طبقه‌بندی قصّه/داستانهای سنتّی فارسی(نقد و بررسی، شکل‌شناسی و گونه‌شناسی داستانهای فارسی)

جستارهای نوین ادبی

مقاله 2، دوره 42، شماره 3 - شماره پیاپی 166، آذر 1388، صفحه 23-45   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.v42i3.4194

نویسنده

حسن ذوالفقاری^*

چکیده

گونه‌شناسی موجب شناخت بهتر، کامل‌تر و دقیق‌تر هر موضوعی است و یکی از روشهای علمی به شمار می‌آید. داستانهای فارسی با تمام وسعت، اهمیّت و گذشتة آن، تاکنون طبقه‌بندی جامعی نشده است. ایراد اساسی طبقه‌بندیهای موجود، به رغم تعدّد و فراوانی، آمیختگی و دقیق نبودن آنهاست. اغلب طبقه‌بندیهای انجام شده چون از یک دیدگاه یا اعتبار خاص صورت نگرفته‌اند، موجب درهم ریختگی و آمیختگی انواع ‌داستانها شده است. این مقاله، صرفاً طبقه بندی، نقد و بررسی، شکل‌شناسی و گونه‌شناسی داستانهای سنتّی فارسی است. در اینجا پس از تبیین مسأله و پیشینة آن، آرای مهم‌ترین قصّه‌شناسان و قصّه‌پردازان ایرانی را گزارش و نقد و بررسی می‌کنیم، سپس آرای قصّه‌شناسان غیر ایرانی را بررسی و ارزیابی می‌کنیم تا وضعیّت حال را توصیف و تشریح کرده باشیم. آن‌گاه بر اساس همین طبقه‌بندیها و با دادن نظم و سامان مناسب و برخی ملاحظات و توضیحات، طبقه‌بندی جامعی را به یازده اعتبار ارائه می‌دهیم. این طبقه‌بندی نقد، تحلیل و تطبیق را در پژوهشهای داستانی کلاسیک ، سهولت می‌بخشد. یازده اعتبار پیشنهادی عبارتند از: 1.قالب، 2. ساختار روایت، 3. مضمون و درون‌مایه، 4. حوادث، 5. هدف، 6. منشأ، 7. پایان، 8. سطح ادبی، 9. قهرمانان، 10. نحوة ارائه، 11حجم.
کلید واژه‌ها: ادبیّات داستانی، طبقه‌بندی، گونه‌شناسی، قصّه، داستان، ساختار، قالب، مضمون