بررسی تحمل به شوری ریشه و شاخسارة یازده ژنوتیپ‌ نخود متحمل و حساس به خشکی در شرایط هیدروپونیک

پژوهش‌های حبوبات ایران

مقاله 7، دوره 2، شماره 2، دی 1390   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/ijpr.v2i2.19045

نویسندگان

محمد زارع مهرجردی^{* 1}؛ جعفر نباتی¹؛ علی معصومی¹؛ عبدالرضا باقری²؛ محمد کافی²

¹دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده کشاورزی

²دانشگاه فردوسی، دانشکده کشاورزی،گروه بیوتکنولوژی و به‌نژادی گیاهان زراعی

چکیده

شوری به عنوان یک تنش محیطی مهم و مشکل عمده در کشاورزی مناطق خشک و نیمه‌خشک مطرح است. گیاه نخود (Cicer arietinum L.) مشابه با سایر بقولات، نسبت به شوری حساس است و در نتیجه، گزینش ژنوتیپ‌های مقاوم به شوری برای کشت در این مناطق از اهمیت زیادی برخوردار است. این آزمایش در سال 1388 در شرایط گلخانه با هدف مطالعة تحمل به تنش شوری در یازده ژنوتیپ نخود از طریق بررسی پاسخ خصوصیات ریشه و اندام‌های هوایی آن‌ها انجام شد. برای این منظور، تأثیر دو تیمار شوری القاءشده با استفاده از نمک کلریدسدیم در سطوح 8 و 12دسی‌زیمنس بر متر به همراه تیمار شاهد (بدون تنش شوری) در محیط هیدروپونیک (کرت اصلی) بر روی ژنوتیپ‌های مورد نظر (کرت‌ فرعی) در شرایط گلخانه، در قالب کرت‌های خُردشده در سه تکرار مورد بررسی قرار گرفت. گیاهان، چهار هفته‌ پس از انتقال به محیط هیدروپونیک برداشت شدند. نتایج نشان داد که تنش شوری باعث کاهش معنی‌دار شاخص پایداری غشاء، سطح سبز برگ، درصد مادة خشک ریشه و اندام هوایی، ارتفاع بوته، تعداد شاخة جانبی و وزن خشک اندام هوایی و ریشه و افزایش مقدار نسبی آب برگ ژنوتیپ‌های مورد مطالعه شد. شاخص پایداری غشاء (73/0 و 61/0) و نسبت سطح سبز برگ به کل سطح برگ (68/0 و 56/0) همبستگی مثبت و معنی‌داری به ترتیب با میزان تولید مادة خشک اندام هوایی و ریشه در ژنوتیپ‌ها داشتند. بهره‌گیری از شاخص‌های مقاومت و ترسیم نمودار بای‌پلات نشان داد که در بین ژنوتیپ‌های متحمل به خشکی، ژنوتیپ‌های MCC696، MCC544 و MCC877 کمترین و ژنوتیپ MCC760 بیشترین میزان مقاومت به شوری را از نظر تولید مادة خشک و شاخص‌های تحمل دارا بودند. در این مطالعه به غیر از ژنوتیپ MCC783، ژنوتیپ‌های حساس به خشکی در گروه ژنوتیپ‌های متحمل به شوری قرار گرفتند. بنابراین به نظر می‌رسد لزوماً ژنوتیپ‌هایی که متحمل به خشکی هستند از تحمل به شوری بیشتری نسبت به ژنوتیپ‌های حساس به خشکی برخوردار نیستند. به طور کلی به منظور دستیابی به ارقام نخود که علاوه بر تحمل به خشکی، متحمل به شوری نیز باشند، ژنوتیپ‌ها باید برای هر دو صفت مورد گزینش قرار گیرند.

کلیدواژه‌ها

اندام هوایی؛ ریشه؛ شاخص‌های ‌کمّی تحمل؛ مقدار نسبی آب برگ؛ نخود