تاثیر تغییر کاربری اراضی بر خصوصیات فیزیکی و آبگریزی خاک در مراتع فریدون شهر و جنگلهای لردگان

آب و خاک

مقاله 21، دوره 22، شماره 2، آبان 1387   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jsw.v0i22.1021

نویسندگان

علی اصغر ذوالفقاری^* ؛ محمدعلی حاج عباسی

دانشگاه صنعتی اصفهان

چکیده

چکیده
تغییر در کاربری اراضی مرتع و جنگل سبب هدر رفت کربن آلی، تخریب ساختمان خاک، کاهش هدایت هیدرولیکی و افزایش چگالی ظاهری خاک می‌گردد. تغییر در کاربری اراضی همچنین سبب کاهش نفوذ آب در خاک و افزایش رواناب و فرسایش می‌گردد. از ویژگی‌های فیزیکی برخی از خاک‌ها که رواناب را در مناطقی که این پدیده در آن وجود دارد، افزایش می‌دهد آبگریزی خاک می‌باشد. در این پژوهش نمونه‌برداری از دو عرصه مرتع و جنگل صورت گرفت. هر دو عرصه در 25 سال اخیر تحت تأثیر تغییر کاربری اراضی قرارگرفته‌اند. در هر عرصه، دو کاربری دست خورده و دست نخورده انتخاب شد، سه ایستگاه در هر کاربری و در هر عرصه به‌طور تصادفی انتخاب شد. در این مطالعه تاثیر دو عامل رطوبت خاک و میزان مواد آلی خاک بر آبگریزی خاک مورد بررسی قرار گرفت و آبگریزی خاک به روش زمان نفوذ آب در خاک به‌دست آمد. در این مطالعه یک رابطه مثبت بین مواد آلی خاک و شدت آبگریزی خاک به‌دست آمد. آبگریزی واقعی خاک در دی ماه، که رطوبت خاک حدود 22 -18 درصد بود، در جنگل دست نخورده مشاهده نشد. در حالی که در تیرماه که رطوبت خاک 5 درصد بود، زمان نفوذ آب در خاک درایستگاه 1،2 و 3 و در 5 سانتی متری بالایی خاک به ترتیب 130،50 و 150 ثانیه بود. آبگریزی خاک در جنگل دست خورده و در مرتع (دست خورده و دست نخورده) مشاهده نگردید. تغییر در کاربری اراضی جنگل سبب گردید که خاک‌های آبگریز خاصیت خود را از دست داده و به خاک‌هایی با قابلیت مرطوب شدن تبدیل شوند که البته این پدیده همیشه در تمام موارد صحیح نمی‌باشد. در اثر تبدیل جنگل به زمین کشاورزی کاهش 23، 55، 11 و 40 درصدی به تریبت در مواد آلی خاک، میانگین وزنی قطر خاکدانه‌ها،‌ تخلخل خاک و هدایت هیدرولیکی خاک‌ و در اثر تبدیل مرتع به زمین کشاورزی کاهش 22، 40 و 9 درصدی به ترتیب در مواد آلی خاک، میانگین وزنی قطر خاکدانه‌ها و تخلخل خاک مشاهده گردید. در اثر تغییر کاربری جنگل افزایش 7 درصدی و در اثر تغییر کاربری مرتع افزایش 6 درصدی در چگالی ظاهری خاک مشاهده شد.

واژه‌های کلیدی : کاربری اراضی، مرتع، جنگل، آبگریزی خاک