ارزیابی پویایی بانک بذر علفهای هرز در نظامهای زراعی با نهاده‌های متفاوت در تناوبهای زراعی مختلف

پژوهشهای زراعی ایران

مقاله 9، دوره 4، شماره 2 - شماره پیاپی 8، 1385، صفحه 281-290   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/gsc.v4i2.1268

نویسندگان

لیلا علیمرادی^{* 1}؛ علیرضا کوچکی¹؛ مهدی نصیری محلاتی¹؛ احمد زارع فیض آبادی²

¹دانشگاه فردوسی مشهد

²مرکز تحقیقات کشاورزی طرق

چکیده

پویایی بانک بذر علفهای هرز در نظامهای زراعی مختلف در کرتهای تحت کشت گندم در تناوب با ذرت، چغندرقند و گندم در آزمایشی به صورت کرتهای خرد شده بر پایه بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار مورد بررسی قرار گرفت. در این طرح سه تناوب زراعی گندم ـ گندم، ذرت ـ گندم و چغندرقند ـ گندم بعنوان فاکتور اصلی و پنج نظام زراعی شامل نظام زراعی پر نهاده، متوسط نهاده، کم نهاده، تلفیقی (با نهاده متوسط) و ارگانیک (فاقد هر نوع نهاده شیمیایی) بعنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شد. در زمین مورد نظر، عملیات زراعی، طی سالهای زراعی 1380-1374 بطور مداوم و منظم انجام شده بود و در نهایت، تأثیر دورة شش سالة کاربرد نهاده‌ها و انجام مدیریتهای متفاوت بر بانک بذر زمین زراعی مورد مطالعه قرار گرفت و ترکیب بانک بذر در کرتهای تحت مدیریت و تناوبهای مختلف بررسی گردید. ارزیابی بانک بذر در فروردین و شهریور ماه سال 1380 (سال ششم زراعی) انجام شد. نتایج نشان داد که مدیریتهای اعمال شده در قالب نظامهای زراعی مختلف بر تراکم و تنوع گونه ای بانک بذر خاک مؤثر بوده و تناوب زراعی نیز بدلیل ایجاد تنوع در عملیات مدیریتی مرتبط با گیاهان زراعی متفاوت، بر پویایی بانک بذر علفهای هرز تأثیر چشمگیری داشت. در بین نظامهای زراعی مختلف، میانگین تراکم بذر و تنوع گونه ای موجود در لایة سطحی خاک تحت کشت نظام ارگانیک بیشترین مقدار بود و بذور بانک بذر نظام پرنهاده کمترین تراکم و تنوع گونه ای را دارا بوده و در پروفیل خاک بطور یکنواخت توزیع گردید، درحالیکه در نظامهای ارگانیک و کم نهاده، تراکم بذور موجود در لایة سطحی حدود دو برابر لایة عمقی بود. بررسی تأثیر تناوب زراعی بر بانک بذر نشان داد که تراکم بذور علفهای هرز موجود در کرتهای تحت کشت مداوم گندم نسبت به تناوبهای دیگر بیشتر بود و در این تناوب نسبت بالاتری از بذور در لایة سطحی تجمع یافت، درحالیکه اجرای تناوبهای ذرت ـ گندم و چغندرقند ـ گندم، سبب کاهش تراکم بذور بانک بذر و توزیع یکنواخت آنها در پروفیل خاک گردید.