بررسی ژئوشیمی کانی سازی جیوه و تأثیر زیست محیطی آن بر منطقه طوره، باختر شهرستان خوی

زمین شناسی اقتصادی

مقاله 4، دوره 3، شماره 2 - شماره پیاپی 5، بهمن 1390، صفحه 183-192   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/econg.v3i2.11446

نویسندگان

علی امامعلی پور^* ؛ جعفر عبدالهی شریف

ارومیه

چکیده

در ناحیه طوره واقع در شمال غرب شهرستان خوی، کانی سازی جیوه در ارتباط با یک سیستم دگرسانی گرمابی نوع لیستونیتی روی داده است. زون دگرسانی جیوه دار در یکی از سرشاخه های رودخانه الند قرار گرفته و حدود 4/0 کیلومترمربع گسترش دارد. تنها ترکیب یافت شده از جیوه در این منطقه، سولفید جیوه (سینابر) است که به فرم رگه- رگ چه ای نهشته شده است. بررسی ژئوشیمیایی نشان می دهد که توزیع جیوه در زون دگرسانی تغییرپذیری زیادی دارد و مقادیر آن در دامنه 36/0 تا 10500 گرم در تن در نوسان است. میانگین عیار جیوه در زون دگرسانی ppm300 است، اگرچه در رگه های کانه دار میانگین آن به 35/0 درصد می رسد. با توجه به کلارک جیوه در پوسته زمین، این عنصر به میزان بیش از 3750 برابر در کل زون دگرسانی و به میزان بیش از 46000 برابر در رگه های کانه دار غنی شدگی و تمرکز پیدا کرده است. بر اساس ژئوشیمی کانیهای سنگین رسوبات آب راهه ای، پراکندگی کانه سینابر تحت فرآیندهای هوازدگی فیزیکی و انتقال تا فاصله دست کم 7 کیلومتری از زون دگرسانی در آبراهه پایین دستی آن روی داده است. غلظت جیوه در نمونه های گرفته شده از آبهای سطحی و زیرزمینی کمتر از g/lµ 1/0است. در مقایسه با داده های موجود از غلظتهای جیوه در مناطق معدنی دیگر دنیا و با در نظر گرفتن حد مجاز آلودگی آبهای آشامیدنی، می توان گفت که آبهای این منطقه از نظر جیوه آلودگی پیدا نکرده اند. بنابراین، با وجود گستردگی زون ناهنجار در ناحیه طوره، این زون نتوانسته است به عنوان یک منبع آلوده کننده محیط زیست از نظر جیوه عمل کند. به نظر می رسد که به دلیل حضور جیوه در ترکیب پایدار سولفید جیوه، امکان خروج جیوه در نتیجه تخریب این کانی فراهم نشده است.

کلیدواژه‌ها

خوی؛ طوره؛ لیستونیت؛ جیوه؛ ژئوشیمی؛ کانی سازی؛ محیط زیست

مراجع

[1] United states environment protection agency, 1997, Mercury study report to congress, vol.1.

[2] Laznicka P., "Emiricalmetallogeny", Elsevier scince pub1985.

[3] امامعلی پور ع.،"فلززایی جیوه در سنگهای لیستونیتی گستره افیولیتی خوی"، بیست و دومین گردهمایی علوم زمین، سازمان زمین شناسی کشور، تهران، بهمن ماه 82.

[4] امامعلی پور ع.، عبدالهی شریف ج.، حسنی پاک ع.، صحرایی ف.، "اکتشاف جیوه تیپ خان گلی چالدران"، شرکت مهندسین مشاور کاوشگران, 1382.

[5] امامعلی پور ع.، "بررسی ژئوشیمی کانی سازی جیوه و تأثیر زیست محیطی آن در منطقه طوره، باختر شهرستان خوی فلززایی ذخایر معدنی در گستره استان آذربایجان غربی"، طرح مصوب حوزه پژوهشی دانشگاه ارومیه,1390.

[6] MasonB., Moore C. B., "Principles of geochemistry", John Willey and sons 4th Ed1982.

[7] Horvat M., Jereb V., Logar M., Fajon V., Miklavcic V., "The impact of mercury mining on the environment and on human health in the wider"Idrija region, Slovenia 2002.

[8] Gemici U., Oyman T., "The influence of the abondanedKalecik Hg mine on water and stream sediments (Karaburun, Izmir, Turkey)", The science of the total environment, Elsevier 2003.

[9] http:// water-research.net (2010).

[10] مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران، "ویژگیهای آب آشامیدنی"، استاندارد شماره 1053، چاپ چهارم1387.