پیامدهای فلسفی حرکت جوهری در مسایل نفس وتکامل آن

جستارهایی در فلسفه و کلام

مقاله 6، دوره 44، شماره 2 - شماره پیاپی 89، اسفند 1391، صفحه 126-155   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/philosophy.v44i2.7975

نویسندگان

فاطمه عابدینی^* ؛ عباس جوارشکیان

ایرانی

چکیده

یکی از مهم‌ترین نظریه‌های فلسفی که تأثیر شگرف در برخی مسائل فلسفی بر جای نهاده است نظریه حرکت جوهری است. این نظریه، نظریه جامعی است که منظری جدید بر بسیاری از مسایل فلسفی می‌گشاید، از جمله این مسائل، مسئله حرکت نفس است که صدرا بر خلاف فلاسفه پیشین، آن را از نوع حرکت جوهری (ذاتی) دانست. حرکت جوهری نفس از آن روی مهم است که دارای نتایجی است که اکثر آن‌ها تبیین عقلانی مسائل قبر و قیامت است. آن چه در این مقاله مورد بررسی قرار گرفته است استخراج نتایج مهم این حرکت از قبیل: جسمانیت نفس در ابتدای حدوث، اجتماع حدوث و ابدیت نفس، حل مشکل ثنویت نفس و بدن، تکون تدریجی نفس، اختلاف نوعی انسان‌ها به حسب باطن، اتحاد نفس با عقل فعال، مرگ طبیعی و حق بودن آن، محال بودن تناسخ، انواع تجرد برزخی و عقلانی نفس، بقای نفوس بعد از مرگ، معاد جسمانی، حشر، صراط و خلود کفار در عذاب است.

کلیدواژه‌ها

حرکت جوهری نفس؛ حدوث جسمانی؛ تجرد برزخی؛ تجرد عقلانی

مراجع

آشتیانی، سید جلال‌الدین، شرح حال و آرای فلسفی ملاصدرا، قم، بوستان کتاب، 1387.

آشتیانی، سید جلال‌الدین، شرح بر زاد المسافر ملاصدرا، تهران، انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ایران، 1359.

آشتیانی، سید جلال‌الدین، شرح مقدمه قیصری بر فصوص الحکم، مشهد، انتشارات دانشگاه مشهد، 1385.

ابن‌بابویه، محمد بن علی، معانی الاخبار، تصحیح علی اکبر غفاری، موسسه دارالعلم، قم، 1338.

ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، رساله نفس، مقدمه و حواشی و تصحیح موسی عمید، تهران، انجمن آثار ملی،1331.

ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، اشارات و تنبیهات، شرح خواجه نصیرالدین طوسی، تحقیق کریم فیضی، قم، موسسه مطبوعات دینی،1383.

ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، المبدأ و المعاد، باهتمام عبدلله نوری، موسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک گیل، تهران، 1363.

ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، نجاه من الغرق فی بحر الضلالات، ویرایش محمدتقی دانش پژوه، تهران، انتشارات دانشگاه تهران،1364.

ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا الطبیعیات، تصدیر ابراهیم مدکور، قم، منشورات مکتبه آیه الله مرعشی نجفی،1405.

ارشدریاحی، علی، «استحاله تناسخ درفلسفه اسلامی و اعتقاد به رجعت»، مقالات و بررسیها، دفتر 83، 1386،9-27.

حسن‌زاده‌آملی، حسن، اتحاد عاقل به معقول، چ 1، بی‌جا، انتشارات حکمت، 1404.

سهروردی، شهاب‌الدین یحیی (549-578 ه. ق)، سه رساله از شیخ اشراق، بتصحیح نجفقلی حبیبی، تهران، انجمن فلسفه ایران، 1397.

صدرالدین شیرازی، کتاب العرشیه، تصحیح فاتن محمد خلیل اللبون فولادکار، بیروت، موسسه التاریخ العربی،1420.

صدرالدین شیرازی، مجموعه رسائل فلسفی صدرالمتألهین، تحقیق و تصحیح حامد ناجی اصفهانی، چ 1، تهران، انتشارات حکمت، 1375.

صدرالدین شیرازی، اسرارالایات، مقدمه و تصحیح محمدخواجوی، انجمن اسلامی حکمت و فلسفه، تهران، 1360.

صدرالدین شیرازی، اسفار، بیروت، دار احیا التراث العربی،1410.

صدرالدین شیرازی، الشواهد الربوبیه، با حواشی ملاهادی سبزواری، تعلیق و تصحیح و مقدمه سید جلال الدین آشتیانی، بیروت، موسسه التاریخ العربی، 1423 ه. ق.

صدرالدین شیرازی، تفسیر القرآن‌الکریم، تصحیح محمد خواجوی، قم، انتشارات بیدار، بی‌تا.

صدرالدین شیرازی، مظاهر الالهیه، تحقیق سید جلال‌الدین آشتیانی، قم، موسسه بوستان کتاب، 1387.

صدرالدین شیرازی، مفاتیح الغیب، تعلیقه مولی‌علی نوری و تصحیح محمد خواجوی، چ 1، بی‌جا، موسسه مطالعات‌وتحقیقات فرهنگی انجمن‌اسلامی‌حکمت وفلسفه ایران، 1363.

صدرالدین شیرازی، تفسیر سوره جمعه، ترجمه و تعلیق محمد خواجوی، انتشارات مولی، بی جا، 1363.

طباطبائی، محمدحسین، خلق جدید پایان ناپذیر (رساله قوه و فعل)، ترجمه محمدی گیلانی، چ 1، بی جا، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1364.

طباطبائی، محمدحسین ، نهایه الحکمه، چ 13، قم، موسسه نشر اسلامی، 1416 ه. ق.

مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، چ 3، بیروت، دار احیا التراث‌العربی،1403.

مصباح‌یزدی، محمدتقی، شرح اسفار (بخش نفس) جزء دوم، تحقیق و نگارش محمد سعیدی مهر، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1380.

مطهری،مرتضی، مقالات فلسفی، تهران، انتشارات حکمت  1369.