جایگاه کرامت انسان در فرایند استنباط احکام

فقه و اصول (Fiqh va uṣūl)

مقاله 2، دوره 45، شماره 3 - شماره پیاپی 94، مهر 1392، صفحه 25-41   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/fiqh.v0i0.11374

نویسندگان

حسین حقیقت پور^{* 1}؛ حسین ناصری مقدم²

¹دانشجوی دکترای فقه و مبانی حقوق دانشگاه فردوسی مشهد

²دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

با تصویب اعلامیه جهانی حقوق بشر در سال 1948، کرامت انسان به عنوان مبنای مهمی برای تبیین و تدوین حقوق انسان به طور جدی پا به عرصه‌ متون حقوقی و قانونی گذاشت به طوری که امروزه بسیاری از کشورها از جمله جمهوری اسلامی ایران، قوانین اساسی خود را بر مبنای کرامت انسان تدوین می‌کنند.
مقاله حاضر در پی بررسی جایگاه کرامت انسان در فرایند استنباط احکام و حقوق اسلامی است. نگارنده بر آن است که «صیانت کرامت انسان» به خوبی می‌تواند به عنوان یکی از مقاصد عام شریعت، در کانون یک قاعده فقهی قرار بگیرد و مستند و محصِّل برخی از فتاوای فقهی خصوصاً در صحنه روابط بین الملل باشد.

کلیدواژه‌ها

کرامت انسان؛ حقوق بشر؛ مقاصد شریعت؛ هتک حرمت

مراجع

قرآن کریم

نهج البلاغه

ابن جوزی، سبط، ایثار الانصاف فی آثار الخلاف، دار السلام، قاهره، چاپ اول، 1408ق

ابن کثیر القرشی، ابوالفداء اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، مکتبة المعارف، بیروت، چاپ سوم، 1401ق

ابوزهره، محمد، اصول الفقه، دارالفکرالعربی، قاهره، بی‎تا.

انصاری، مرتضی بن محمد امین، المکاسب المحرمة، کنگره بین المللی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، قم، چاپ اول، 1415ق.

ایازی، سید محمد علی، ملاکات احکام و شیوه های استکشاف آن، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، چاپ اول، 1386

بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، بنیاد بعثت، تهران، چاپ اول.، 1416ق

بکرو، کمال الدین جمعه، حکم الإنتفاع بالاعضاء البشریة و الحیوانیة، نشر دار الخیر، بیروت، 2001 م.

الجبعی العاملی، شهید ثانی، زین الدین بن علی، الروضة البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، کتابفروشی داوری، قم، چاپ اول ،1410ق

_______، مسالک الأفهام الی تنقیح شرائع الاسلام، موسسه المعارف الاسلامیة، قم، 1413

جزیری، عبدالرحمن، الفقه علی المذاهب الاربعة و مذهب اهل البیت، دارالثقلین، بیروت، 1419

جعفری، محمد تقی، تحقیق در دو نظام حقوق جهانی بشر، دفتر خدمات حقوقی بین المللی جمهوری اسلامی ایران، تهران، چاپ اول، 1370.

جمعی از نویسندگان، مجموعه آثار همایش بین المللی امام خمینی و قلمرو دین (1)، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران،1386.

جوادی آملی، عبدالله، روابط بین الملل در اسلام، مرکز نشر اسراء، قم، چاپ اول، 1388.

________، حق و تکلیف در اسلام، مرکز نشر اسراء، قم، چاپ دوم، 1385.

________، زن در آیینه ی جلال و جمال، مرکز نشر اسراء، قم، چاپ سیزدهم، 1385.

________، فلسفه ی حقوق بشر، مرکز نشر اسراء، قم، 1375، چاپ اول.

حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، موسسه آل البیت، قم، 1409، چاپ اول.

رحیمی نژاد، اسمعیل، کرامت انسانی در حقوق کیفری، بنیاد حقوقی میزان، تهران، 1387

الزرعی، ابوعبدالله محمد بن ابی بکر، احکام اهل الذمة، دار ابن حزم، بیروت، چاپ اول، 1418ق

السرخسی، ابوبکر محمد بن ابی سهل، المبسوط، دار المعرفة، بیروت، چاپ اول ،1406ق

الشربینی، محمد الخطیب، مغنی المحتاج، دار الفکر، بیروت، چاپ سوم، 1407ق

الشوکانی، محمدبن علی، نیل الاوطار من احادیث سید الأخیار، دار الجیل، بیروت،1973م

طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، دفتر انتشارات اسلامی، قم، 1417ق

فضل الله، سید محمد حسین، الاستنساخ؛ جدل العلم و الدین و الاخلاق، دار الفکر، دمشق، 1997م.

________، تفسیر من وحی القرآن، دار الملاک للطباعة و النشر، بیروت، 1419ق

فیض، علیرضا، مبادی فقه و اصول، موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، تهران، 1382

الکاسانی، علاء الدین، بدائع الصنائع، دار‌الکتاب العربی، بیروت، چاپ سوم، 1982م

کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، دارالکتب الاسلامیة، تهران، چاپ چهارم، 1407ق

مراغی، عبدالفتاح، العناوین الفقهیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1417ق

المرغینانی ابوالحسین، علی بن ابی بکر، الهدایه شرح البدایه، المکتبه الاسلامیه، بیروت.

مصباح یزدی، محمد تقی، نظریه حقوقی اسلام، موسسه پژوهشی امام خمینی، قم، 1386

مصطفوی، سید محمد کاظم، مائة قاعدة فقهیة، دفتر انتشارات اسلامی، قم، 1421ق

مطهری، مرتضی، نظام حقوق زن در اسلام، انتشارات صدرا، قم، چاپ هشتم، 1357

مکارم شیرازی، ناصر، القواعد الفقهیة، مدرسه امام امیر المومنین، قم، چاپ سوم، 1411ق

منتظری، حسینعلی، رساله استفتائات، قم، چاپ اول.

موحدی فاضل لنکرانی، محمد، القواعد الفقهیة، مرکز فقهی ائمه اطهار، قم، چاپ اول،1420ق.

_________، توضیح المسائل (المحشی)، دفتر انتشارات اسلامی، قم، 1420ق

_________، کتاب الطهارة، موسسه تنظیم ونشر آثار امام، تهران، 1384

موسوی خویی، سید ابوالقاسم، موسوعة الامام الخویی، موسسة إحیاء آثار الامام الخویی، 1417ق.

مهر‌پور، حسین، حقوق بشر در اسناد بین المللی، انتشارات اطلاعات، تهران، 1374

نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، داراحیاء التراث العربی، بیروت.

نراقی، مولی احمد، عوائد الایام فی بیان قواعد الاحکام، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1417ق

نوری، میرزا حسین، مستدرک الوسائل ومستنبط المسائل، موسسه آل البیت، بیروت، 1408ق

وحید بهبهانی، محمد باقر، الحاشیة علی مدارک الاحکام، موسسه آل البیت، قم، چاپ اول.