قاعده مشرقیه «نور و ظلمت» و نظریه اشراقی «معاد»

جستارهایی در فلسفه و کلام

مقاله 6، دوره 44، شماره 1، تیر 1391   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/philosophy.v44i1.6297

نویسنده

طاهره کمالی‌زاده^*

چکیده

«قاعده مشرقیه» مورد اعتقاد حکمای فارس و مبنای حکمت نوری ایشان که سهروردی در صدد احیاء آن است، عبارت است از اصل نور و ظلمت؛ جایگاه این قاعده در حکمت اشراق به عنوان حکمتی بحثی ـ ذوقی و فلسفه‌ای نور ـ محور و با توجه به اینکه نور در این حکمت رمز «آگاهی» و «خودآگاهی» است، موجب شده است «علم» مدار حکمت اشراق قرار گیرد و دغدغه حکیم اشراقی نیز چیزی جز تحقق «علم اشراقی» نیست. این پژوهش با روش تحلیل محتوا و تأویل به تفسیر و رمزگشایی متون اشراقی می‌پردازد و این نتایج حاصل می‌شود که:1-در این نظام حکمی معرفت چون اصلی است که سایر مباحث از آن نشأت می‌گیرد و به آن منتهی می‌شود .2- لذت نیز در این نظام امری جدای از معرفت نیست.3- معاد اشراقی نیز همچون ادراک و لذت بر اساس اصل مشرقی «نور و ظلمت» تحلیل می‌شود؛ لذا درجات نفوس پس از رهایی از صیصیه ظلمانی بر اساس میزان بهره‌مندی از انوار معرفت و یا درجه وابستگی و علاقه به ظلمات برزخ تعیین و تبیین می‌شود.

کلیدواژه‌ها

حکمت اشراق؛ قاعده مشرقیه؛ نور و ظلمت؛ معرفت اشراقی؛ ادراک؛ معاد؛ لذت؛ الم