مطالعۀ بسترهای اجتماعی ابتلا به اچ‌آی‌وی/ایدز با استفاده از استراتژی نظریۀ زمینه‌ای

علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

مقاله 4، دوره 15، شماره 2 - شماره پیاپی 32، اسفند 1397، صفحه 105-132   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jss.v15i2.59908

نویسندگان

حسین اکبری^{* 1}؛ سعید صفری²

¹دانشگاه فردوسی مشهد

²دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

امروزه شاهد تغییر وضعیت اچ‌آی‌وی/ایدز در ایران از شرایط پنهان به همه‌گیری متمرکز هستیم. به نظر می‌رسد رشد همه‌گیری اچ‌آی‌وی/ایدز تحت تأثیر تغییر شرایط اجتماعی در سال‌های اخیر در ایران باشد. لذا در این مقاله بر آن شدیم تا شناخت بیشتری از دلایل، زمینه‌ها و فرآیندهای اجتماعی مؤثر بر بروز رفتار پرخطر دارای پتانسیل انتقال اچ‌آی‌وی/ایدز به‌دست آوریم. از این رو با استفاده از تکنیک مصاحبۀ عمیق و آزاد در چارچوب روش نظریۀ زمینه‌ای و با استفاده از نمونه‌گیری نظری از 19 بیمار مبتلا به اچ‌آی‌وی/ایدز داده‌های لازم گردآوری و تنظیم شد. پس از تحلیل یافته‌های پژوهش، مقوله‌های: «تکوین نا به هنجار شخصیت در دوران نوجوانی» به‌عنوان شرایط زمینه‌ای، «بی‌سازمانی خانوادگی» به‌عنوان شرایط علی، «سطح پایین سواد سلامتی» به‌عنوان شرایط مداخله گر، «تعاملات جبری سوق‌دهندۀ فرد به رفتارهای مستعد ابتلا»، «سبک زندگی مستعد ابتلا» و «شرایط محیطی و تعاملات مستعد رفتار هنجارشکنانه در بزرگ‌سالی» به‌عنوان تعاملات، «ابتلای منفعلانه»، «ابتلای با درجۀ آزادی کم» و «ابتلای آزادانه» به‌عنوان پیامدها تعیین شدند. سرانجام مفهوم «اچ‌آی‌وی/ایدز بیماری برخاسته از بی‌سازمانی اجتماعی توأم با سهل‌انگاری‌های بهداشتی» به‌عنوان مقولۀ هسته برگزیده شد.

کلیدواژه‌ها

اچ آی وی/ایدز؛ نظریه‌ی زمینه‌ای؛ بسترهای اجتماعی؛ رفتار پرخطر

مراجع

1. احمدی، خ. (1390). بررسی نگرش مردم نسبت به ازدواج موقت. فصلنامة رفاه اجتماعی، ۱۱(۲۳)، .۱۳۵-۱۵۶.

2. استراوس، آ.، و کوربین، ج. (1393). اصول روش تحقیق کیفی: نظریة مبنایی، رویه‌ها و شیوه‌ها. ترجمة بیوک محمدی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

3. بیرکس، م.، و میلز، ج. (1393). تحقیق مبنایی راهنمای عملی. ترجمة سید محمد اعرابی و عبدالله بانشی. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.

4. رابینگتن، ا.، و واینبرگ، م. (1393). رویکردهای نظری هفتگانه در بررسی مسائل اجتماعی. ترجمة رحمت‌اله صدیق سروستانی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

5. رحمتی نجار کلانی، ف.، نیکنامی، ش.، امین شکروی، ف.، راوری، ع. (1391). تجربیات بیماران مبتلا به HIV/AIDS از ننگ اجتماعی: یک مطالعة کیفی. مجلة تحقیقات کیفی در علوم سلامت، ۱(۲)، 71-80.

6. سراج زاده، س. ح. (1383)، نیمة پنهان: گزارش نوجوانان شهر تهران از کج‌روی‌های اجتماعی و دلالت‌های آن برای مدیریت فرهنگی. مجلة فلسفه و کلام، (41 و 42)، 53-84..

7. سیدمن، ا. (1392). کشاکش آرا در جامعه‌شناسی. ترجمة هادی جلیلی. تهران: نی.

8. صدیق سروستانی، ر. (1389). آسیب‌شناسی اجتماعی. تهران: سمت.

9. ضاربان، ا.، ریمی، م.، احمدی، ر.، طبسی درمیان، ع.، طاهر، م. (1394). ارزیابی برنامة آموزشی نظریه‌محور در پیشگیری از رفتارهای خطر انتقال بیماری در بیماران اچ‌آی‌وی مثبت: یک مطالعة در چارچوب مدل اعتقاد بهداشتی. فصلنامة افق دانش، ۲۱(۴)، 13-۱۸.

10. فلاحی، ح.، صدیقه السادات، ط.، فریده ی.، حاجی زاده، ا. (1393). دیدگاه مردان مبتلابه اچ‌آی‌وی/ایدز در خصوص مستعد بودن برای ابتلا به ایدز: یک مطالعة کیفی. فصلنامة پایش۱۳(۳)، 357-365.

11. فهیم فر، ن. (1393). اچ‌آی‌وی از چه راه‌هایی منتقل نمی‌شود. ماهنامة سپیدة دانایی، 82، 82-۸۳.

12. کرسول، ج. (1391). طرح پژوهش (رویکردهای کمی، کیفی و شیوة ترکیبی). ترجمة حسن دانائی فرد و علی صالحی. تهران: موسسه کتاب مهربان نشر.

13. کریمی، م.، ضاربان، ا.، طبسی درمیان، ع.، طاهر، م.، فیاضی، ن. (1395). باورها و عوامل مؤثر بر رفتارهای پیشگیرانه از انتقال اچ آی وی در بیماران اچ‌آی‌وی مثبت. فصلنامة بیماری‌های عفونی و گرمسیری ۲۱(۷۲)، 41-47.

14. لطفی، ر.، رمضانی تهرانی، ف.، و یغمایی، ف. (1392). حمایت اجتماعی و نقش آن در پیشگیری از اچ‌آی‌وی در زنان در معرض خطر: یک مطالعة کیفی. فصلنامة پایش، ۱۲(۵)، 467-478.

15. مارشال، ک.، و راس‌من، گ. ب. (1390). روش تحقیق کیفی. ترجمة علی پارسائیان و سید محمد اعرابی. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.

16. مرکز مدیریت بیماریهای واگیر. (1394). آخرین آمار مربوط به عفونت اچ‌آی‌وی در جمهوری اسلامی ایران شش ماهة اول سال 1394. تهران: وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی.

17. ملایری‌خواه لنگرودی، ز.، و همکاران. (1393). موانع استفاده از کاندوم در زنان تن‌فروش در تهران، یک مطالعة کیفی. مجلة دانشکدة بهداشت و انستیتو تحقیقات بهداشتی، 12(2)، 23-34.

18. موحد، م.، و عباسی شوازی، م. ت. (1385). بررسی رابطة جامعه‌پذیری و نگرش دختران به ارزش‌های سنتی و مدرن در زمینة روابط بین شخصی دو جنس پیش از ازدواج. مطالعات زنان، 4(۱)، 67-99.

19. Alves, A. T. J., Nobre, F. F., & Waller, L. A. (2016). Exploring spatial patterns in the associations between local AIDS incidence and socioeconomic and demographic variables in the state of Rio de Janeiro, Brazil. Spatial and Spatio-Temporal Epidemiology, 17, 85-93.

20. Ferreira, M., Bento, M., Chaves, C., & Duarte, J. (2014). The Impact of self-concept and Self-esteem in Adolescents Knowledge about HIV/AIDS. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 112, 575-582.

21. Glanz, K., Rimer, B. K., & Viswanath, K. (2002). Health behavior and health education: Theory, research, and practice. Hoboken: John Wiley & Sons, Inc.

22. Jain, A. K., Saggurti, N., Mahapatra, B., Sebastian, P. M., Modugu, H. R., Halli, S. S., & Verma, R. K. (2011). Relationship between reported prior condom use and current self-perceived risk of acquiring HIV among mobile female sex workers in southern India. BMC Public Health, 11(6), 1-11.

23. Latkin, C., Srikrishnan, A. K., Yang, C., Johnson, S., Solomon, S. S., Kumar, S., Celentano, D. D., Solomon, S. (2010). The relationship between drug use stigma and HIV injection risk behaviors among injection drug users in Chennai, India. Drug and Alcohol Dependence, 110(3), 221-227.

24. Lichtenstein, B. (2004). AIDS as a social problem. The creation of social pariahs in the management of an epidemic. In G. Ritzer (ed.). Handbook of social problems. A comparative, international perspective (pp. 316-340). Thousand Oaks, Calif: Sage Publications.

25. National AIDS Committee Secretariat and Ministry of Health and Medical Education. (2015). Islamic Republic of Iran AIDS Progress Report On Monitoring of the United Nations General Assembly Special Session on HIV and AIDS. available at: http:// www.unaids.org/ sites/ default/ files /country/ documents/ IRN_narrative_report_2015.pdf

26. Ritzer, G. (2004). Handbook of social problems: A comparative international perspective. Thousand Oaks, Calif: Sage Publications.

27. Stine, G. J. (1993). Acquired immune deficiency syndrome: Biological, medical, social, and legal issues. Englewood Cliff, N.J: Prentice Hall.

28. Yuh, J. N. Ellwanger, K. Potts, L. & Ssenyonga, J. (2014). Stigma among HIV/AIDS patients in Africa: a critical review. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 140, 581-585.