شناسایی و اولویت بندی عوامل رکود صنایع دستی بلوچ (مطالعة موردی: نواحی روستایی شهرستان قصرقند)

Journal of Research and Rural Planning

Article 8, Volume 5, Issue 3 - Serial Number 15, September 1395, Pages 215-229   

DOI: 10.22067/jrrp.v5i3.53952

Author

ابوذر پایدار^*

سیستان و بلوچستان

Abstract

هدف: علی‌رغم تأکید زیاد بر رونق صنایع دستی، متأسفانه در بعضی مناطق جغرافیایی کشور، صنایع دستی جای‌گاه اولیه خود را در زندگی روستاییان از دست داده است. هدف تحقیق حاضر، شناسایی و اولویت بندی عوامل رکود صنایع دستی و هنری بلوچ در نواحی روستایی شهرستان قصرقند می باشد.
روش تحقیق: نوع تحقیق به لحاظ هدف، کاربردی بوده و روش انجام آن توصیفی- تحلیلی با راهبرد پیمایشی است. روش گردآوری داده ها کمّی و کیفی با استفاده از ابزارهایی چون فیش برداری، مصاحبه و کارت های کیو است. جامعۀ آماری شامل افراد آگاه و باتجربه در زمینۀ تولید، آموزش و مدیریت صنایع دستی شهرستان قصرقند است. جامعۀ نمونه شامل 28 نفر از مدیران، مربیان، هنرمندان محلّی، و کارشناسان میراث فرهنگی و صنایع دستی است. روش تحلیل داده ها استفاده از آزمون T تک نمونه ای و تحلیل عاملی عامل مبنا (Q) است.
یافته ها: منطقۀ مورد مطالعه، علی‌رغم این‌که از توانمندی و ظرفیت بالایی در زمینۀ صنایع دستی برخوردار است و دارای کارگاه های تولیدی زنانه و مردانه متعدّدی است که انواع محصولات را با کیفیت بالا تولید می کنند؛ امّا مدیریت عرضه و فروش تولیدات با موانع اساسی مواجه است. مانع اصلی، نبود زمین و مکان عرضه محصول در بازارهای هدف است. «پیش نیازهای مدیریتی-نهادی»، «ارتقای نظام فنّی و آموزشی» و «انگیزشی»، به ترتیب، عوامل اصلی مؤثّر بر رونق صنایع دستی روستاهای شهرستان قصرقند را نشان می دهند. هم‌چنین، پیش نیازهایی چون «نیازهای مادی- فیزیکی»، «نیازهای سرمایه ای و انسانی» و «افزایش بازدهی اقتصادی فعّالیت ها» امتیاز عاملی پایینی داشته و نمی توان عاملی را از آن استخراج کرد.
محدودیت ها: محدودیت دسترسی به صنایع دستی زنان بلوچ، پراکندگی جغرافیایی صنایع و صنعت‌گران.
راه‌کارهای عملی: اتخاذ نگرش سیستمی نسبت به مقوله مدیریت صنایع دستی بلوچ. علی‌رغم این‌که غلبه بر مسائل پیش روی صنایع دستی از منظر عام نیازمند نگرش سیستمی به این مقوله است؛ اما از منظری خاص تر با توجّه به موانع موفقیت تعاونی صنایع دستی شهرستان و صنعت‌گران و هنرمندان محلّی، می توان اختصاص زمین در مکان های مقصد و بازار، رونق حمل‌و‌نقل، تبلیغات و برپایی نمایشگاه ها، و تهیّۀ آرم و برند را مهم‌ترین فاکتورهای مؤثّر بر رونق صنایع دستی شهرستان در روستاهای قصرقند در حال حاضر دانست. ایجاد تغییرات در صنایع دستی بلوچ به شرطی که به ماهیت و ارزش اولیه آن‌ها آسیب نرسد، می تواند به افزایش بازارپسندی این محصولات کمک کند. هم‌چنین، افزایش تبلیغات (رسانه‌ای، تهیّۀ بروشور، بنر، پوستر، کتابچه و غیره) می تواند افزایش جریان اطّلاعات بین قطب تولید و بازارهای مصرف را بهبود بخشد.
اصالت و ارزش: تحلیل عمیق عامل مبنا برای کشف عوامل مؤثّر بر رونق صنایع دستی بلوچ، صحّت و دقت بالای نتایج به خاطر تجربه و تخصّص بالای جامعۀ نمونه در زمینۀ موضوع تحقیق. از این رو، ارزش یافته های تحقیق از یک طرف به روش گردآوری و تحلیل داده ها برمی گردد؛ زیرا صرفاً متّکی بر روش های ترکیبی و عامل مبناست و از طرف دیگر، به تفسیر و مستندسازی یافته ها برمی گردد.

Keywords

توسعۀ اقتصاد روستایی; بازاریابی و مدیریت فرش; صنایع دستی بلوچ; قصرقند

References

1. Akbari, M., Gholamzadeh, R. & Arasti, Z. (1394/2015), Educational needs of rural youth entrepreneurs of Varamin County to set up businesses in the rural handicrafts, Journal of Rural Studies, 6(2), 322-299.

2. Jafarnejad, A., Sjadipanah, A., Safavid-e-Mirmahalleh, R. & Ajliqeshlajuqhi, M. (1388/2009). Investigation of obstacles and providing solutions for e-commerce application in the field of development carpet exports. Journal of Commerce Research, 13(52), 1-34.

3. Jomepour, M. & Ahmad, Sh. (1390/2011). The impact of tourism on sustainable rural livelihood (Case study: Baraghan village, Savojbolagh County). Journal of Rural Studies, 2(1), 63-33.

Chambers, R. (1376/1997). Rural development, priority to the poor and protection of the vulnerable. (M. Azkia, Trans.). Tehran: Tehran University Publication.

4. Jomepour, M. (1387/2008), Introduction to rural development, perspectives and methods. Tehran: SAMT Publication.

5. Jomepour, M. (1389/2010). Localized in the field of rural development and the role of indigenous knowledge in the process. Journal of Indigenous Knowledge, 1(1), 179-151.

6. Karami Benmaran, Z., Khosravipour, B., Ghanian, M. & Brothers, M. (1394/2015). To identify the factors involved in the emergence of small and medium businesses with a focus on rural tourism on Can District of Tehran County. Journal of Rural Studies, 5(4), 737-758.

7. Khoshgooyanfard, A.R. (1386/2007). Q-methodology. Tehran: Research Center of the Islamic Republic of Iran Broadcasting (IRIB).

8. Mahdavi, M. (1380/2001). Studying handicrafts (weaving) in rural western edge of the desert to development and restoration (Case study: villages of Eyvanakey District in Semnan province). Journal of Geographic Researches, (41), 1-11.

9. Mortazavi, M. (1391/2012). Localization of archeology and traditional arts (Case study: Sistan-Baluchistan province). Journal of Archeology Letter, 2(2), 46-37.

10. Nawab-e-Akbar, F., Ghanbari, N. & Rezaei, A. (1379/2000). Factors affecting the quantity and quality of handicrafts (Case study: Women's semi-settled tribes Marand Afzar). Journal of Agriculture and Development, (31), 260- 235.

11. Nosrati, F., & Imani, B. (1389/2010). Challenges facing the development of rural industries in Iran. Journal of Housing and Rural Environment, 29(129), 97-86.

12. Poursadegh, N., Bohlouli-e-Zinab, N. Hajikhani, M. (1389/2010), the role of cooperatives in the province Carpet Carpet Export Promotion, Cooperation magazine, 21(3), 155-170.

13. Riahi, S. (1371/1992), Handicraft Turkmen women. Journal of Development and Education Social Sciences, (11-12), 37-28.

14. Riazi, M.R (1374/1995). A glance of the problems of Iranian handicrafts. Journal of Art Effects, (4), 36-32.

15. Shayestehfar, M. & Khazayi, R. (1393/2014) Pathology of packaging and delivery of handicraft products. Journal of Science and Technology Packaging, 5(18), 30-39.

16. Shayestehfar, M. (1394/2015). Packaging and its role in improving the quality of Hadicraft products, Journal of Science and Technology Packaging, 5(21), 4-15.