برآورد درجه‌حرارت‌های کاردینال و زمان حرارتی مورد نیاز برای جوانه‌زنی و سبزشدن ژنوتیپ‌های نخود (Cicer arietinum L.)

پژوهش‌های حبوبات ایران

مقاله 8، دوره 2، شماره 2، دی 1390   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/ijpr.v2i2.19070

نویسندگان

علی گنجعلی^{* 1}؛ مهدی پارسا²؛ سیدرضا امیری دِه‌احمدی³

¹گروه پژوهشی بقولات پژوهشکده علوم گیاهی

²دانشکده کشاورزی، گروه زراعت

³دانشگاه فردوسی، گروه زراعت و اصلاح نباتات

چکیده

شناخت درجه‌حرارت‌های کاردینال جوانه‌زنی و سبزشدن و همچنین تعیین زمان حرارتی مورد نیاز برای هر مرحله، در مدیریت زراعی و مدل‌سازی رشد و نمو گیاهان، ضروری است. دو آزمایش متفاوت با هدف برآورد دماهای کاردینال و زمان حرارتی مورد نیاز برای جوانه‌زنی و سبزشدن ژنوتیپ‌های نخود انجام شد. در آزمایش اول (جوانه‌زنی) پاسخ جوانه‌زنی شِش ژنوتیپ نخود شامل MCC361، MCC951،MCC873 ، MCC180،MCC13 و MCC463 در رژیم‌های مختلف دمایی شامل 3، 5، 10، 15، 20، 25، 30 و 35 درجه سانتی‌گراد در محیط کنترل‌شده به صورت آزمایش اسپلیت‌پلات در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار مورد مطالعه قرار گرفتند. درصد بذرهای جوانه‌زده به صورت روزانه ثبت و سرعت جوانه‌زنی و روز تا 50 درصد جوانه‌زنی تعیین شد. درجه‌حرارت‌های کاردینال جوانه‌زنی با استفاده از رگرسیون غیرخطی بین مقادیرR50 و ) Tدرجه‌حرارت) برآورد شد. برای برآورد سرعت جوانه‌زنی از تابع درجه‌حرارت مدل دندان‌مانند استفاده شد. در آزمایش دوم (سبزشدن)، صفات مربوط به سبزشدن ژنوتیپ‌های مورد مطالعه در آزمایش اول، در نُه تاریخ کاشت به صورت آزمایش اسپلیت‌پلات در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در محیط مزرعه مورد مطالعه قرار گرفتند. صفات مربوط به سبزشدن، مشابه آزمایش اول برآورد و تعیین شدند. نتایج این مطالعه نشان داد که درجه‌حرارت پایه برای جوانه‌زنی و سبزشدن، هر دو یک صفت پایدار هستند و تفاوت‌های معنی‌داری میان ژنوتیپ‌ها از این حیث مشاهده نشد. میانگین دمای پایه (متوسط ژنوتیپ‌ها) برای جوانه‌زنی 2/4 و برای سبزشدن 1/6 درجه سانتی‌گراد و درجه‌حرارت مناسب تحتانی و فوقانی به‌ترتیب برای جوانه‌زنی معادل 4/20 و 5/26 و برای سبزشدن، 0/24 و 8/26 درجه سانتی‌گراد برآورد شد. تنوع ژنوتیپی قابل‌توجهی از نظر روزهای فیزیولوژیک و زمان حرارتی مورد نیاز برای جوانه‌زنی و سبزشدن میان ژنوتیپ‌ها مشاهده نشد. همبستگی مثبت و بسیار معنی‌دارِ میان روز تا جوانه‌زنی مشاهده‌شده و برآوردشده با استفاده از مدل دندان‌مانند و همین‌طور برای روز تا سبزشدن، نشان‌دهندة کارآیی بالای مدل دندان‌مانند برای پیشگویی صفات مربوط به جوانه‌زنی و سبزشدن نخود است.

کلیدواژه‌ها

درجه‌حرارت‌های کاردینال؛ زمان حرارتی؛ سرعت جوانه‌زنی و سبزشدن؛ نخود