کاربرد روشهای اکتشافی رسوب آب راهه ای و کانی سنگین در ارزیابی پتانسیل کانی‌ سازی بازالت های سلطان میدان (شمال شاهرود)

زمین شناسی اقتصادی

مقاله 4، دوره 4، شماره 2 - شماره پیاپی 7، آذر 1391، صفحه 257-269   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/econg.v4i2.16495

نویسندگان

مهدی هاشمی گهرویی^{* 1}؛ بهنام شفیعی بافتی¹؛ غلامحسین شمعانیان¹؛ حسین تقی زاده²

¹گلستان

²امور اکتشافات و مهندسی توسعه، شرکت ملی صنایع مس ایران، تهران، ایران

چکیده

به منظور ارزیابی پتانسیل کانه زایی مس و دیگر عناصر همراه در تشکیلات بازالتی سلطان میدان واقع در شمال شاهرود، روش رسوب آب راهه ای و کانی سنگین مورد استفاده قرار گرفت. به این منظور، تعداد 68 نمونه رسوب آب راهه ای (اندازه ذرات 80- مش) و 6 عدد نمونه کانی سنگین (اندازه ذرات 20- مش) از شبکه نمونه‌برداری بهینه برداشت گردید. نمونه های رسوب آب راهه ای برای عناصر مس، سرب، روی، کبالت، منگنز، آهن و نیکل تجزیه شدند. پردازش آماری داده‌های زمین‌شیمیایی منجر به شناسایی عناصر با مقادیر غیر‌عادی، تفکیک مقادیر غیر‌عادی از مقادیر زمینه و همچنین روابط بین عناصر شد. در بین عناصر، مس و نیکل دارای نمونه های با ناهنجاری درجه یک و قوی بودند. روابط بین عناصر نشان داد که آهن، سرب و روی با یکدیگر و با عناصر کبالت و منگنز همبستگی مثبت قوی (r≥0.5) نشان داده اند. مطالعه نمونه های کانی سنگین، وجود کانیهای مگنتیت، هماتیت، گوتیت، لیمونیت، پیریت، پیریت اکسید شده، اُخری، باریت، آپاتیت، روتیل، زیرکن، نیگرین، آناتاز، اسفن، لوکوکسن، طلا و کانیهای سیلیکاته فرومنیزین را نشان داد. پردازش آماری داده های مربوط به نمونه های کانی سنگین، ارتباط معنی‌داری را بین کانی‌سازی طلا و تیتانیوم با اکسیدهای آهن نشان داد. نتایج حاصل از پردازش داده‌های زمین‌شیمیایی و تلفیق آنها با نتایج حاصل از الگوی توزیع شکستگیها در منطقه مورد مطالعه انطباق خوب ناهنجاریهای زمین‌شیمیایی بر مناطق با تراکم شکستگی را نشان داد که بر این اساس مناطق امید‌بخش برای کانه زایی مس و تیتانیوم شناسایی و جهت انجام اکتشافات بیشتر پیشنهاد می شوند.

کلیدواژه‌ها

اکتشاف زمین‌ شیمیایی؛ رسوب آب راهه ای؛ کانی سنگین؛ ضریب خط وارگی تصویری؛ بازالت های سلطان میدان؛ شمال شاهرود

مراجع

[1] یزدی م.، "روشهای مرسوم در اکتشافات زمین‌شیمیایی"، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، تهران، (1381) 189 ص.

[2] Solovov A. P., "Geochemical Prospecting", Mir Publisher, Moscow (1987) 157-280.

[3] Jenny J. G., "stratigraphy de l Elburz oriental entre Aliabad et shahrood, Iran", PhD. Thesis Geneve (1977) 320.

[4] شهرابی م.، "نقشه زمین‌شناسی چهارگوش 1:250000 گرگان"، انتشارات سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران (1369).

[5] Ghavidel-Syooki M., Hassanzadeh J., Vecoli M., "Palynology and isotope geochronology of the Upper Ordovician-Silurian successions (Ghelli and Soltan Maidan Formations) in the Khoshyeilagh area, eastern Alborz Range, northern Iran; stratigraphic and palaeogeographic implications", Rewiew of Palaeobotany and Palynology 164 (2011) 251-271.

[6] وهاب‌زاده ق.، "طرح پی‌جویی و پتانسیل‌یابی مواد معدنی در سازند آتشفشانی نکارمن"، اداره کل سازمان صنایع و معادن استان گلستان، گرگان (1377) 94 ص.

[7] Lotfi M., Mir Mohammad Sadeghi M., Omrani S. J., "Mineral Distribution Map of Iran (Scale: 1: 100000) "Geol. Surv, Iran (1993).

[8] زمانی‌پدرام م.، کریمی ه. ر.، "نفشه زمین‌شناسی چهار گوش 1:100000 علی‌آباد"، انتشارات سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران (1385).

[9] جعفریان م. ب.، جلالی ع.، "نقشه زمین‌شناسی چهار‌گوش 1:100000 خوش‌ییلاق"، انتشارات سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران (1383).

[10] Mehdizadeh Shahri H., "Pre-rifting evidence of Paleotethys in the southwest of Shahrood, northeastern Iran", World Applied Sciences Journal 3 (2008) 54-161.

[11] جعفریان ع.، "نقش بازالت‌های زیردریایی سیلورین در کانی‌سازی ماسیو‌‌سولفاید در ارتفاعات شمال‌شرق شاهرود"، مجله زمین‌شناسی کاربردی، شماره 3 (1386) ص 157- 169.

[12] Abrams M. H., Ramachandran B., "Aster user Hand book version 2.jet propulsion Laboratory", 4800 oak Grove Dr. Pasadena CA91109 (2004).

[13] Hardcastle K. C., "Photolineament Factor: A new computer-aided method for remotely sensing the degree to which bedrock is fractured", Photogrammetric Engineering and Remote Sensing 61 (1995) 739- 747.

[14] هنرمند م.، رنجبر ح. ا.، " کاربرد روشهای پردازش تصویر روی داده‌های ETM+ به منظور اکتشاف کانسارهای مس نوع پورفیری و رگه‌ای در منطقه ممزار-کوه‌پنج در استان کرمان"، فصلنامه علوم زمین، شماره 57 (1382) ص 110-127.

[15] حسنی پاک ع. ا.، شرف‌الدین م.، "تحلیل داده‌های اکتشافی"، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، (1380) 987 ص.

[16] سبحانی درگاه ح.، "اکتشافات ژئوشیمیایی- کانی سنگین در ورقه 1:100000 مهدی‌آباد"، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، 163 ص.

[17] صادقی ب.، "اکتشاف ژئوشیمیائی سیستماتیک و بررسیهای کانه‌زائی در منطقه کوه خشومی واقع در جنوب غرب ساغند (استان یزد)"، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد پژوهشکده علوم زمین، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور (1383) 179 ص.

[18] Lepeltier C., "A simplified statistical treatment of geochemical data by graphical representation", Economic Geology 64 (1969) 538-550.

[19] Hawkes H. E., Webb J. S., "Geochemical in mineral exploration harper and row", New York (1962) 415p.

[20] آزرم ف.، "کاربرد علمی و اقتصادی و نحوه مطالعه کمی و کیفی کانیهای سنگین"، انتشارات سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور ، تهران، 57 ص.

[21] فضائلی ع. ر.، "اکتشافات ژئوشیمیایی- کانی سنگین نیمه تفضیلی در منطقه معلمان (جنوب شرق دامغان)"، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران (1377) 188 ص.

[22] حسینا ل.، رسأ ا.، نظام‌پور م. ه.، "خصوصیات ژئوشیمیایی و پتروگرافی بازالت‌های سلطان میدان به عنوان میزبان کانه‌زایی مس (شمال غرب- شمال شرق شهرستان شاهرود)"، نوزدهمین همایش بلور‌شناسی و کانی شناسی ایران، دانشگاه گلستان (1390) 6 ص.

[23] Mitchell A. H. G., Garson M. S., "Mineral Deposits and Global Tectonic Settings", Academic Press, London (1981) 405.

[24] حسنی پاک ع. ا.، "ژئوشیمی اکتشافی (محیط سنگی)"، انتشارات دانشگاه هرمزگان (1386) 274 ص.

[25] Force E. R., "Geology of Titanium Mineral Deposits", Geological Society of America Special Paper (1991) 112.

[26] Romberger S. B., "Geochemistry of gold in hydrothermal deposits", U.S. Geological Survey Bulletin A1-A8 (1990).