برّرسی عوامل اقتصادی و اجتماعی تغییرات کاربری اراضی (مطالعۀ موردی: شهرستان محمود‌آباد)

Journal of Research and Rural Planning

Article 5, Volume 5, Issue 3 - Serial Number 15, September 1395, Pages 127-143   

DOI: 10.22067/jrrp.v5i3.50436

Authors

علیرضا دربان آستانه; محمدرضا رضوانی; صابر صدیقی^*

دانشگاه تهران

Abstract

هدف: هدف از این پژوهش، شناخت میزان تغییر کاربری اراضی کشاورزی، جنگلی و اراضی ساخته‌شده به ترتیب سال‌های 1357، 1368، 1381 و 1394، شناخت پراکنش جغرافیایی تغییر کاربری اراضی کشاورزی شهرستان محمودآباد طی چهار دهۀ اخیر و شناخت عامل تغییر کاربری اراضی کشاورزی و جنگلی در شهرستان محمودآباد است.
روش: روش این تحقیق، تجربی- تحلیلی و از نظر هدف، کاربردی است. به‌ منظور گردآوری داده‌های مورد نیاز از دو روش اسنادی و میدانی (از طریق تکمیل 220 پرسش‌نامه) استفاده شد. روایی پرسش‌نامه توسّط جمعی از اساتید جغرافیای روستایی و شهری مورد تأئید قرارگرفته شد. هم‌چنین، مقدار آلفای کرون باخ 0.9 به دست آمد. به‌ منظور ارزیابی میزان اثرات گویه‌ها، از آزمون کایاسکوئر و در نهایت، برای ارزیابی کلّی ابعاد از آزمون T تک نمونه‌ای استفاده ‌شده است. هم‌چنین، پردازش تصاویر ماهواره‌ای شهرستان محمودآباد از سال 1357 تا 1394، با استفاده از نرم‌افزار Envi و GIS صورت گرفته است.
یافته‌ها: پردازش تصاویر ماهواره‌ای نشان داد که تغییرات کاربری اراضی جنگلی طی دوره‌های زمانی 1357، 1368، 1381 و 1394 به ترتیب 66، 22.3، 18 و 14.3 کیلومتر مربّع بوده است (مساحت شهرستان برابر است با 262 کیلومتر مربّع). نتایج حاصل از تحقیقات میدانی نشان داد که مهم‌ترین عوامل اقتصادی تغییر کاربری عبارت‌اند از: قیمت پایین محصولات کشاورزی، مخارج بالای زندگی و به‌صرفه‌نبودن درآمد کشاورزی، تورّم بالا در جامعه و ارزش بیش‌تر خود زمین تا کشاورزی. هم‌چنین، در بعد اجتماعی عوامل مهم و مؤثّر عبارت‌اند از: افزایش جمعیت ساکنان بومی روستا، عدم تمایل جوانان به فعّالیت‌های کشاورزی، تغییر استانداردهای زندگی و تمایل به شهرنشینی.
اصالت و ارزش: اطّلاع از نسبت کاربری‌ها و نحوۀ تغییرات آن در گذر زمان یکی از مهم‌ترین موارد در برنامه‌ریزی‌ها هست. با اطّلاع از نسبت تغییرات کاربری می‌توان تغییرات آتی را پیش‌بینی کرده و اقدامات لازم را انجام داد. در همین راستا، این تحقیق به تحلیل عوامل اقتصادی و اجتماعی تشدید‌کنندۀ تغییرات کاربری اراضی در شهرستان محمودآباد در سال 1394 پرداخته است. در نهایت، پیشنهاد‌هایی به ‌منظور جلوگیری یا حدّاقل کندکردن روند موجود ارائه ‌شده است.

Keywords

اراضی کشاورزی; تغییر کاربری; شهرستان محمودآباد; عوامل اقتصادی و اجتماعی; تصاویر ماهواره‌ای

References

1. Ahmadi, R. (1374/1995). The role of land use induces and aggravate mass movements forested (Unpublished master's thesis). Tarbiat Modares University, Tehran, Iran. [In Persian]

2. Al Amin, M., Rashford, B. S., Bastin, C. T., & Aadland, D. M. (2013). Agricultural Land-use in a Changing Climate: Implications for Waterfowl Habitat in Prairie Canada. University of Wyoming. ‏

3. Amirnezhad, H. (1392/2013). Factors Affecting farmers' willingness to changing land use in Mazandaran Province. Journal of Agricultural Economics Researches, 5(4), 87-106. [In Persian]

4. Briassoulis, H. (2000). Analysis of land use change: theoretical and modeling approaches. ‏ West Virginia University.

5. Chapin, F.S. (1995). Urban Land Use Chang. Urbana university of Illinois: Champing Publications.

6. Daheshvar, T., Danehkar, A., Ale Sheikh, A. A., & Ahmadian, R. (1392/2013). Identifying and locating the suitable urban development spots with application criteria of ecosystem (Case Study: Mahmood Abad County in Mazandaran Province). Journal of Town and Country Planning, 5(1), 155-179. [In Persian]

7. Evaluating changes in land use In order to formulate the optimal strategy Physical development with an emphasis on environmental considerations (Case study: Tehran, Golabdareh up to Darabad). Unpublished master's thesis. University of Tehran, Tehran, Iran. [In Persian]

8. Finco, A., & Nijkamp, P. (1999). Sustainable land use: methodology and application. In Environmental Change, Adaptation, and Security (Pp. 205-222). Springer Netherlands. ‏

9. Fyzy zade, B., & Mir Rahimi, M. (1387/2008). Land cover changes detection settlements idea of using the object-oriented classification. Proceedings of Geomantic.Tehran: National Mapping Agency. [In Persian]

10. Geist, H. J., & Lambin, E. F. (2002). Proximate Causes and underlying driving forces of tropical deforestation tropical forests are disappearing as the result of many pressures, both local and regional, acting in various combinations in different geographical locations. BioScience, 52(2), 143-150. ‏

11. Habibi, M. And Ahari, Z. (1383/2004). Research projects the transformation of nearby villages and its impact on the settlement system (Case study: Islam City). Tehran: Tehran University Institute for Environmental Studies. [In Persian]

12. Hejazi, S. (1387/2008). Analysis Trend of land Changes Land use on the outskirts of the city (Case Study: Tehran sidelines of the South West). Unpublished master's thesis. University of Tehran, Tehran, Iran. [In Persian]

13. Jensen, J. R. (1986). Introductory digital image processing: a remote sensing perspective. Univ. of South Carolina, Columbus. ‏

14. Kalali Moghaddam, Zh. (1394/2015). An investigation of the factors affecting land use changing of agricultural lands (Case study: Rural areas of Rasht town- Iran). Journal of Research and Rural Planning, 4(1), 113-122. [In Persian]

15. Khakpoor, B., Velayati, S., & Kiannezhad, G. H. (1386/2007). Land use change pattern of Babol city during the years 1983-2008. Journal of Geography and Regional Development, 5(9), 45-64. [In Persian].

16. Lubowski, R. N., Bucholtz, S., Claassen, R., Roberts, M. J., Cooper, J. C., Gueorguieva, A., & Johansson, R. (2006). Environmental effects of agricultural land-use change. Economic Research Report, 25, 1-75. ‏

17. McLoughlin, J.B. (1973). Urban and regional planning, a system approach. New York: Praeger Publications.

18. Mehrabi, A., Mohammadi, M., Mohseni Saravi, M., Jafari, M., & Ghorbani, M. (1392/2013). Investigation of the human deriving forces affecting land use change (Case study: Seyed mohaleh and Drasara villages – Tonekabon city). Journal of Rangel and Watershed Management (Iranian Journal of Natural Resources), 66(2), 307-320. [In Persian]

19. Mirzayi, M., Riyahi Bakhtiyari, A., Salman Mahini, A., & Gholamalifard, M. (1392/2013). Investigating the land cover changes in Mazandaran Province using landscape ecology’s metrics between 1984– 2010. Journal of Applied Ecological, 2(4), 37-55. [In Persian]

20. Motiee Langeroodi, S. H., Rezvani, M. R., & Kateb Azgomi, Z. (1391/2012). Economic effects of agricultural land use change on rural area (Case study: Dehestan of Licharaki Hasan-rood, Bandar Anzali). Journal of Research and Rural Planning 1(1), 1-23. [In Persian]

21. Ningal, T., Hartemink, A. E., & Bregt, A. K. (2008). Land use change and population growth in the Morobe Province of Papua New Guinea between 1975 and 2000. Journal of Environmental Management, 87(1), 117-124.

22. Nzunda, N., Munishi, P. K., Kashaigili, J., Soka, G., & Monjare, J. (2013). Land use and vegetation cover dynamics in and around Kagoma Forest Reserve in Tanzania. Journal of Ecology and the Natural Environment, 5(8), 1-18. ‏

23. Parnoon, Z. (1389/2010). Migration and land use change in Islamshahr City during the years 1966-2006 (Unpublished master's thesis). University of Tehran, Tehran, Iran. [In Persian]

24. Pourmohammadi, M. R. (1382/2003). Urban land use planning. Tehran: SAMT Publications. [In Persian]

25. Razavi, M.T. (1387/2008). Management Small towns in land-use planning Performance (Case Study: Bonab City). Geographical Research Quarterly, 62, 114-101. [In Persian]

26. Reuel, R., & Hanks, (2011). Encyclopedia of geography Terms, Themes, and Concept. ABC-CLIO, LLC, America.

27. Sadeghian, S. (1379/2000). Land Information System, Urban Development management tool. Proceedings of the Earth Summit and Urban Development, Tehran: Center for Urban Studies and Architecture. [In Persian]

28. Shafie Sabet, N. (1386/2007). Physical-spatial transformations villages around Tehran with emphasis on agricultural land use changes (Case study: Robat Karim County). Unpublished master's thesis. Shahid Beheshti University. Tehran, Iran. [In Persian]

29. Shakuie, H. (1380/2001). New approaches in urban geography. Tehran: SAMT Publications. [In Persian]

30. Sheikh Husseini, H. (1380/2001). Planning environmental modeling using the GIS and Remote Sensing (Case Study: Taloqan area). Unpublished doctor's thesis. Tarbiat Modares University, Tehran, Iran. [In Persian]

31. Soffianian, AS. R. (1388/2009). Review land use changes range of Isfahan using the detectors technology Change vector, during the year's 1366 to 1377. Soil and Water Sciences (Science and Technology of Agriculture and Natural Resources), 13 (49), 164-153. [In Persian]

32. Srivastava, S. K., & Gupta, R. D. (2003). Monitoring of changes in land use/land cover using multi-sensor satellite data. GIS Development., Map India. ‏

33. Thapa, R. B., & Murayama, Y. (2006). Land use change analysis using remote sensing and GIS: a case study of Kathmandu Metropolitan, Nepal. In Proceedings of the 9th Annual Symposium of Center for Spatial Information Science, the University of Tokyo, Tokyo, Japan (October 4–5, 2006). ‏