بررسی و نقد برهان مسامته

جستارهایی در فلسفه و کلام

مقاله 5، دوره 45، شماره 2 - شماره پیاپی 91، بهمن 1392، صفحه 94-109   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/philosophy.v45i2.10179

نویسنده

مجید ضیایی قهنویه^*

چکیده

برهان مسامته از جمله براهین اثبات تناهی ابعاد است که در بحث طبیعیات مورد توجه بوده و نتایجی فلسفی در پی دارد. برهان مسامته بر دو مفهوم حرکت و مسامته تکیه دارد و با اثبات امتناع حرکت دایره در صورت عدم تناهی ابعاد به استحالۀ فرض وجود ابعاد نامتناهی می‌پردازد. با بررسی مفاهیم کلیدی این برهان و جداسازی بحث ذهن از خارج و مشخص کردن حیطه‌ و چگونگی حرکت در هر یک از این ساحت‌ها مشخص می‌شود که این برهان در ذهن به علت نحوه خاص تصور حرکت، نمی‌تواند مدعای خود را ثابت کند و در خارج نیز به علت عدم امکان حصر شرایط آزمایش و موانع احتمالی، امکان اثبات مدعای خویش را ندارد.

کلیدواژه‌ها

تناهی ابعاد؛ برهان مسامته؛ حرکت فرضی؛ حکمت متعالیه؛ حکمت مشاء

مراجع

ابن سینا، حسین بن عبدالله، رسائل ابن سینا، انتشارات بیدار، قم، ۱۴۰۰ ه. ق.

ابن سینا، حسین بن عبدالله، حسین بن عبدالله، الشفاء (الطبیعیات)، مکتبة آیة الله المرعشی، قم، ۱۴۰۴ ه. ق.

الشیرازی، محمد بن ابراهیم (صدرالمتالهین)، الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعة، دار احیاء التراث، بیروت، ۱۹۸۱ م.

الکاتبی، نجم الدین علی، حکمة العین و شرحه، جعفر زاهدی، انتشارات دانشگاه فردوسی، مشهد، ۱۳۵۳.

رازی، فخر الدین، المباحث المشرقیة فى علم الالهیات و الطبیعیات، انتشارات بیدار، قم، ۱۴۱۱ ه. ق.

رازی، فخر الدین، شرح عیون الحکمة، موسسة الصادق، تهران، ۱۳۷۳،

شرح المصطلحات الفلسفیة، مجمع البحوث الاسلامیة، مشهد، ۱۴۱۴ ه. ق.

صلیبا، جمیل، المعجم الفلسفی، الشرکة العالمیة للکتاب، بیروت، ۱۴۱۴ ه. ق.

لاهیجی، عبدالرزاق، شوارق الالهام فی شرح تجرید الکلام، جعفر سبحانی، موسسة الامام الصادق، ۱۳۸۸.

میرداماد، محمدباقر، مصنفات میرداماد، عبدالله نورانی، انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، تهران، ۱۳۸۵.

نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، شرح الاشارات و التنبیهات، حسن‌زاده آملی، بوستان کتاب، قم، ۱۳۸۳.