بررسی و تحلیل بازنمایی «ایران و ایرانی» در کتاب های آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زبانان از منظر تحلیل گفتمان انتقادی

زبانشناسی و گویش های خراسان

مقاله 4، دوره 10، شماره 19، دی 1397، صفحه 73-95   

نوع مقاله: علمی - پژ‍وهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/lj.v10i19.67894

نویسندگان

زهرا حامدی شیروان^* ؛ فاطمه کاظمی مطلق

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

بدیهی است که یکی از مهم ترین راه­هایی که  افراد و نهادها می توانند برای بیان و انتقال دیدگاه­ها ، ایدئولوژی­ها و طرز فکر خود به کارگیرند گفتمان است؛ تحلیل گفتمان انتقادی که یک حوزةمطالعاتی بینارشته­ای است، به بیان و آشکار­سازی ناگفته­ها، معانی پنهان و ایدئولوژی­های نهفته در متون می­پردازد. در جستار حاضر به بررسی موردی چهار مجموعه کتاب آموزش زبان فارسی به غیر­فارسی زبانان از منظر تحلیل گفتمان انتقادی پرداخته شده است. بدین منظور از رویکرد فرکلاف (1992) در تحلیل گفتمان انتقادی بهره گرفته شده است. در تجزیه و تحلیل داده­های پژوهش پنج ­مؤلفة­ زبانی یعنی واژگان و اصطلاحات ، صفات و گزاره­پردازی، وجهیت ، تعدی و موضوعات یا کلان­ساختارهای معنایی در این متون آموزشی بررسی و تحلیل شدند که نتایج آنها به تفکیک بیان شده است. به طور خلاصه نتایج تحلیل داده­ها نشان ­می­دهد که گفتمان هر چهار منبع بررسی­شده، گفتمانی ایدئولوژیک است و تفاوت در آنها، نشان دهندة تفاوت در زیربنای فکری ، ایدئولوژی­ها و همچنین اهداف پدید­آورندگان متون می­باشد.در مجموع، تولیدکنندگان دو مجموعه­ی «آموزش نوین زبان فارسی » و «فارسی بیاموزیم» در مقایسه با دو مجموعة دیگر سعی در ساختن و ارائة دیدگاهی مثبت­تر از ایران و ایرانی در ذهن مخاطب غیرفارسی­زبان داشته­اند و در گفتمان تولیدی خود، بر نکات مثبت و افتخارآمیز ایران و ایرانیان بیشتر تأکید کرده و آنها را برجسته­سازی کرده­اند.

کلیدواژه‌ها

تحلیل گفتمان انتقادی؛ ایدئولوژی؛ منابع آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زبانان؛ فرهنگ

مراجع

1. ذوالفقاری، حسن و مهبد غفاری و بهروز محمودی بختیاری(1380 الف ). فارسی بیاموزیم؛ آموزش زبان فارسی(جلد اول).تهران: انتشارات مدرسه.
2. ذوالفقاری، حسن و مهبد غفاری و بهروز محمودی بختیاری(1380 ب). فارسی بیاموزیم؛ آموزش زبان فارسی(جلد اول، کتاب کار).تهران: انتشارات مدرسه.
3. رشیدی، ناصر و اصمعان سعیدی.(1393) «تحلیل گفتمان انتقادی کتاب فارسی امروز برای دانشجویان خارجی بر اساس چارچوب تحلیلی ون دایک و ون‌لیوون»، پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی، شماره32 : 100 ـ 126.
4. شهسواری، آنوشا و بلیک آتوود (2015) . فارسی ایران امروز. ( جلد اول و دوم).کالیفرنیا: انتشارات دانشگاه تگزاس.
5. شعبانی جدیدی، پونه و دومینیک پرویز بروکشا(2010). فارسی شیرین است. نیویورک: انتشارات راتلج.
6. قبول، احسان (1392). آموزش نوین زبان فارسی .(جلد اول و دوم). مشهد: چاپ و نشر یاسین
7. کریمی ، محمدحسن، و دیگران. (1395) .« تببین و تحلیل کتاب فارسی ششم در چارچوب تحلیل گفتمان انتقادی»، پژوهش در برنامه‌ریزی درسی ، سال سیزدهم ، دوره دوم، شماره 22: 23 ـ 35.
8. مرادی، لیلا(1389). تحلیل انتقادی کتاب درسی زبان انگلیسی 3 دوره‌ی دبیرستان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه کرمانشاه.
9. یاسمی، کلثوم و فردوس آقاگل‌زاده .(1395) . «تحلیل گفتمان انتقادی کتاب «امریکن انگلیش فایل» با استفاده از مدل ون‌دایک»، مطالعات فرهنگ ـ ارتباطات، سال هفدهم ، شماره 34 : 185 ـ 205.
10. Fairclough, N.(1992) , Discourse and Social change . London: Polity.
11. Fairclough, N. (1995), Media Discourse, London: Hodder Arnold Publishing.
12. Johnstone, B.(2008), Discourse Analysis. , Britain: Blackwell publishing
13. Jorgenson, M. & Louise J Philips. (2002), Discourse Analysis as Theory and Method. London: SAGE Publications Ltd.
14. Paltridge, B. (2006), Discourse Analysis: An Introduction, Britain: MPG Books LTD.
15. Pourhassan Moghaddam, M. (2015). “A Critical Analysis of International ELT
16. Textbooks Based on CDA Methodology”. Journal of Novel Applied Sciences. 4 (9): 1019-1024.
17. Richardson, John E (2007), Analyzing Newspapers: An Approach from Critical Discourse Analysis, New York: Palgrave Publishing.
18. Stubbs, M. (1983), Discourse Analysis, Britain: Basil Blackwell Ltd.
19. Van Dijk, T. A. (2001a),  Multidisciplinary CDA: a plea for diversity  in Wodak, R. & Mayer, M." Methods of Critical Discourse Analysis", SAGE Publications Ltd: London: 95 – 121.
20. Van Dijk, T. A. (2001b), “Critical Discourse Analysis” in Tannen, D. and others, "Handbook of Discourse Analysis", Blackwell Publishing: Oxford: 325 – 371.