تأملاتی پیرامون شرط‌بودن اسلام در وصی

فقه و اصول

مقاله 6، دوره 45، شماره 3 - شماره پیاپی 94، مهر 1392، صفحه 105-122   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/fiqh.v0i0.10220

نویسندگان

عباس کلانتری خلیل آباد^{* 1}؛ طاهر علیمحمدی²؛ اردوان ارژنگ³

¹استادیار دانشگاه یزد

²استادیار دانشگاه ایلام

³استادیار دانشگاه یاسوج

چکیده

در بسیاری از ابواب فقهی، اسلام به عنوان شرط صحت یا جواز عمل قرار داده شده است. یکی از مهمترین این موارد که بر آن ادعای اجماع شده، وصایت است. در این مقاله، ابتدا ادله مشهور فقها بر عدم صحت وصیت به کافر، در صورتی که موصی‌علیه مسلمان باشد، مورد بررسی قرار می‌گیرد و در نهایت به روشی اجتهادی امکان صحت چنین وصیتی در برخی موارد اثبات می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

وصی؛ اسلام؛ شرط طریقی؛ شرط موضوعی (واقعی)

مراجع

قرآن کریم

آملی، میرزا محمد تقی، مصباح الهدی فی شرح العروة الوثقی، چاپ اول، تهران، چاپخانه مؤلف، 1380ق.

ابن عابدین، محمد امین، حاشیة رد المختارعلى الدر المختار، بیروت، دار الفکر، 1415ق.

ابن زهرة الحلبی، حمزة بن علی الحسینی، غنیة النزوع إلى علمی الاصول و الفروع، چاپ اول، قم، مؤسسه امام صادق علیه السلام، 1417ق.

امام خمینی، روح اللَّه، تحریر الوسیلة، چاپ دوم، النجف الاشرف، مطبعة الاداب، 1390ق.

أنصاری، مرتضى بن محمد أمین، کتاب النکاح، چاپ اول، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، 1415ق.

____________ رسالة فی الوصایا، همانجا، 1415 ق.

بجنوردی، حسن ، القواعد الفقهیة، چاپ اول، قم، نشر هادی، 1419ق.

___________ منتهی الاصول، چاپ اول، قم، کتابفروشی بصیرتی، بی تا.

بحرانی، یوسف‏ بن احمدبن ابراهیم، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، چاپ اول، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه، 1405ق.  

بحر العلوم، محمد بن محمد تقی، بلغة الفقیه، چاپ چهارم، تهران، منشورات مکتبة الصادق، 1403ق.

بروجردى، آغا حسین طباطبائی ، تقریرات ثلاث، چاپ اول، قم، مؤسسة النشر الإسلامی ، 1413ق.

بصری بحرانی، زین الدین شیخ محمد أمین، کلمة التقوی، چاپ سوم، قم، سید جواد وداعی، 1413ق.

جزیرى، عبد الرحمن، الفقه على المذاهب الاربعة و مذهب أهل البیت علیهم السلام، چاپ اول، بیروت، دار الثقلین، 1419ق.

حرّ عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، چاپ اول، قم، موءسسه آل البیت علیهم السلام، 1409ق.

حلّى، یحیى بن سعید، الجامع للشرائع، چاپ اول، قم، مؤسسة سید الشهداء العلمیة، 1405ق.

حیدری، سید علی نقی، اصول الاستنباط، چاپ اول، قم، شورای مدیریت حوزه علمیه، 1412ق.

خوانساری، سید أحمد، جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، چاپ دوم، قم، موسسه اسماعیلیان، 1405ق.

خویی، سید أبوالقاسم‏ ، منهاج الصالحین (للخوئی)، چاپ بیست و هشتم، قم، نشر مدینة العلم، 1410ق.

روحانى قمّی، سید صادق حسینی ، فقه الصادق علیه السلام، چاپ اول، قم، دار الکتاب - مدرسه امام صادق(ع)، 1412ق.

سبزواری، سید عبد الأعلی، مهذّب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، چاپ چهارم، قم، موسسه المنار - کتابخانه آیة اللّه سبزواری، 1413ق.

سبزواری، محمد باقر بن محمد مؤمن، کفایة الاحکام( کفایة المقتصد و کفایة المعتقد)، چاپ اول، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1423ق.

سیستانی، سید على حسینى، منهاج الصالحین (للسیستانی)، چاپ پنجم، قم، دفتر حضرت آیة الله سیستانى، 1417ق.

شهید اول، شمس الدین محمد بن مکی عاملى، الدروس الشرعیة، چاپ دوم، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، 1417ق.

شهید ثانی، زین الدین بن علی بن أحمد عاملی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة( با تعلیقات سید محمد کلانتر)، چاپ اول، بیروت، دار احیاء التراث العربى، 1403ق.

___________ ، مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام، 13، چاپ اول، قم، مؤسسة المعارف الاسلامیه، 1413ق.

صدوق، ابن بابویه، شیخ ابى جعفر محمد ، علل الشرائع، قم، مکتبة الداوری، 1386ق.

___________ ، عیون أخبار الرضا(ع)، چاپ اول، تهران، نشر جهان، 1378ق.

___________ من لا یحضره الفقیه، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، 1413ق.

طباطبایى، سید محمد حسین، المیزان فى تفسیر القرآن، چاپ پنجم، قم، دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ مدرسین حوزه علمیه قم، 1417 ق.

طباطبائی، سید علی ، ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل،چاپ اول، قم، مؤسسة آل البیت(ع)لإحیاء الثراث، 1404ق.

طباطبایی حکیم، سید محمد سعید، منهاج الصالحین، چاپ اول، بیروت، دار الصفوة، 1415ق.

طباطبایى قمّى، سید تقى، مبانی منهاج الصالحین، چاپ اول، قم، منشورات قلم الشرق، 1426ق.

طباطبائى یزدی، سید محمد کاظم‏ ، سؤال و جواب( تنظیم دکتر مصطفى محقق داماد)، چاپ اول، تهران، مرکز نشر علوم إسلامی، 1415ق.

طبرى، ابو جعفر محمد بن جریر، جامع البیان فى تفسیر القرآن، چاپ اول، بیروت، دار المعرفه، 1412

طوسی، محمد بن حسن ، الخلاف، چاپ اول، قم، مؤسسة النشرالاسلامی، 1407ق.

____________ ،المبسوط فی فقه الامامیة، چاپ سوم، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، 1387ق.

____________ ، تهذیب الاحکام، چاپ چهارم، تهران، دار الکتب الإسلامیة، 1407ق.

____________، التبیان فى تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربى، بی تا.

علامه حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء(ط – الحدیثه)، چاپ اول، قم، مؤسسة آل البیت (ع) لإحیاء التراث،  1414ق.

___________ ، تذکرة الفقهاء (ط - القدیمة)، چاپ اول، قم، مؤسسه آل البیت (ع)، 1388ق.

__________، مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، چاپ دوم، قم، مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین، 1413ق.

فاضل مقداد، جمال الدین ابوعبدالله‏ ، التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، چاپ اول، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، 1404 ق.

فخر المحققین، محمد بن حسن، إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، چاپ اول، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1387ق.

کلینی، محمد بن یعقوب ، الکافی، چاپ چهارم، تهران، دار الکتب الإسلامیة، 1407ق.

مؤمن قمی، شیخ محمد، مبانی تحریر الوسیلة، چاپ اول، موسسه تنظیم ونشر آثار امام خمینی، 1419ق.

محقق کرکی، على بن حسین عاملى، جامع المقاصد فی شرح القواعد، چاپ دوم، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، 1414ق.

محقق حلّی، ابو القاسم نجم الدین جعفر، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، چاپ دوم، قم، مؤسسه إسماعیلیان،  1408ق.

__________، المختصر النافع فی فقه الامامیة، چاپ ششم، قم، مؤسسة المطبوعات الدینیة، 1418ق.

مفید، بن محمد بن نعمان ، المقنعة،چاپ اول، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید،  1413ق.

نجفی (صاحب جواهر)، شیخ محمدحسن بن باقر ، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، چاپ هفتم، بیروت، انتشارات دار احیاء التراث العربی، 1404ق.

نراقی، أحمد بن محمد مهدی ، مستند الشیعة فی أحکام الشریعة، چاپ اول، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، 1415ق.

نراقی، محمد بن أحمد، مشارق الاحکام، مؤتمرالمولى مهدی و أحمد النراقیین،چاپ دوم، 1422ق.