بررسی فقهی و حقوقی حق حبس زوجه در صورت احراز اعسار زوج

فقه و اصول

مقاله 2، دوره 45، شماره 4 - شماره پیاپی 95، بهمن 1392، صفحه 29-43   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/fiqh.v0i0.11582

نویسنده

حکیمه شاهدی علی آباد^*

محقق و پژوهشگر فقه و حقوق اسلامی

چکیده

در وجود حق حبس برای زوجه، در نکاح شکی نیست یعنی زوجه حق دارد در صورتی که مهر معجل باشد تا دریافت تمام مهر از تمکین امتناع نماید، سؤالی که پیش می‌آید این است که محدودة این حق حبس تا کجاست آیا مصداق آن تنها تمکین خاص است یا شامل تمکین عام هم می‌شود؟
اگر زوجی نسبت به پرداخت مهریه، معسر باشد و نتواند مهریه را به صورت یک‌جا بپردازد و به دستور دادگاه آن را به صورت اقساط بپردازد عده‌ای معتقدند با دریافت اولین قسط، دیگر زوجه حق حبس ندارد در حالی که برخی این نظر را نپذیرفته‌اند و این مسئله در مورد مهریه‌های سنگینی که پرداخت قسطی آن، سال‌ها به طول می‌انجامد مشکل‌ساز شده است. در این تحقیق دیدگاه فقها و علماء را در این مسائل مورد بررسی قرار می‌دهیم.

کلیدواژه‌ها

زوجه؛ زوج؛ مهریه؛ حق حبس؛ اعسار

مراجع

ابن ادریس حلی، محمد بن منصور، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین قم، چاپ دوم، 1410 ق.

ابن قدامه، عبدالله بن احمد، المغنی، بیروت، دار الکتاب العربی، بی‌تا.

اراکی، محمد علی، توضیح المسائل، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، 1371.

__________، کتاب النکاح، قم، نور نگار، چاپ اول، 1419 ق.

ارباطی، بابک، مجموعه نظرهای مشورتی- حقوقی اداره حقوقی قوه قضائیه، تهران، مجد، چاپ سوم، 1386.

امامی، سید حسن، حقوق مدنی، تهران، انتشارات اسلامیة، بی‌تا.

بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة، قم، دفتر انتشارات وابسته به جامعة مدرسین، چاپ اول، 1405 ق.

پورنوری، مجموعه کامل آراء وحدت رویه دیوان عالی کشور (حقوقی – کیفری) کاربردی، بی‌جا، انتشارات خرسندی، چاپ اول، 1388.

حر عاملی، محمد‌بن حسن، تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام، چاپ اول، 1409 ق.

الخطیب الشربینی، محمد، مغنی المحتاج، بی‌جا، دار احیاء التراث العربی، 1377 ق.

خمینی، سید روح الله، تحریر الوسیلة، قم، مؤسسة مطبوعات دارالعلم، چاپ اول، بی‌تا.

دسوقی، شمس الدین محمدبن عرفه، حاشیة الدسوقی، بی‌جا، دار احیاء الکتب العربیة، بی‌تا.

زنجانی، سید موسی، کتاب نکاح، قم، مؤسسه پژوهشی رای پرداز، چاپ اول، 1419ق.

سبزواری، سید عبد الأعلی، مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، قم، مؤسسة المنار، چاپ چهارم، 1413 ق.

شایگان، سید علی، حقوق مدنی، قزوین، انتشارات طاها، چاپ اول، 1375.

شهید ثانی، زین الدین‌بن علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (المحشی، کلانتر)، قم، کتابفروشی داوری، چاپ اول، 1410ق.

_________________، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، چاپ اول، 1413 ق.

شیخ طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الامامیة، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، چاپ سوم، 1387 ق.

صفایی، حسین و اسدالله امامی، حقوق خانواده، نکاح و انحلال آن (فسخ و طلاق)، تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، چاپ نهم، 1382.

طاهری، حبیب الله، حقوق مدنی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعة مدرسین حوزة علمیة قم، چاپ دوم، 1418 ق.

طباطبایی حکیم، سید محسن، منهاج الصالحین (المحشی)، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، چاپ اول، 1410 ق.

عاملی، محمد‌بن علی، نهایة المرام فی شرح مختصر شرائع الاسلام، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزة علمیة قم، چاپ اول، 1411 ق.

فاضل هندی، محمد بن حسن، کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعة مدرسین، چاپ اول، 1416 ق.

قانون اساس جمهوری اسلامی ایران.

قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران.

قربان نیا، ناصر، بازپژوهی حقوق زن، تهران، انتشارات روز نو، چاپ اول، 1384.

کاتوزیان، ناصر، دوره مقدماتی حقوق مدنی خانواده، تهران، میزان، چاپ سوم، 1382.

__________، حقوق مدنی خانواده (نکاح و طلاق)، تهران، شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا، چاپ ششم، 1382.

کاسانی، ابوبکر بن مسعود، بدائع الصنائع، پاکستان، المکتبة الحبیبیة، چاپ اول، 1409 ق.

کاشف الغطاء، حسن بن جعفر، انوار الفقاهة- کتاب النکاح، نجف اشرف، مؤسسة کاشف الغطاء، چاپ اول، 1422 ق.

کرکی، علی، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، چاپ دوم، 1414 ق.

مکارم شیرازی، ناصر، احکام بانوان، قم، انتشارات مدرسه امام علی‌بن ابی طالب علیه السلام، چاپ یازدهم، 1428 ق.

____________، استفتائات جدید، قم، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالب علیه السلام، چاپ دوم، 1427 ق.

____________، کتاب النکاح، قم، انتشارات مدرسه علی بن ابی طالب علیه السلام، چاپ اول، 1424 ق.

منتظری، حسینعلی، رساله استفتائات، قم، بی‌نا، چاپ اول، بی‌تا.