عوامل محیطی مؤثر بر تحولات ساختاری نقاشی نوگرای ایران (1357ـ1390ش)

تاریخ و فرهنگ

مقاله 11، دوره 51، شماره 2 - شماره پیاپی 103، دی 1398، صفحه 244-215   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jhc.v51i2.82106

نویسندگان

سید علی سیدانی^{* 1}؛ اصغر کفشچیان مقدم²؛ سید محسن علوی نژاد³؛ محمد درویشی⁴

¹دانشجوی دکتری پژوهش هنر دانشگاه هنر اصفهان

²دانشیار دانشگاه تهران

³استادیار دانشگاه هنر اصفهان

⁴استادیار دانشکده هنر دانشگاه نیشابور

چکیده

ساختار و ظاهر هر اثر نقاشی، علاوه بر بازتاب روحیات درونی هنرمند، می‌تواند از عوامل محیطی اثر پذیرد؛ عواملی که گاه با مؤلفه‌های اجتماعی آمیخته و گاه از رویدادهای سیاسی زمانه اثر پذیرفته است. با توجه به دگرگونی ساختار نقاشی نوگرای ایران در سال‌های 1357ـ1390ش این مسئله مطرح می‌شود که چه عوامل محیطی بر ساختار و گرایش‌های مختلف آثار نقاشان نوگرای ایران اثر گذاشته است؟ به نظر می‌رسد متغیرهایی چون رویدادهای اجتماعی، سیاسی و فرهنگی و همچنین سرعت تغییر شکل ارتباطات، در تحولات ساختاری آثار نقاشی نوگرای ایران در هر دهه مؤثر بوده است. از این رو، در این پژوهش، متغیرهای محیطی ـ فرهنگی در کنار ساختار آثار هر دهه تحلیل و بررسی شده است. نتایج این پژوهش که به روش توصیفی ـ تحلیلی انجام شده، نشان می­دهد که عوامل محیطی در دو گروه کلی عوامل داخلی و خارجی جای می‌گیرد. عوامل داخلی مشتمل است بر تغییر شرایط اجتماعی و فرهنگی حاکم بر هر دوره مانند انقلاب اسلامی و جریان انقلاب فرهنگی، برگزاری جشنواره‌ها، انتشار مجله‌های هنری، گسترش اطلاعات الکترونیکی، شکل‌گیری و توسعۀ روزافزون نگارخانه‌ها، گرایش فزایندۀ جوانان به هنر و رشد آموزشگاه‌ها و عوامل خارجی نیز مشتمل است بر حضور نسبتاً چشمگیر هنرمندان ایرانی در جشنواره‌های بین‌المللی، فروش آثار هنری ایران در بازارهای جهانی، دعوت از هنرمندان خارجی و سفرهای خارجی هنرمندان ایرانی. در مجموع، به نظر می‌رسد که دگرگونی ساختار نقاشی ایران در این دوره، بیش از پیش، تحت تاثیر رویکردهای جدید هنر در غرب قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها

نقاشی نوگرای ایران؛ ساختار و سبک نقاشی؛ عوامل محیطی؛ جریان‌های فرهنگی

مراجع

آدامز، لوری. روش­شناسی هنر. ترجمۀ علی معصومی. تهران: نظر، 1394ش.

 

آغداشلو، آیدین. گفتارها وگفت­وگوهای دیگر. کرمان: فانوس، 1382ش.

 

آیت­اللهی، حبیب­الله. مبانی نظری هنرهای تجسمی. تهران: سمت، 1389ش.

 

افسریان، ایمان. درجستجوی زمان نو. تهران:حرفۀ هنرمند، 1395ش.

 

آلیاتوف، م. تاریخچۀ کمپوزیسیون نقاشی. ترجمۀ نازلی اصغرزاده، تهران: دنیای نو، 1372ش.

 

پاکباز، رویین. نقاشی ایران از دیرباز تا امروز. تهران: نارستان، 1379ش.

 

پاکباز، رویین. دایرة المعارف هنر. تهران:فرهنگ معاصر، 1395ش.

 

تقی‌زادگان، معصومه، محمدرضا مریدی و اعظم راودراد. «تحلیلی بر بازنمایی زن در نقاشی معاصر ایران». زن در توسعه و سیاست (پژوهش زنان)، دورۀ 8، شمارۀ 1 (پیاپی: 28) (1389ش): 125ـ141.

 

جنسن، چارلز. تجزیه و تحلیل آثار هنرهای تجسمی. ترجمۀ بتی آواکیان. تهران: سمت، 1395ش.

 

جل، آلفر. هنر و عاملیت. ترجمۀ احمد صبوری. تهران: متن، 1390ش.

 

زنده‌دل، سیامک. تحولات تصویری هنر ایران. تهران: نظر، 1395ش.

 

فلدمن، ادموند بورک. تنوع تجارب تجسمی. ترجمۀ پرویز مرزبان. تهران: سروش، 1378ش.

 

کشمیرشکن، حمید. هنر معاصر ایران: ریشه‌ها، دیدگاه‌های نوین. تهران: نظر، 1394ش.

 

گودرزی، مرتضی (دیباج). جست­وجوی هویت در نقاشی معاصر ایران‌. تهران: علمی و فرهنگی، 1380ش.

 

گودرزی، مرتضی (دیباج). نقاشی انقلاب هنر متعهد اجتماعی دینی در ایران. تهران: متن، 1387ش.

 

مجابی، جواد. نود سال نوآوری در هنر تجسمی ایران. تهران: پیکره، 1395ش.

 

مریدی، محمدرضا. گفتمان‌های فرهنگی و جریان‌های هنری ایران. تهران: دانشگاه هنر و نشر آبان، 1397ش.

 

ملکی، توکا. هنر نوگرای ایران. تهران: نظر، 1388ش.

 

هریس، جاناتان. مفاهیم کلیدی تاریخ هنر.ترجمۀ پرویز علوی. تهران: پشوتن، 1392ش.

 

هنری‌مهر، زهرا. زن از منظر نقاشان معاصر. رساله دکتری در رشتۀ پژوهش هنر، دانشگاه الزهراء (س) تهران، 1385ش.

 

David Laure, Stephen Pentak, Design Basics (San Diego: Harcourt Brace, 2000), 20-110.