غذا، جنسیت و قدرت: مطالعه‌ای اتنوگرافیک در میان عشایر لک لرستان

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقاله 2، دوره 15، شماره 2 - شماره پیاپی 32، اسفند 1397، صفحه 33-71   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jss.v15i2.57468

نویسندگان

محمد چقلوند¹؛ نسرین امیدوار²؛ ابوعلی ودادهیر^{* 3}؛ جلال الدین رفیع فر³

¹میراث فرهنگی استان لرستان، خرم آباد

²دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، تهران

³دانشگاه تهران

چکیده

غذا و تغذیه نقش پررنگی در حیات و شکل‌گیری خصیصه‌های فرهنگی انسان دارد. شرایط اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی می‌تواند دسترسی و کنترل مواد غذایی و برآورده‌شدن امیال و ذائقه‌ها در این رابطه را تحت تأثیر قرار دهد. به‌علاوه غذا و عمل‌خوردن به مانند یک نشانه معانی فرهنگی و چیزهای بسیاری را در مورد ما بازنمایی می‌کنند. جنسیت و قدرت در کنار مؤلفه‌های یاد شده از عوامل یا قیدوبندهای تأثیرگذار در نحوة تولید، توزیع و مصرف غذا است. این پژوهش به‌دنبال فهم چیستی و سهم جنسیت و قدرت در نظام غذایی عشایر است و اینکه چگونه از طریق نظام غذایی جنسیت و قدرت تکمیل و اعمال می‌گردد. جامعة مورد مطالعه این پژوهش، عشایر لک در استان لرستان هستند. بیان چیستی جنسیت و مراتب قدرت از طریق نظام غذایی برای زنان و مردان در زندگی عشایر و این که چگونه این دو مؤلفه مناسبات متفاوتی را با غذا و یکدیگر به‌دنبال دارد، هدف اصلی این مطالعه است. استراتژی پژوهشی مردم‌نگاری به‌عنوان شیوه‌ای برای درک معانی و جهان زندگی از نقطه‌نظر کنشگران برای نفوذ به تجربة زیستة عشایر و دستیابی به معانی مورد نظر به‌کار گرفته شده است. مصاحبه‌های مردم‌نگارانه و مشاهده مشارکتی تکنیک‌های به‌کار گرفته شده برای گردآوری داده‌های مورد نیاز است. نتایج نشان می‌دهد که جنسیت در تولید، توزیع و مصرف خوراک مؤلفه‌ای مهم است و به‌واسطة آن قدرت متفاوتی برای زنان در دسترسی و مصرف مواد غذایی به‌دنبال داشته است. غذا برای زنان به‌واسطة نزدیکی با مواد و منابع غذایی نماد مهمی است. به‌علاوه نظام غذایی در مراحل تولید، توزیع و مصرف عنصری مهم برای بیان ویژگی‌هایی که در فرهنگ به جنسیت اختصاص دارند، است. مردان و زنان هریک به طریقی از غذا برای به‌دست‌آوردن پایگاه اجتماعی، روابط دوستانه، قدرت و اعمال آن استفاده می‌کنند. غذا شیوه‌ای کارساز برای برساخت هویتی متمایز برای زن و مرد است. این هویت‌های متمایز جنسیتی دسترسی‌ها و روابط متفاوتی برای زن و مرد در ارتباط با غذا ایجاد نموده‌اند.

کلیدواژه‌ها

نظام غذایی؛ جنسیت؛ زنانگی و مردانگی؛ قدرت؛ قوم لک

مراجع

1. امان‌الهی بهاروند، س. (1370). قوم لر ،پژوهشی درباره پیوستگی قومی وپراکندگی جغرافیای لرها. تهران: آگاه.

2. ایزدپناه، ح. (1367). فرهنگ لکی. تهران: مؤسسه فرهنگی جهان‌گیری.

3. بلیکی، ن. (1389). طراحی پژوهش‌های اجتماعی. ترجمة حسن چاوشیان. تهران: نی.

4. بوردیو، پ. (1390). تمایز، نقد اجتماعی قضاوت‌های ذوقی. ترجمة حسن چاوشیان. تهران: ثالث.

5. راولینسون، ه. ک. (1362). سفرنامة راولینسون: گذر از زهاب به خوزستان. ترجمة سکندر امان‌اللهی بهاروند، تهران: آگاه.

6. ریویر، ک. (1382). انسان‌شناسی سیاسی. ترجمة ناصر فکوهی. تهران: نی.

7. فریزر، ج. ج. (1383). شاخة زرین. ترجمة کاظم فیروزمندی. تهران: آگاه.

8. گیدنز، آ. (1386). جامعه‌شناسی. ترجمه حسن چاوشیان. تهران: نی.

9. مستوفی، ح. (1381). تاریخ گزیده. به اهتمام دکتر عبدالحسین نوایی. تهران: امیرکبیر.

10. مورگان، ل. ه. (1389). جامعة باستان. ترجمة محسن ثلاثی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

11. Anonby. E. (2004). Kurdish or Luri? Laki's disputed identity in the Luristan province of Iran. Kurdish Studies, 4(5), 7-22.

12. Barthes, R. (2013). Toward a psychosociology of contemporary food consumption. In. C. Counihan., P. V. Esterik (Eds.). Food and culture: A reader (pp. 37-44). New York. Routledge.

13. Bourdieu, P. (2013). Distinction: a social critique of the judgment of test. In. C. Counihan., & P. V. Esterik (Eds.). Food and culture: A reader (pp. 31-39). New York. Routledge.

14. Brown, J. L. (2006). Intra-family Influences on food choice at mid-life. In R. Shepherd, & R. ‎Monique. (Eds). The psychology of food choice (pp. 263- 289). Cambridge, MA: CABI.

15. Brown, J. L. (2006). Intra-family influences on food choice at mid-life. In R. Shepherd, & M. Raats, (Eds.), The psychology of food choice (pp. 263–288). Cambridge, MA: CABI.

16. Buiatti, S. (2011). Food and tourism. the role of “SLOW FOOD” association. In K. L. Sidali, A. Spiller., & B. Schulze (Eds.), Food, agriculture and tourism. Linking local gastronomy and rural tourism (pp. 92- 102). Heidelberg: Springer.

17. Bynum, C. W. (1987). Holy feast and holy Fast: The religious significance of food to medieval women. University of California Press.

18. Counihan, C. K. (2004). Introduction- food and gender: Identity and power. In C. K. Counihan, & S. L. Kaplan. (Eds.), Food and gender identity and power (pp. 1-11). Amsterdam: Routledge. .

19. Counihan, C. M., & Kaplan, S. L. (2004). Food and gender identity and power. Amsterdam: Routledge.

20. Denscombe, M. (2010). The good research guide for small-scale social research projects. London: Open University Press.

21. Fischler, C. (1988). Food, self and identity. Social Science Information, 27(2), 275-292.

22. Given, L. M. (2006). The sage encyclopedia of qualitative research. London: Sage.

23. Goody, J. (1982). Cooking, cuisine and class: A study in comparative sociology. Cambridge: Cambridge University Press.

24. Hammersley, M., & Atkinson P. (2007). Ethnography principles in practice (3rd ed.). New York: Taylor & Francis e-Library.

25. Harris, M. (2013). The abominable pig. In C. K. Counihan, & P. Van Esterik. (Eds.), Food and culture: A reader (pp. 59-72). New York: Routledge.

26. Kahn, M. (1986). Always hungry, giver Greedy: Food and the expression of gender in a Melanesian society. New York. Cambridge University Press.

27. Leech, N. L. & Onwuegbuzie, A. J. (2008). Qualitative data analysis: A compendium of techniques and a framework for selection for school psychology research and beyond. School Psychology Quarterly, 23(4), 587–604.

28. Mead, M. (2013). Why do we overeat?. In C. K. Counihan, & P. Van Esterik. (Eds), Food and culture: A reader (pp.19- 23). New York: Routledge.

29. Mintz, S. W. (1985). Sweetness and power. New York: Penguin.

30. Mitchell, R. D., Hall, C. M., & McIntosh, A. J. (2003). Wine tourism and consumer behavior. In, R. D. Mitchell., C. M. Hall., & A. J. McIntosh. (Eds.), Wine tourism around the world: Development, management and markets (pp. 60- 81). Oxford. Butterworth-Heinemann.

31. Moore, H. L. (1988). Feminism anthropology. Minneapolis University of Minnesota Press.

32. Parkin, K. J. (2006). Food is love: Advertising and gender roles in modern America. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.

33. Pfluger-Schindlbeck, I. (2010). The continuity of life: Food, gender, and kinship in Azerbaijan. In P. Berger (ed.), Anthropology of values: Essays in honor of Georg Pfeffer (pp. 49- 59). Delhi: Pearson Longman.

34. Salisbury J. E. (2001). Encyclopedia of women in the ancient world. Santa Barbara, CA: ABC-CLIO.

35. Scholliers, P. (2001). Food, drink and identity cooking, eating and drinking in Europe since the middle ages. New York: Oxford.

36. Spradley, J. P. (1980). Participant observation. New York: Holt, Rinehart and Winston.

37. Weismantel, M. J. (1988). Food, gender and poverty in the Ecuadorean Andes. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.