زادشم‌پور و. (1389). بررسی آثار اینترنت و موبایل در تغییر هویت جوانان 29-15 سال استان مازندران. جامعه‌شناسی مطالعات جوانان، 1 (1)،170-145.

39. Bechhofer, F.D, Kiely, R. & Stewart, R. (1999).Constructing national identity: Arts and landed elites in Scotland. Sociology, 33(3), 515 -534.

40. Berger, H. & Ezzy, D. (2009). Mass media and religious identity: A case study of young witches. Journal for the Scientific Study of Religion, 48(3), 501- 514.

41. Castello, E. (2009). The nation as a political stage: A theoretical approach to television fiction and national identities. The International Communication Gazette, 71(4), 303-320.

42. Chan, B. (2005). Imagining the homeland: The Internet and diastolic discourse of nationalism. Journal of Communication Inquiry, 29, 336-368.

43. Cohen, A. (1996). Personal nationalism: A Scottish view of some rites, Rights and wrongs. American Ethnologist, 23, 1-14.

44. Cramer, P. (2004). Identity change in adulthood: The contribution of defense mechanisms and life experiences. Journal of Research in Personality, 38, 280- 316.

45. Ester, P. & Henk V. (2003). Debating civil society: On the fear for civic decline and hope for the internet alternative. International Sociology, 18, 659-680.

46. Fortunate, L. (2001). The mobile phone: An identity on the move. Personal and Ubiquitous Computing, 5(2), 85-98.

47. Glin, L. (1997). Media and identity. Psychological Bulletin, 108, 450- 499.

48. Khroul, V. (2015). Religious identity of Russian internet users: Attitudes towards God and Russian Orthodox church. Studies in Russian, Eurasian and Central European New Media, 14, 133-143.

49. Lechner, F. J. (2007). Redefining national identity: Dutch evidence on global patterns. International Journal of Comparative Sociology, 48(4). 355-368.

50. Mohammadi, R. (2015). Study the relation between religious education and the addiction to the on-line social networks among the high school students. Technical Journal of Engineering and Applied Sciences, 5, 489-493.

51. Scott, J. (2006). Social theory: Central issues in sociology. London: Sage.

52. Tutt, D. (2005). The living room mobile performances of a teenager: A study of situated mobile phone activity in…. The International Journal of Research into New Media Technologies, 11(2), 58-75.

53. Valkenburg, P. M. & Jochen, P. (2008). Adolescents’ identity experiments on the internet consequences for social competence and self-concept unity. Communication Research, 35(2), 208-231.