بررسی کیفی نقش کتابخانه‏های عمومی در ایجاد و ارتقای اعتماد اجتماعی

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

مقاله 3، دوره 3، شماره 1 - شماره پیاپی 5، شهریور 1392، صفحه 51-72   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/riis.v3i2.17321

نویسندگان

رحمان ابراهیمی^{* 1}؛ سکینه علی پور نجمی²

¹تهران

²تربیت مدرس

چکیده

هدف: هدف این پژوهش بررسی نقش کتابخانه‏های عمومی در ایجاد و ارتقای اعتماد اجتماعی جامعه است.
روش:این پژوهش از نوع پژوهش‏های کیفی بوده و راهبرد به‏کار برده شده در این پژوهش، راهبرد نظریه زمینه‌ای ست. در پژوهش حاضر 37 عضو کتابخانه، 45 شهروند و 16 کتابدار از چهار کتابخانه عمومی برتر شهر تهران، با استفاده از روش نمونه‏گیری نظری، به عنوان اعضای نمونه انتخاب شده‏اند. داده‏های مورد نیاز این پژوهش از طریق مصاحبه نیمه ساختاریافته و مشاهده گردآوری، و برای تجزیه و تحلیل داده‏های به دست آمده و رسیدن به نظریه، از روش رمزگذاری نظری استفاده شده است.
یافته‏ها: یافته‏های پژوهش نشان داد که کتابخانه‏های عمومی مورد مطالعه می‏توانند از طریق ایجاد حس برابری، برقراری تعامل اجتماعی بین اعضا و کارکنان و ارایه خدمات کتابخانه‏ای بهتر به مراجعان، به عنوان ایجادکننده و ارتقا‏دهنده اعتماد اجتماعی در جامعه ایفای نقش کنند. این امر، با استفاده از دو رویکرد نهادی و اجتماعی می‏تواند انجام شود. ولی در حال حاضر، نمود کمتری از این نقش، در کتابخانه‏های مورد مطالعه مشاهده شد.

کلیدواژه‌ها

کتابخانه عمومی؛ اعتماد اجتماعی؛ سرمایه اجتماعی؛ نظریه زمینه‏ ای؛ پژوهش کیفی

مراجع

استراوس، انسلم؛ کربین، جولیت (1390)، مبانی پژوهش کیفی: فنون و مراحل تولید نظریه زمینه‏ای، مترجم: ابراهیم افشار. تهران: نشر نی.

اوفه، کلاس(1384)، «چگونه به شهروندان اعتماد کنیم». در سرمایه اجتماعی، اعتماد، دموکراسی و توسعه، به کوشش کیان تاج‌بخش، ترجمه حسن پویان و افشین خاکباز، تهران: شیرازه، 1384، ص: 205-237.

پارسازاده، احمد؛ شقاقی، مهدی (1388)، «کتابخانه عمومی و ساخت واقعیت اجتماعی»، تحقیقات اطلاع‏رسانی و کتابخانه‏های عمومی، 15 (4). ص:29-60.

توسلی، عباسعلی؛ موسوی، مرضیه (1384)، «مفهوم سرمایه در نظریات کلاسیک و جدید با تاکید بر نظریه‏های سرمایه اجتماعی». نامه علوم اجتماعی، شماره‏ 26، ص: 4-23.

حریری، نجلا (1385)، اصول و روش‏های پژوهش کیفی، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی. واحد علوم و تحقیقات.

خدائی، محبوبه (1385)، جنبه‏های تاریخی شکل‏گیری و توسعه‏ی نظام کتابخانه‏های عمومی ایران از سال 1352 تا زمان حاضر. پایان‏نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران (منتشر نشده).

زتومکا، پیوتر(1386)، اعتماد، نظریه جامعه شناختی .ترجمه غلامرضا غفاری .تهران: شیرازه.

زوارقی، رسول (1388)، « کتابخانه‏های عمومی و نقش آن‏ها در مهندسی فرهنگی جامعه»، مهندسی فرهنگی، 3 (29و30).ص: 41-58.

فلیک، اووه (1387)، درآمدی بر تحقیق کیفی، مترجم: هادی جلیلی. تهران: نشر نی.

محمدپور، احمد (1389)، ضد روش: منطق و طرح در روش‏شناسی کیفی، جلد اول، تهران: جامعه‏شناسان.

مککیب، رونالد بی. (1388)، کتابداری مدنی: بازنگری در رسالت اجتماعی کتابخانه عمومی، مترجم: حسن اشرفی‏ریزی و حسین مختاری معمار، تهران: چاپار.

موکهرجی، ای. کی. (1368)، تاریخ و فلسفه کتابداری. مترجم: اسدا... آزاد، مشهد: آستان قدس رضوی، معاونت فرهنگی.

هومن، حیدرعلی (1389)، راهنمای عملی پژوهش کیفی، تهران: سمت.

Aabø, S.; Audunson, R (2012). Use of library space and the library as place?. Library & information science research, 34(2) .PP: 138-149.

Aabø, S.; Audunson, R. & Vårheim, A. (2010). How do public libraries function as meeting places?. Library & information science, No.32.PP: 16-26.

Audunson, R. (2005). The public library as a meeting-place in a multicultural and digital context: The necessity of low-intensive meeting-places. Journal of Documentation, 61 (3) .PP: 429−441.

Audunson, R.; Vårheim, A.; Aabø, S. & Holm, E. D. (2007). Public libraries, social capital and low intensive meeting places. Information Research, 12 (4) paper colis20. [Available at http://InformationR.net/ir/12-4/colis/colis20.html ]

Bundy, A. (2003). Best investment: the modern public library as social capital .presented at the AGM of Friends of Libraries Australia (FOLA) (Altona Victoria, 27 August).

Cox, E.; Swinbourne, K.; Pip, C. & Laing, S. (2000). A safe place to go: Libraries and social capital. Sydney: University of Technology, Sydney, and the State Library of New South Wales.

Flick, U. (2002). An Introduction to Qualitative Research (2nd Ed.). London: SAGE.

Glaser, B. G. and Strauss, A. L. (1967). The Discovery of Grounded Theory: Strategies for Qualitative research. New York: Aldine.

Hillenbrand, C. (2005). A place for all: Social capital at the Mount Barker Community Library, South Australia. Australasian Public Libraries and Information Services. 18 (2) .PP: 41−58.

Johnson, C. A. (2010). Do public libraries contribute to social capital? A preliminary investigation into the relationship. Library & information science, No. 32.PP: 147-155.

Lincoln, Y. S. & Guba E. G. (1985) Naturalistic inquiry. Beverly Hills, CA: Sage.

Putnam, R. D.; Feldstein, L. M. & Cohen, D. (2003) Better together: Restoring the American community. New York: Simon and Schuster.

Strauss, A. L. and Corbin, J. (1990). Basics of Qualitative Research. London: SAGE.

Varheim, A. (2006). Social capital and the multicultural challenge: the role of the public library. Presented at the 4th annual meeting of document academy at School of Information, University of California, (Berkeley, 13-15 October).

Vårheim, A. (2007). Social capital and public libraries: The need for research, Library & Information Science Research, No. 29.PP: 416–428.

Vårheim, A. (2008). Theoretical approaches on public libraries as places creating social capital, Presented at the 74 IFLA General Conference and council, (Quebec, 10-14 August).

Vårheim, A. (2011). Gracious space: Library programming strategies towards immigrants as tools in the creation of social capital. Library & information science, No. 33.PP: 12-18.

Varheim, A.; Steinmo, S. & Ide, E. (2008). Do libraries matter? Public libraries and the creation of social capital. Journal of Documentation. 64 (6).PP: 877-892.