تأثیر قیمت آب تحت سناریوهای مختلف تخصیص آب بر بهره‫وری اقتصادی الگوی کشت دشت باغملک

آب و توسعه پایدار

مقاله 3، دوره 3، شماره 2 - شماره پیاپی 7، اسفند 1395، صفحه 9-18   

نوع مقاله: مقاله علمی- ترویجی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jwsd.v3i2.48263

نویسنده

رضا لاله زاری^*

دانشگاه تهران

چکیده

قیمت آب در کشاروزی نقش مهمی در مدیریت تخصیص آب ایفا می کند. از این رو استراتژی‬ های بهینه الگوی کشت هنگامی می‬ تواند طراحی شود که تحلیل بهای قیمت آب در یک چهارچوب اقتصادی از پیش تعیین شده مورد توجه قرار گیرد. در مطالعه حاضر یک مدل برنامه‬ ریزی تخصیص بهینه آب در شمال شرقی استان خوزستان که با کمبود آب مواجه است با استفاده از الگوریتم ژنتیک توسعه یافت. بیشینه‬ سازی نسبت سود به هزینه به عنوان تابع هدف توسط یک معادله خطی تعریف شده و فضای امکان پذیر مسأله به وسیله قیود منابع آب، اراضی تحت کشت، سیستم‬ های آبیاری و پارامترهای اقتصادی محدود شد. در برنامه ‬ریزی بهینه توسعه یافته، دسته ‬ای از پاسخ‬ ها جستجو می‬ شود که قابلیت افزایش درآمد خالص الگوی کشت را در شرایط کمبود آب دارند. سه سناریو از قیمت آب شامل 0، 200 و 500 ریال در هر متر مکعب برای مقایسه شاخص ‬های سود خالص به ازای واحد آب مصرفی، کارایی مصرف آب و آب اختصاص یافته به هر محصول در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد با اعمال کم‫آبیاری و افزایش قیمت آب، حجم آب تخصیص یافته و کارایی مصرف آب برای گوجه‫فرنگی به ترتیب 7% و 07/0 کیلوگرم بر مترمکعب افزایش یافته است. علاوه بر آن، این شرایط موجب افزایش سطح زیر کشت گندم و ذرت شده است. تحلیل شاخص‌های ارزیابی نشان داد با افزایش قیمت آب، حجم آب اختصاص یافته به سبزیجات کاهش یافته و در مقابل کارایی مصرف آب و نسبت سود به هزینه حبوبات افزایش می‌یابد.

کلیدواژه‌ها

سود خالص؛ بهینه سازی؛ الگوریتم ژنتیک؛ کمبود آب

مراجع

جلیل‌پیران، ح. 1391. نقش قیمت‌گذاری آب در بخش کشاورزی بر تعادل منابع آب. مجله اقتصادی – ماهنامه بررسی مسائل و سیاست‌های اقتصادی، 2: 119-128.

قاسمیان، س.د.، دریجانی، ع. و حسینی، س.ص. 1392. بررسی اثر حذف یارانه حامل‌های انرژی بر سهم هزینه آب‌بها و قیمت تمام‌شده محصول گندم استان گلستان. نشریه پژوهش آب در کشاورزی، 27(4): 465-473.

آقاپور صباغی، م. 1389. تأثیر قیمت آب بر الگوی کشت زارعین (مطالعه موردی: شهرستان شوشتر). مجله پژوهش‌های ترویج و آموزش کشاورزی، 3(2): 79-94.

قبادی‌نیا، ه.، محقق‌نیا، م.ج. و قبادی‌نیا، م. 1393. تعیین ارزش اقتصادی آب در نهاده‌های کشاورزی و پیشنهاد الگوی کشت بهینه، مطالعه موردی: دشت گلپایگان، شمال غرب استان اصفهان. فصلنامه بین‌المللی منابع آب و توسعه، 2(1): 155-167.

بلالی، ح.، خلیلیان، ص.، احمدیان، م. و ترابی، ص. 1387. آثار تعدیل یارانه انرژی در بخش کشاورزی بر تعادل و بهره‌برداری منابع آب زیرزمینی. مجله پژوهش کشاورزی، 8(3): 95-106.

محمدی، ح. و بوستانی، ف. 1388. کاربرد برنامه‌ریزی چندهدفه در تعیین الگوی بهینه کشت در شهرستان مرودشت با تأکید بر محدودیت آب. مجله تحقیقات اقتصاد کشاورزی، 1(3): 25-45.

Briand A. 2006. Marginal cost versus average cost pricing with climatic shocks in Senegal. A dynamic computable general equilibrium model applied to water. Social Science Research Network Electronic Paper Collection, 144-171.

Huang J., Ridoutt B.G., Chang X., Zheng H. and Chen F. 2012. Cropping pattern modifications change water resource demands in the Beijing metropolitan area. Journal of Integrative Agriculture, 11(11):1914-1923.

Lalehzari R. 2016. Closure to “Multi-objective management of water allocation to sustainable irrigation planning and optimal cropping pattern”. Journal of Irrigation and Drainage Engineering, ASCE. DOI: 10.1061/(ASCE)IR.1943-4774.0001144.

Lalehzari R., and Tabatabaei S.H. 2015. Simulating the impact of subsurface dam construction on the change of nitrate distribution. Environmental Earth Science, 74: 3241-3249.

Lalehzari R., Boroomand Nasab S., Moazed H. and Haghighi A. 2016. Multi-objective management of water allocation to sustainable irrigation planning and optimal cropping pattern. Journal of Irrigation and Drainage Engineering, ASCE, 142(1): 05015008.

Lalehzari R., Tabatabaei S.H. and Kholghi M. 2013. Simulation of nitrate transport and wastewater seepage in groundwater flow system. International Journal of Environmental Science and Technology, 10: 1367-1376.

Moolman C., Lignaut J. and Eyden R. 2006. Modeling the marginal revenue of water in selected agriculture commodities. Agricultural Economics, 45(1): 132-149.

Singh A. and Panda S.N. 2012. Development and application of an optimization model for the maximization of net agricultural return. Agricultural Water Management, 115: 267-275.

Yingzhuo Y., Mullen D. and Hoogenboom G. 2006. Effect of water price on the multi crop production decision: Appling fixed all locatable input model in Georgia. Agricultural Economics, 42(2): 207-218.