تحلیلی بر مکان‌یابی پایانه مسافربری روستایی در شهرها با استفاده از روش ترکیب خطی وزنی (WLC) و مدل الکترا (مطالعه موردی: شهر مشکین‌شهر)

جغرافیا و توسعه فضای شهری

مقاله 5، دوره 6، شماره 1 - شماره پیاپی 10، شهریور 1398، صفحه 81-101   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gusd.v6i1.67423

نویسندگان

هادی حکیمی؛ زهرا رضازاده؛ رقیه عسکرنژاد^*

دانشگاه تبریز

چکیده

یکی از عناصر خدمات شهری، پایانۀ مسافربری است. پایانه‌ها به‌عنوان مفصل ارتباطی جاده‌های برون‌شهری و درون‌شهری، مانع تردد اتوبوس‌ها به داخل شهرها می‌شوند و ازاین‌رو در بهبود وضعیت ترافیک و مدیریت سفرها نقشی سازنده ایفا می‌کنند. در شهر مشکین‌شهر به دلیل عدم وجود پایانه برای سرویس‌دهی به روستاهای مستقر در اطراف شهر، وسایط نقلیه مسافرکش که خیابان‌ها را اشغال می‌نمایند، باعث به وجود آمدن نابسامانی‌هایی از قبیل بار ترافیکی و مشکلات ناشی از آن شده است. به همین منظور این شهر به‌عنوان پایه مطالعاتی باهدف دستیابی به مناسب‌ترین مکان جهت استقرار مطلوب پایانه مسافربری انتخاب‌شده است. نوع تحقیق موردنظر بر اساس هدف، کاربردی و ازنظر ماهیت و روش، علی محسوب می‌شود. در این مقاله با استفاده از معیارهای مناسب (نزدیکی به جاده‌های اصلی، دسترسی به معابر اصلی شهر، سازگاری، دسترسی به تأسیسات و تجهیزات، مدل رقومی ارتفاع، شیب، فاصله از رودخانه، قیمت زمین و تراکم جمعیت) لایه‌های موردنظر در محیط Arc Map آماده‌سازی شده و با اعمال وزن‌های حاصل از فرایندهای وزن دهی در نرم‌افزار Expert Choice به روش AHP در یک مدل فراهم آمده و سپس این لایه‌ها در محیط نرم‌افزار IDRISI استانداردسازی شدند. طبق نقشه خروجی سه پهنه به‌عنوان پهنه‌های مناسب به دست آمد. برای رتبه‌بندی این پهنه‌ها از مدل الکترا استفاده گردید؛ بدین‌صورت رتبه برتر که به‌عنوان گزینه اول مطرح‌شده است در قسمت شمالی شهر که نزدیک‌ترین دسترسی را به جاده اصلی دارد انتخاب گردید. گزینه‌های دوم و سوم نیز به‌عنوان اولویت‌های بعدی در قسمت‌های جنوب غربی شهر قرار دارد.
 
 

کلیدواژه‌ها

الکترا؛ تحلیل سلسله مراتبی؛ پایانه‌ها؛ شهر مشکین‌شهر؛ مکان‌یابی؛ منطق فازی

مراجع

1. اصغرپور، م. ج. (1387). تصمیم‌گیری چند معیاره. تهران: موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.

2. افصحی، ا.، ابراهیمی، ع.ا.، و عسگری پور، م. (1391). ارائه مدل مکان‌یابی پایانه‌های اتوبوس بین‌شهری با استفاده از روش P-Median (مطالعه موردی شهر تهران). تهران: دوازدهمین کنفرانس مهندسی حمل‌ونقل و ترافیک ایران

3. امینی‌نژاد، س.ر.، و افتخاری، ق. (1389). مقدمه‌ای بر برنامه‌ریزی حمل‌ونقل شهری (رشته جغرافیا). تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.

4. پورابراهیم، خ. (1389). مکان‌یابی ترمینال بین‌شهری (مطالعه موردی: شهر تسوج). پایان نامه جهت اخذ مدرک کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور استان تهران.

5. پورمحمدی، م.ر. (1382). برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری. تهران: انتشارات سمت.

6. سعیدی، ع. (1382). روابط شهر و روستا و پیوندهای روستایی-شهری. فصلنامه جغرافیا، 1 (1)، 91-71.

7. سلیمانی کرمانی، م.ر.، و مزرعه، س. (1393). مکان‌یابی پایانه‌های مسافربری برون‌شهری با استفاده از مدل بهینه‌سازی چند معیاره در شهر تهران. پژوهش‌نامه حمل‌ونقل، 11 (1)، 72-55.

8. فرضی، ا. (1382). مکان‌یابی پایانه شهرستان شهریار. دهمین کنفرانس دانشجویی مهندسی عمران. تهران. دانشگاه امیرکبیر (پلی تکنیک تهران). عمران.

9. مرکز آمار ایران. (1395). نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن. مرکز آمار ایران. www.amar.org.ir.

10. موسوی، م.، ابرازی، ر.، و تشکری هاشمی، م. (1392). بررسی تعریف و ویژگی‌های اساسی پایانه‌ها و ارائه روش مکان‌یابی پایانه مبتنی بر تعیین میزان انحراف از جامعه نرمال. تهران: سیزدهمین کنفرانس بین‌المللی مهندسی حمل‌ونقل و ترافیک.

11. مهندسین مشاور بانیان. (1380). طرح جامع شهر مشکین‌شهر. تهران: شورای عالی شهرسازی و معماری.

12. نوچیان، آ.، و رفیعیان، م. (1389). ارائه الگوی مناسب مکان‌یابی پایانه‌های مسافربری برون‌شهری. مشهد: دومین کنفرانس برنامه‌ریزی و مدیریت شهری.

13. Al-Shalabi, M. A., Mansor, S. B., Ahmed, N. B., & Shiriff, R. (2006, October). GIS based multicriteria approaches to housing site suitability assessment. Paper presented at XXIII FIG Congress, Shaping the Change, Munich, Germany.

14. Djenić, A., Radojičić, N., Marić, M., & Mladenović, M. (2016). Parallel VNS for bus terminal location problem. Applied Soft Computing, 42, 448-458.

15. Dufaux, F. (2008). Birth announcement.justice spatial/spatial justice. Retrieved from https://www.jssj.org/wp-content/uploads/2012/12/JSSJ1-0en2.pdf

16. Görener, A., Toker, K., & Ulucay, K. (2012). Application of combined SWOT and AHP: a case study for a manufacturing firm. Procedia-social and Behavioral Sciences, 58, 1525-1534.

17. Hu, Y. C. (2009). Bankruptcy prediction using ELECTRE-based single-layer perceptron. Neurocomputing, 72(13-15), 3150-3157.

18. Lin, C. C., & Lin, S. W. (2016). Two-stage approach to the intermodal terminal location problem. Computers and Operations Research, 67, 113-119.

19. Lin, C. C., Chiang, Y. I., & Lin, S. W. (2014). Efficient model and heuristic for the intermodal terminal location problem. Computers & Operations Research, 51, 41-51.

20. Lynch, K. (2005). Rural-Urban Interaction in the developing world. London, England: Routledge.

21. Malczewski, J. (1999). GIS and multi criteria Decision Analysis. New York, NY: John Wiley and sons Inc.

22. Schilling, D. A. (1980). Dynamic location modeling for public‐sector facilities: A multicriteria approach. Decision Sciences, 11(4), 714-724.

23. Semih, T., & Seyhan, S. (2011). A multi-criteria factor evaluation model for gas station site selection. Evaluation, 2(1), 12-21.

24. Sörensen, K., & Vanovermeire, C. (2013). Bi-objective optimization of the intermodal terminal location problem as a policy-support tool. Computers in Industry, 64(2), 128-135.

25. Sörensen, K., Vanovermeire, C., & Busschaert, S. (2012). Efficient metaheuristics to solve the intermodal terminal location problem. Computers and Operations Research, 39(9), 2079-2090.

26. Valizadeh Kamran, Kh., & Shahabi, H. (2009). Necessities of GIS usage in urban water management at the time of natural accidents (Case study: Saqqez city). Paper presented at International Conference on Geographic Information Systems. Paris, France.

27. Wang, X., & Triantaphyllou, E. (2008). Ranking irregularities when evaluating alternatives by using some ELECTRE methods. Omega, 36(1), 45-63.

28. Zavadskas, E., Viteikienė, M., & Šaparauskas, J. (2007). Sustainable development assessment of cities and their residential districts. Ekologija, 53, 49-54.